Hoe zat het met de rol van vrouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog?Het verzorgen van zieken en gewonden in de veldhospitalen werd als vanzelfsprekend door vrouwen gedaan. In de 19de eeuw was dat niet zo vanzelfsprekend. Tijdens de Krimoorlog had Florence Nightingale als pionier voor de verpleging van gewonde soldaten ingestaan en vanaf dat moment werd dit werk haast exclusief door vrouwenhanden verricht.De Krimoorlog was een oorlog van 1853 tot 1856 tussen de Europese grootmachten voor invloed op het in verval rakende Ottomaanse rijk.
Die beelden werden in april 2004 openbaar gemaakt. De foto’s werden over het algemeen als zeer schokkend ervaren. In de islamitische wereld was men nog erger geschokt, omdat het in die cultuur als toppunt van vernedering wordt beschouwd om mensen naakt te tonen.Lindie England werd op zes van de zeven aanklachten schuldig bevonden. Op 27 september 2005 werd ze door de militaire rechtbank tot drie jaar celstraf veroordeeld. Bovendien kreeg ze oneervol ontslag uit het leger.
Recenter is het gegeven van de Abu Ghraib gevangenis in Irak. Die gevangenis stond onder het bevel van de vrouwelijke generaal Janis Karpinski. Tijdens het bewind van Saddam Hoessein was het een van de bruutste gevangenissen van Irak met extreme vormen van martelingen en executies. Na de inval van Amerika in Irak kwam de gevangenis in 2004 in het nieuws omwille van de mensonterende behandeling van Iraakse gevangenen door leden van het Amerikaanse leger. Deze gevangenis werd in september 2006 gesloten nadat deze eerder was overgedragen aan de Iraakse autoriteiten.Dit is mevrouw Lindie England. Zij kreeg als reservist een administratieve functie in de Abu Ghraib gevangenis in Bagdad. Haar opdracht was gevangenen in te boeken. In de gevangenis ontmoette ze de 35-jarige bewaker Charles Graner. Ze kregen een relatie. Met enkele andere soldaten mishandelde en misbruikte het tweetal zo’n tien gevangenen en ze legden hun daden vast op camera.
Een min of meer gelijkaardige figuur is Herta Bothe. Ook zij werkte als opzichter in concentratiekampen. In plaats van met een zweep ranselde zij gevangenen af met een houten stok. Zij kreeg na de oorlog de relatief lichte straf van tien jaar opsluiting. Na zes jaar werd ze vroegtijdig vrijgelaten door de Britse bezetters als blijk van toegevendheid. In een zeldzaam interview in 2009 werd haar gevraagd naar haar verantwoordelijkheid als kampbewaakster. Dit is wat zij antwoordde: Wat bedoel je, een fout gemaakt? Nee ... Ik ben niet geheel zeker of ik dat moet beantwoorden. Heb ik een fout gemaakt? Nee. De fout was dat het een concentratiekamp was, maar ik moest erheen, anders was ik er zelf in weggestopt. Dat was mijn fout.
Eén vrouw wil ik even speciaal belichten, namelijk Ilse Koch. In 1932 sloot ze zich aan bij de nazi’s, wat in die tijd natuurlijk niet uitzonderlijk was. In 1935 ging ze aan het werk in het concentratiekamp Sachsenhausen, waar ze Karl ontmoette en met wie ze in 1936 trouwde. In 1937 kreeg Karl de opdracht om Buchenwald te laten bouwen. Ilse verhuisde met hem mee en ze werd één van de opzichters binnen het kamp.In Buchenwald kreeg ze van de gevangenen de bijnaam ‘die Hexe von Buchenwald‘. Ze werd berucht om haar sadistische uitspattingen. Vaak reed ze te paard door het kamp om willekeurige gevangenen zweepslagen toe te dienen.Koch was ook bekend om het verzamelen van stukken huid van vermoorde gevangenen met daarop opvallende tatoeages.Na de oorlog werd ze door een tribunaal voor oorlogsmisdaden veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. Later werd dat omgezet in een straf van vier jaar wegens onvoldoende bewijs. Toen ze in 1951 vrijkwam, werd ze meteen weer opgepakt en door een Duitse rechtbank opnieuw tot levenslang veroordeeld. In een gevangenis in Aichach pleegde ze op 1 september 1967 zelfmoord door verhanging.
Veel van de Duitse vrouwen die erheen trokken waren verpleegsters, onderwijzeressen en secretaressen. Het waren gewone Duitse vrouwen die carrière wilden maken of een avontuur beleven of meer geld verdienen. Sommigen volgden hun man naar het Oosten.Ze hadden allen deel aan de genocide. De verpleegsters die mentaal zieke patiënten met een spuit doodden, secretaressen die lijsten maakten van joden die moesten geëxecuteerd worden. Die secretaressen hadden vaak heel wat macht. Ze konden een leven sparen of rekken omdat een joodse vrouw bijvoorbeeld haar persoonlijke kapster was of omdat ze een trui moest breien die nog niet af was.Na de oorlog ontkenden de meeste vrouwen alle verantwoordelijkheid. Er zijn maar weinig vrouwen gerechtelijk vervolgd, laat staan veroordeeld. De getuigenissen van overlevenden werden niet sterk genoeg geacht. In Oostenrijk waren de rechters meestal mild. In de DDR was men in vergelijking met West-Duitsland dan weer strenger. Vaak ging men ervan uit dat vrouwen niet tot dergelijke wreedheden in staat waren.Wat gebeurde er verder met hen? Wel, ze werden stil opgenomen in het dagelijks leven. Of zoals Lower het samenvat aan het einde van haar boek: ‘Het korte antwoord is dat de meesten van hen de dans ontsprongen.’
We zijn nu toch aanbeland in de tweede wereldoorlog.De Amerikaanse historica Wendy Lower schreef een opmerkelijk boek met als titel ‘Hitlers furiën’.Dit gaat over een half miljoen Duitse vrouwen die tijdens de naziperiode naar het militair veroverde Oosten trokken. Dat Oosten moest de plaats worden voor meer Lebensraum, een paradijs dat alle kansen bood. Maar het was ook vijandig terrein waar naar nazi-normen minderwaardige en bedreigende rassen woonden. Het werd het terrein waar de ergste misdaden van het Derde Rijk werden begaan.
In Rusland werden trouwens reeds tijdens de eerste wereldoorlog vrouwenbataljons opgericht. Het was een compagnie vrouwelijke vrijwilligers die ingezet werd bij de verdediging van het Winterpaleis van de tsaar in de strijd het bolsjewisme.
Een andere Russische vrouw was Lyudmila Pavlichenko. Zij hoort ook bij de categorie vrouwen die mannelijke krijgers inspireerden. Zij was scherpschutter in de tweede wereldoorlog en in die functie zou ze meer dan 300 Duitsers gedood hebben. Haar verschijning had bovendien iets weg van een fotomodel, wat haar een dankbaar onderwerp maakte van de Russische propaganda.Lyudmila, geboren in 1916, was één van de ongeveer 2000 vrouwelijke scherpschutters in het Sovjetleger. Uiteindelijk overleefden ongeveer 500 van hen de oorlog, waaronder Lyudmila. Na de oorlog studeerde zij geschiedenis en werkte nadien als historicus op het hoofdkwartier van de Russische Marine.
Zo belanden we in de moorddadige 20ste eeuw, meer bepaald bij twee Russische vrouwen.Eerst is er het partizanenmeisje Zoya Kosmodemyanskaya in de tweede wereldoorlog. Als 17-jarige werd ze door de nazi’s wreed gemarteld en vervolgens opgehangen. Volgens aanwezige dorpsgenoten had ze zich tot het eind toe fier en dapper gedragen. Ze had de Duitsers toegeschreeuwd dat ze haar wel konden ophangen, maar nooit 190 miljoen Russen.Een Duitse officier had van het dode half ontklede lichaam van Zoya foto’s gemaakt. Toen die later sneuvelde werden de foto’s door de Russen op zijn lichaam gevonden. Nu hadden de Russen een ongelooflijk sterk propagandamiddel in handen. Honderdduizenden Russische soldaten lieten zich daardoor inspireren om wraak te nemen op de dood van Zoya.
Maar de Engelsen waren daar niet tevreden mee. Zij wilden dat Jeanne d’Arc een smadelijke dood zou sterven. Nadat ze haar verplicht hadden weer mannenkleren aan te trekken werd het proces tegen haar heropend. Op 30 mei 1431 werd ze ter dood veroordeeld. Ze stierf als 19-jarige op de brandstapel in Rouen. Karel VII, die zijn kroon aan haar te dankte, had geen enkele poging gedaan om haar te redden.
Het proces tegen Jeanne begon op 21 februari 1431. In werkelijkheid was het een politiek proces. Bovendien zitten we in de tijd van de heksenvervolgingen en ook daarvoor moest dit schijnproces als voorbeeld dienen. De rechtbank probeerde op allerlei manieren Jeannes ketterij aan te tonen.Op 24 mei ondertekende het meisje de herroeping van de stemmen, toen ermee werd gedreigd haar onmiddellijk in het vuur te gooien. Ze trok weer vrouwenkleren aan en werd als berouwvolle ketter tot levenslange gevangenschap op water en brood veroordeeld.
In maart 1430 vertrok Jeanne met een aantal vrijwilligers weer naar het front. Bij een poging om Compiègne te ontzetten werd ze gevangen genomen. Het is daar dat ze probeerde uit de gevangenis van de Bourgondiërs te ontsnappen. Ze sprong uit een torenraam en werd bewusteloos weer opgenomen.De Bourgondiërs verkochten haar aan de koning van Engeland. Ze werd naar Rouen overgebracht en op Kerstmis 1430 in een andere kasteeltoren opgesloten.
Die Karel VII was koning van Frankrijk van 1422 tot aan zijn dood. Zijn gezag was echter beperkt tot een deel van Frankrijk. Hij moest zich verzetten tegen de aanspraken van de Engelse vorst Hendrik VI die met de steun van de Bourgondiërs het gebied ten noorden van de Loire en Gascogne in het zuiden beheerste.Na de overwinning bij Orléans werd op 30 juni 142 de tocht naar Reims ondernomen. Op 17 juli vond de kroning in de kathedraal plaats.
We maken een grote sprong naar de 15de eeuw.In de dertiger jaren van die vijftiende eeuw ging door vele landen het verhaal van het boerenmeisje Jeanne d’Arc. Zij kwam uit het Franse dorpje Domrémy. Toen ze dertien was hoorde ze voor het eerst stemmen in zich spreken.
Jeanne werd een nationale heldin in de honderdjarige oorlog van 1337 tot 1453. Ze was zeventien toen ze commandant Baudricourt kon overtuigen van haar roeping om Orléans, dat door de Engelsen bezet werd, te bevrijden en daarna Karel VII ter kroning naar Reims te brengen.
Ragnarök is een fataal eindpunt en beginpunt. Na deze slag zal de wereld geteisterd worden door natuurrampen en uiteindelijk in zee verdwijnen. Geen paniek echter. De wereld zal weer frisgroen uit de golven te voorschijn komen. De goden worden herboren en de wereld zal herbevolkt worden door twee overlevende mensen. De overeenkomsten met andere mythes is ook weer opvallend.
Wie of wat waren de Walkuren? In het Oudnoors spreken we van Valkyrjar. Het zijn strijdgodinnen in de Noordse mythologie. Oorspronkelijk waren het doods- en oorlogsgodinnen die op de rug van hellehonden de slagvelden afstroopten op zoek naar gevallen helden. Zij konden als boodschapper dienst doen voor de god Odin tijdens Ragnarök.
Zo is er de legende van Blenda, waarbij de vrouwen van Smaland in de Zuid-Zweedse regio het Deens leger versloegen. En hoe deden ze dat? Heel simpel: door hen eerst te verleiden en ze vervolgens om te brengen.
Een andere groep gevaarlijke dames zijn de Walkuren.Ook zij waren krijgers, maar nu zitten we wel in Noord-Europa. Daar is het de christelijke kerk die een eind gemaakt heeft aan de vrouwelijke strijdmacht.Bij de Slag om Bravalla tussen Denen en Zweden in het jaar 750 zouden honderden vrouwen meegevochten hebben.
