Een brief uit een “loopgracht,” kerstmis 1914.

En nu ga ik je vertellen wat kerstmis voor mij was. Waarlijk episch – indien ik uit de oorlog terug kom zal ik kunnen vertellen. Daags voor kerstmis heb ik verzen gemaakt in de tranchee ( loopgraaf ) te midden van kogels, die razend voorbij vlogen, want men werd van weerskanten zenuwachtig. Te 9 uur s’ avonds had ik wacht achter de tranchee; het hoofd alleen steekt even boven uit, en de ogen staren in de richting van Diksmuide bekijken de wit bevroren grond, het blauwe uitspansel met starren bezaaid wanner plotseling, boem twee verschrikkelijke obussen, juist boven de ingang van de tranchee waar achter ik mij bevind voorbij donderen. Juist de tijd om mij plat ter aarde te werpen. Om tien uur hoor ik iemand die mij roept; weldra komt een soldaat langs mij gekropen die mij zeven pakken overhandigd, mijn kerstmis geschenken. Ik betast ze niet wetend wat denken, uitzinnig van vreugde. En dan aan het uitpakken aan ’t rieken aan de lekker thee, de chocolade, de sardienen, de ananas en de tabak. Dat alles geloof me vrij, heeft het laatste wachtuur wat sneller doen voorbij vliegen. Te middernacht wek ik de vrienden. Wij lossen twaalf geweerschoten, en daarna zingen we zachtjes het gloria, het  “Middernacht” wanneer we eensklaps een ander bataljon horen, dat met volle stem het “Minuit Chretiens “ en daarna ook het gloria zingt. Alle geweerknal heeft bijna opgehouden. Om zes uur in de morgen een lichtstraal, de aalmoezenier, zegde men, was daar; als schaduwen glijden wij door het licht der flikkerende sterren tot in de kelder van een vernietigd huis en gaan te communie….Daarna deelde ik aan vrienden wat mede van het lekkers mij door u gestuurd; het leger bezorgde ons een stuk kaas en een lat chocolade. Bij de eerste klaarte van de dag woonden we de heilig mis bij. Rond de middag een puik diner in de tranchee: een kist als tafel, fijne sardienen Amieux, een beetje van de os door ene vriend verschaft, een nagerecht bestaande uit amandels en pralinen. Na de middag hoorden wij, ginds in de mist het gezang van de Duitsers, we steken de koppen buiten onze groeven en kijk, daar lopen er verschijnende langs de oever van de ijzer dichter bij, zonder wapens, hun doden begravend, tabak en chocolade ruilend met de eerst naderende Belgen. We roepen er bij ons en we kouten ( praten, spreken ) …. We hebben in koor het nationaal lied gezongen en elk is terug in zijn groeve gekropen…..

                                                          .