Vijf eeuwen familie Martens

Carel, of naargelang de bron Charel, Karel of Carolus Martens, werd op 16 januari 1766 op de hofstede De Meren te Hansbeke geboren als elfde en laatste kind van Joannes en Maria Francisca De Brauwer, en als kleinzoon van de toen reeds overleden Judocus Martens en Petronilla Lamme. Bij zijn geboorte was zijn oudste zus Regina reeds 20 jaar ,zijn broer Jacob bijna 18 jaar en waren er nog 5 andere zussen in leven tussen 15 en 3 jaar. Carel werd omstreeks 7 uur s avonds geboren op het ouderlijk erf, dicht bij het dorp, langs de steenweg op Nevele. De volgende dag werd hij gedoopt door onderpastoor Goethals. Tussen 1775 en 1788 trouwden zijn broer en zijn vier oudste zussen, en deze vestigen zich elders te Hansbeke, Nevele en Aalter. Wanneer zijn vader Jan(+1801) en zijn moeder Maria Francisca De Brauwer(+1806) stierven woonde hij als 40-jarige vrijgezel nog steeds op De Meren, samen met twee ongehuwde zussen: de 45-jarige Carolina en de 43-jarige Rosalia. Het hof De Meren werd eigendom van Carolina, die er ook bleef wonen. Zijn zus Rosalia Martens trad in 1808 in het huwelijk met Jacob Van Hove, maar zal 5 jaar later kinderloos sterven.

Op 22 april 1807, tien maanden na het overlijden van zijn moeder, huwde Carel met de 36-jarige Maria Rosa Sutterman, dochter van Boudewijn en Joanna De Pauw, kleindochter van oud-burgemeester Petrus Sutterman en Livina Lamme en achterkleindochter van Jan Lamme en Pieternella Van Vynckt. Carel en Francisca trouwden te Hansbeke voor pastoor Godefroy, met als getuigen Carels schoonbroer Joannes Vander Vennet en Maria Anna Sutterman.

Personen in genealogie van Petrus SUTTERMAN, grootvader van Maria Rosa SUTTERMAN

Voor de generatie IX van de afstammelingen van Stoffel Martens , dit is de generatie van Carel Martens, zijn in de gegevensbank van de stam Martens 70 personen opgenomen ( bijlage 5.2). Deze lijst behelst nog 10 namen van personen in de stamlijn van de Hansbeekse baljuw Jan Martens, namelijk 5 betachterkleinkinderen van zijn dochter Sara en Joos Sutterman en eveneens 5 langs zijn dochter Susanne en Frans Vande Putte. Verder zijn er 60 achterkleinkinderen en echtgenoten afstammend van de Bellemse burgemeester Joannes Martens, namelijk 49 uit zijn eerste huwelijk met Joanna Maenhout en 11 uit zijn tweede huwelijk met Joanna De Vligere.

Hansbeke is met minstens 35 personen veruit de belangrijkste geboorteplaats voor deze generatie. Een tweede concentratie betreft de regio Varsenare, Jabbeke, Snellegem en Beernem met minstens 15 geboorten. De gekende geboortedata voor generatie IX liggen verspreid tussen 1725 en 1801 terwijl de overlijdens te situeren zijn tussen 1735 en 1865. De naam Martens komt voor bij 28 personen, waaronder slechts 4 gehuwde mannen die de familienaam konden overdragen naar volgende generaties: Jacobus Joannes Martens die te Hansbeke huwde met Livina Catharina Maenhout, Jan Francies Martens die te Aalter in het huwelijk trad met Ferdinanda Ornelis, Albert Martens die trouwde met Joanna Vermeire uit Sint-Joris-ten-Distel en in de hoofdstamlijn Carel Martens, de verre afstammeling van de naar Bellem uitgeweken Pieter Martens, gehuwd te Hansbeke met Maria Rosa Sutterman. Opvallend is dat de naam van Maria Rosa Sutterman niet opgenomen is bij generatie IX uit het parenteel van Stoffel Martens, maar wel bij generatie VIII als betachterkleindochter van Joos Sutterman en Sara Martens of in voortzetting van de te Hansbeke gebleven afstamming van baljuw Jan Martens.

5.2.2 Goed ter Elst

Na het overlijden van haar ongehuwde broer Jan Baptist had Maria Rosa Sutterman Goed ter Elst geërfd. Na haar huwelijk in 1807 vestigde zij zich daar met haar man Carel Martens. Langs deze weg kwam deze hoeve, ten oosten van het dorp langs de Merendreestraat (voor de aanleg van de spoorweg met een lange dreef verbonden naar de wijk Zande en de weg naar Landegem) in het bezit van de familie Martens die er zou blijven wonen tot het einde van de XXe eeuw. Na Carel Martens zal deze hofstede achtereenvolgens bewoond worden door Petrus en Joannes-Francies, Emiel, Marcel en Arlette Martens. Tussen Joannes-Francies en Emiel Martens werd de hoeve verpacht aan de familie Van Vynckt. Tot voor de verbouwing aan het einde van de XXe eeuw was in een versiering van een steunbalk in de woonkamer het ingebeiteld jaartal 1753, wijzend op een verbouwing, duidelijk zichtbaar. De geschiedenis van Goed ter Elst gaat evenwel veel verder.

De oudste vermelding van het Goed ter Elst dateert van 1486: goet gheheeten tgoet ter helst inde prochie van hansbeke (L. Luyssaert Toponiemen Hansbeke a.w. p 107). Het pachtgoed met land en mers in den doerenbossche, zeven bunders groot, vernoemd in het penningkohier van 1575, was wellicht het Goed ter Elst. Jonker Jan Bels verpachtte het aan Jan Steyaert(14).

Het goed of de heerlijkhede ter Elst, gelegen ten zuidoosten van de kerk, was een leen dat van de heerlijkheid van Hansbeke gehouden werd. Het behoorde in 1575 toe aan jonker Caerl de Gruytere, heer van Exaerde. In de tweede helft van de XVIIe eeuw was het goed eigendom van Maria Anna de Haynin en haar schoonbroer Lodewijk-Domien Vereycken, graaf van Sart, die het van hun oom Willem de Gruytere, heer van Mariakerke, geërfd hadden. Het bestond uit een pachthoeve met circa 7 bunders (ongeveer 9.5 ha) land.

In 1643 pachtte Andries Van Heyste het Goed ter Elst, bestaande uit een hofstede met boomgaard, twee bossen en twaalf partijen land waaronder de mispelaere, het groot rot, het cleen rot, het gheetjen, de hauden bogaert, de papenbilck, de potstaecken en de vierwechsche (drie eeuwen later werden de perceelsnamen groot rot en klein rot nog courant gebruikt op Goed ter Elst). Pachter Van Heyste was gehuwd met Lyevinne Van Wassenhove, een tweede maal met Cornelia Hendricx dochter van Lucas. Hij was schepen in de jaren 1654-1663. Hij overleed op 6 mei 1664, 62 jaar oud. Zijn weduwe hertrouwde op 17 januari 1666 met Pieter De Cuyper, zoon van Heindrick en Anna Van Heyste. Na de dood van Cornelia Hendricx in 1678 huwde pachter De Cuyper met Tanneken Dobbelaere, dochter van Jooris.

In het landboek van 1700 werd het Goed ter Elst ook Roukenburgh genoemd en op de bijhorende kaart gesitueerd in het beloop Kercke en Voorde, perceelsnummer I/46, nabij het zuideinde van het doorenbuschstraetjen (nu Merendreestraat 16). De hofstede was toen bereikbaar vanuit de huidige Donkerstraat via een lange dreef die door de aanleg van de spoorweg in 1838 geamputeerd werd maar waarvan de twee gescheiden delen tot in de tweede helft van de XXe eeuw nog zichtbaar bleven.

Op 4 maart 1687 kocht de Gentse grootgrondbezitter Philip Van Aerde, gehuwd met Isabella Monica Van Ouverwaele, het Goet ter Elst van de gravinne de Sart, dochter Gruytter voor 462 ponden 17 schellingen groten. Het landboek van 1700 vermeldt Philip Van Aerde nog als eigenaar(in Hansbeke had hij in totaal 23.695 roeden land in eigendom) en Pieter De Cuyper als pachter. Pieter De Cuyper was ook nog eigenaar van 8.407 roeden land te Hansbeke. De landbouwer was schepen (1669-1679) en vervolgens burgemeester (1679-1687, 1693-1696) van de heerlijkheid van Hansbeke en overleed op 6 januari 1714, 76 jaar oud.

Op 26 october 1718 kocht Pieter Sutterman, echtgenoot van Livina Lamme, zoon van Pieter Sutterman en Lievijne Maenhout, het goed met medegaande landerijen van Therèse Van Aerde, dochter van Philip, weduwe van Niclaes Ballas. Hij betaalde 613 ponden 6 schellingen en 8 groten(15). Weduwe Pieter De Cuyper stierf op 22 januari 1720. Haar zoon Jan De Cuyper trouwde een paar maanden later met Petronilla Claeys en bleef pachter op het Goed ter Elst.

In 1753 werd een belangrijke verbouwing uitgevoerd vermits in een versierde steunbalk in de grote woonkamer deze datum werd ingebeiteld. Tot welke datum de twaalf wit-groen geschilderde vensterluiken in de voorgevel teruggaan kon niet worden achterhaald.

In 1767 werd het Leen ter Elst, bij octrooi verleend door Hare Majesteit Maria Theresia, gedenatureerd in allodiael ende deelsaem goet (niet meer leenroerig maar eigen en tussen de erfgenamen verdeelbaar goed)(16).Nog tijdens zijn leven verkavelde Pieter Sutterman, bij akte van 25 september 1767, zijn onroerend goed tussen zijn nog levende kinderen (17). De erfgenamen hielden de kavels in onverdeeldheid tot na zijn overlijden in 1773. Het cauterstuck , waarop door Pieter een kapel werd gebouwd (thans Mariakapel op de wijk Zande), werd toen gebruikt door Baudewijn Sutterman, vader van Marie Rosa.

Het cauterstuck met de kapel kwam na 1774-1775 in bezit van Pieter De Schuyter en Livijne Sutterman, dochter van Pieter. Zij bleven ook nog eigenaar gedurende de XIXe eeuw.

Stamvader Carel Martens kwam op Goed ter Elst na zijn huwelijk in 1807 met Maria Rosa Sutterman, die de eigendom erfde die haar grootvader Pieter Sutterman, oud-burgemeester van Hansbeke, 90 jaar voordien gekocht had. De gemeenschappelijke voorouders van Carel Martens en Maria Rosa Sutterman, Jan Lamme en Pieternella Van Vynckt waren overleden in 1740 en 1742 en hadden dus deze aankoop van hun schoonzoon nog beleefd. Ze konden evenwel moeilijk vermoeden dat hun andere schoonzoon, Judocus Martens, hen een achterkleinzoon Carel Martens zou bezorgen die zou huwen met hun achterkleindochter Maria Rosa Sutterman en die zich samen op Goed ter Elst zouden vestigen en aldus de start zouden geven voor bijna 2 eeuwen familie Martens op die hofstede.

Na het overlijden van Carel Martens (1837) en Maria Rosa Sutterman (1850) werd de hoeve eigendom van hun zoon Joannes-Francies. In 1886, na het overlijden van Maria Paulina Van Nieuwenhuyse, weduwe van Joannes-Francies Martens, kwam Goed ter Elst in onverdeeld bezit van Petrus Martens en zijn schoonzoon Serafien Van Vynckt. Door de voorouderlijke schenkingsakte van 14-9-1893 werd Maria Martens, dochter van Petrus en weduwe van Serafien Van Vynckt, eigenaar van Goed ter Elst.

5.2.3 Zijn gezin

De kwartierstaat maakt duidelijk dat de kinderen van Carel Martens en Maria Rosa Sutterman zelfs driemaal het echtpaar Jan Lamme en Livina De Meyere terugvinden bij hun voorouders:

- aan moederszijde zijn Jan Lamme en Livina De Meyere betovergrootouders van Maria Sutterman, overgrootouders van Boudewijn Sutterman, grootouders van Livina en Petronilla Lamme en ouders van Jan Lamme

-anderzijds als overgrootouders van Maria Francisca De Brauwer,grootouders van haar moeder Petronilla Bogaert en ouders van Anna Lamme;

Door opeenvolgende huwelijken met vier begoede Hansbeekse families Lamme, Maenhout, De Brauwer en Sutterman heeft de hoofdstamlijn Martens bij de terugkeer van Bellem naar Hansbeke er zich in een sterke maatschappelijke positie gewerkt.

Onderstaand schema illustreert de meervoudige verwantschap van Petrus Martens, zoon van Carel en Marie Rosa Sutterman, met de families Martens, Sutterman en Lamme. De zusjes Livina en Petronilla Lamme waren beide betovergrootmoeder van Petrus : Livina als grootmoeder van Marie Rose Sutterman en Petronilla als grootmoeder van Carel Martens. De stamouders Jacob Martens en Livina Claeys zijn ook tweemaal voorouders van Petrus: zij zijn overgrootouders van Petrus Sutterman en van Jan Martens en de vader en moeder van Petrus Martens zijn achterkleinkinderen van respectievelijk Jan Martens en Petrus Sutterman.

(1662-1740) (1662-1742 )
Petrus Sutterman x Liv Maenhoudt J Maenhout 1x Jan Martens 2x J DeVlieghere

Niettegenstaande het feit dat Maria Rosa reeds meer dan 36 jaar was toen zij huwde, bracht zij nog 5 kinderen ter wereld in een tijdspanne van ruim 6 jaar. De 3 dochters en 2 zonen werden geboren te Hansbeke. Haar oudste dochter Eugenie werd geboren en gedoopt op 18 maart 1808 en kreeg de reeds vernoemde Joannes Vander Vennet en Maria Anna Sutterman als peter en meter.

Ongeveer één jaar later werd de tweede dochter Regina geboren met als doopouders Petrus Jacobus Sutterman en Regina Petronilla Martens, zus van Carel.

Nog een jaar later,bijna dag op dag, werd de oudste zoon Petrus-Francies geboren. Livinus Bernardus Moens was peter en Norbertina Martens, zus van Carel, werd meter. Op 15 februari 1812 werd een vierde kind geboren en gedoopt onder de naam Maria Carolina Julia, met Judocus Maenhout als peter en Theresia Sutterman als meter. Zij overleed reeds na twee en een halve maand.

Tenslotte werd na verloop van ongeveer 2 jaar, op 3 februari 1814, een vijfde en laatste kindje geboren, Joannes Francies. Petrus Judocus Wille en Carolina Martens, zus van Carel, waren peter en meter. Zijn moeder Maria Rosa was toen ruim 43 jaar.

Carel werd geboren en groeide op in de Oostenrijkse Nederlanden en leerde leven met de aanwezigheid van Franse legers. De kinderen van Carel en Maria Rosa werden geboren toen Vlaanderen geannexeerd was bij Frankrijk(1795). Zij groeiden op toen de legers van Napoleon hier de plak zwaaiden en toen, na de nederlaag van Napoleon bij Waterloo(1815), de Zuidelijke Nederlanden opnieuw aansluiting hadden gevonden bij Nederland en samen het Verenigd Koninkrijk vormden(1815-1830). Toen Carel stierf en zijn kinderen huwden was de jonge Belgische staat tot stand gekomen(1830), met een koning van Duitse en een koningin van Franse origine .

Het gezin van Carel Martens en Maria Rosa Sutterman was behoorlijk welstellend. Met een geraamd inkomen van 250 gulden per jaar waren zij in 1819 de vierde hoogste belastingbetalers van Hansbeke, na de kasteelheer Jan Baptiste Van de Woestijne en na twee familieleden: de weduwe van Jacob Martens en het echtpaar Jan Frans Van Der Vennet-Regina Martens. In 1830, Carel was dan 64 jaar oud, stonden zij met hetzelfde inkomen op de achtste plaats. Op 10 september 1835, slechts 2 jaar voor zijn overlijden, werd Carel nog eigenaar van De Meren, een hoeve die voordien in het bezit was van zijn ongehuwde zus Caroline. Deze hofstede werd verpacht aan August Hanssens, wiens afstammelingen opnieuw zouden trouwen binnen de familie Martens.

Carel Martens was bijna 72 jaar oud toen hij op zijn erf Goed ter Elst stierf op tweede Kerstdag 1837. Zijn weduwe Maria Rosa was toen 66 jaar en zijn 4 kinderen waren volwassen maar nog ongehuwd: Eugenie(29 jaar), Regina(28 jaar), Petrus-Francies(27 jaar) en Joannes(23 jaar). Zijn afstammelingen die leefden tijdens de XIXe eeuw zijn weergegeven in bijlage 5.3 . Pas 6 jaar na het overlijden van haar vader trouwde de oudste dochter Eugenie met Pieter Josef De Schuyter en vestigde zich op de wijk Reibroeck, waar zij anderhalf jaar later, op 14 augustus 1845, sterft. Volgens het bevolkingsregister van Hansbeke woonde in 1847 de 76-jarige weduwe van Carel nog steeds op Goet ter Elst ten oosten van het dorp, samen met drie nog steeds ongehuwde kinderen Regina(38 jaar), Petrus(37 jaar) en Joannes(33 jaar). Drie jaar later, op 18 augustus 1850, stierf de 41-jarige Regina, nog steeds ongehuwd. Is het toeval dat nog geen maand later, op 14 september 1850, ook haar moeder Maria Rosa Sutterman stierf, 79 jaar oud ? Op 28 october 1850, één maand na het overlijden van hun moeder, werd de nalatenschap van Carel Martens en Maria Rosa Sutterman in een akte voor notaris Van Doorn te Poucques verdeeld tussen de in 1844 geboren kleindochter Marie Clemence De Schuyter en de twee zonen Petrus en Joannes. Joannes verwierf hierbij Goed ter Elst en de hofstede De Meren werd eigendom van de oudste zoon Petrus-Francies.

De twee ongehuwde broers Petrus en Joannes bleven alleen achter op Goed ter Elst, maar niet voor lang. Op woensdag 7 mei 1851 huwde Joannes te Oostakker voor de wet met de bijna 40-jarige Pauline Van Nieuwenhuyse en het paar bleef op het ouderlijk bedrijf te Hansbeke. De nog steeds ongehuwde Petrus vestigde zich na het huwelijk van zijn broer Joannes vermoedelijk op het voorouderlijk erf De Meren langs de steenweg op Nevele, samen met een dienstmeid en 2 dienstknechten. Het was pas 7 jaar later, op 2 september 1858, dat hij huwde met de 27-jarige Dorothea Van der Plaetse.

5.2.4 Gemeentebestuur

Voor zover bekend maakte Carel Martens geen deel uit van de gemeenteraad in de Hollandse tijd, en was hij dus ook niet formeel betrokken bij de organisatie van de eerste raadsverkiezingen op 16 december 1830 . Over deze verkiezingen zelf is weinig bekend. Als burgemeester werd de grondeigenaar Jan-Baptiste van de Woestijne verkozen, die reeds burgemeester was onder het Hollands Bewind. Hij had zijn vaste verblijfplaats te Gent en woonde slechts tijdelijk op het kasteel van Hansbeke. Als schepenen of assessoren werden 2 landbouwers verkozen: Boudewijn Maenhout die later burgemeester werd en de 64-jarige Carel Martens. Verder werden nog 4 landbouwers, een olieslager en een bakker lid van de eerste gemeenteraad.

Op 5 april 1831 werd in het wethuis om 9 uur s morgens een tussentijdse verkiezing gehouden tot het kiezen van twee assessoren met twee suppleanten in vervanging van Boudewijn Maenhout en Carel Martens. Vooraf hadden een dertigtal notabelen onder de twaalf grootste belastingbetalers een stembureau van 5 personen samengesteld. Carel Martens was één van deze vijf en behoorde dus tot de beperkte groep van de twaalf grootste belastingbetalers van de gemeente. Judocus-Francies Martens (1788-1846), zaakwaarnemer, en Leonard Van Hee, koopman, werden verkozen tot eerste en tweede assessor. Was dit kort mandaat van Carel Martens bedoeld om zijn familielid Judocus-Francies, zoon van zijn broer Jacob, naar voor te schuiven of waren er andere motieven? Of had Carel toen reeds gezondheidsproblemen, 6 jaar voor zijn overlijden?

5.2 Hoofdstamlijn

5.2.1 Zijn jeugd

5.2.2 Goed ter Elst

5.2.3 Zijn gezin

5.2.4 Gemeentebestuur