Ik was verwonderd dat ik op mijn PC dit artikel aantrof.  Ik herinner mij zelfs niet meer waar dit vandaan is gekomen, daarom wilde ik dit even in dit blog opnemen om het wat aan te dikken. 
Het is verwonderlijk hoeveel bezoekers er reeds zijn geweest, alhoewel dit blog in feite nog niet eens bestaat, zelfs gepensionneerden van Pfizer hebben dit reeds via deze weg gevonden. Lees maar even de rubriek "Gastenboek"!

Hoofdstuk 1 : De Maya’s

1.1 Inleiding

In dit hoofdstuk wil ik achtergrond geven over de Maya. Het is namelijk nogal moeilijk om de rituelen en de gewoontes van een volk te ontleden en er inzicht in te krijgen zonder eerst de algemene informatie over het volk zelf te hebben. Het is echter niet de bedoeling om in dit hoofdstuk tot in detail uit te leggen welke goden er allemaal bestaan, hoe hun kalender en hun schrift in elkaar zit etc. Ik wil alleen kort schetsen wie ze waren, waar ze leefden en hoe hun samenleving in elkaar zat.

1.2 Wie zijn de Maya’s?

De maya is één van de meest ontwikkelde volkeren in het Oude Amerika. Hoewel er nog vele belangrijke kunstwerken van het volk zijn overgebleven, bestaan er toch nog mysteries rond hen. Het is een raadselachtig volk met een enorme kennis: ze hadden hun eigen schrift, een getallenstelsel en een kalender en bovendien wisten ze ook veel van sterrenkunde af. De maya had weinig persoonlijke bezittingen, het geloof was in de samenleving van het grootste belang en zelfs de architectuur stond volledig in teken daarvan. Typisch zijn dan ook de talloze trappenpiramiden en tempels.

1.3 Waar leefden ze?

De Maya’s leefden in Midden Amerika ook wel Meso-Amerika genoemd. Vandaag de dag bestaat dit uit Mexico, Guatemala en Honduras.

1.4 Wanneer leefden ze?

Men kan in de geschiedenis van de Maya drie grote delen onderscheiden:de Preklassieke periode, de Klassieke periode en de Postklassieke periode.

1.4.1 De preklassieke periode

De preklassieke periode loopt van ongeveer 100 v.C. tot 200 n.C. onder invloed van de Olmeken*. Over deze periode is weinig bekend omdat de Maya’s toen nog geen eigen schrift ontwikkeld hadden. Men weet wel dat de Maya’s toen hun eerste piramidevormige heuvels bouwden met daarop altaars voor de ceremonies die ik later zal bespreken.

Men kon ook informatie halen uit de kunst zoals tekeningen, schilderijen, beeldhouwwerken, tempels etc.

* De Olmeken behoren tot een volk dat in de preklassieke periode leefde.

1.4.2 De klassieke periode

De Klassieke periode loopt van 200 n.C. tot 900 n.C. Het was de bloeiperiode van de Maya’s waarin tal van steden met piramides werden gebouwd. Eén van de bekendste voorbeelden van een stad uit deze periode is Chichén Itzá. Deze stad zal ik in een later hoofdstuk bespreken.

1.4.3 De postklassieke periode

De laatste periode die we terugvinden in de geschiedenis van de Mayacultuur is de postklassieke periode die loopt van 900 n.C. tot het moment waarop de Spanjaarden binnenvielen en het volk ten onder ging. In deze periode was de Maya-beschaving in verval. Men kan niet met volle zekerheid zeggen wat de oorzaak was van de ondergang. Men vermoedt dat onderlinge conflicten en de opkomst van andere volkeren de belangrijkste oorzaken zijn. De komst van de Spanjaarden zorgde voor een definitieve ondergang en een uitroeiing van het volk, hoewel er vandaag nog steeds rechtstreekse afstammelingen van de Maya’s bestaan.

1.5 De samenleving

De samenleving bij de Maya’s kan onderverdeeld worden in drie lagen. Helemaal bovenaan staan de priesters en de geleerden die alles afwisten van wiskunde, sterrenkunde en schrift. Hun huizen werden ook hoger gebouwd dan die van de lagere bevolking, zodat deze er ook letterlijk naar konden opkijken. De priesters werden bijna vereerd als goden. Als één van hen overleed, werd er een piramide gebouwd waarin de dode opgeborgen werd samen met kleren, voedsel en kostbaarheden voor in het hiernamaals. Een beetje zoals bij de Egyptenaren dus. Na verloop van tijd werd de tempel niet meer beschouwd als een graf maar als een heilige plaats waar men offers kon brengen.

Onder de middenstand behoren de ambtenaren en de tempeldienaars. Zij organiseerden de bouw van een nieuwe tempel, keken erop toe dat het allemaal goed verliep en ze hielden ook de boeren aan het werk. Deze behoren dan ook tot de laagste klasse hoewel zij het grootste deel van de bevolking inhielden. In de zomer werkten zij op het land, in de winter moesten ze mee helpen aan de bouw van piramides.

Hoofdstuk 2 : De offerdoden

2.1 Wie zijn de offerdoden?

De geofferden waren meestal krijgsgevangenen. De Maya’s voerden immers oorlog, in tegenstelling tot wat men lang heeft gedacht. Op monumenten werden vaak oorlogstaferelen afgebeeld waarin de gevechten tussen de rivaliserende koninkrijken werden afgebeeld. Ze voerden oorlog om macht te verwerven en te behouden, de koning wou zijn grondgebied uitbreiden. Maar er zullen ongetwijfeld ook andere redenen zoals jaloezie of vetes meegespeeld hebben. Deze zaken zijn ons niet onbekend, daar het ook voorkwam bij bijvoorbeeld de Romeinen of in de Middeleeuwen.

Wat ons waarschijnlijk wel vreemd overkomt, is het feit dat ze hun gevangenen vaak offerden.

Maar niet alleen krijgsgevangen werden geofferd. Iedereen in de samenleving, van hoog tot laag, werd geacht bloed bij te dragen door zelfopoffering.

Toch werd de offerdood bijna altijd door de machtigen aan de zwaksten in de samenleving opgelegd.

2.1.1 Zelfopoffering

De Maya’s offerden niet alleen andere mensen. Ze verwondden ook zichzelf om bloed te offeren. Koningen probeerden in contact te treden met de goden en hun voorvaderen om hen om hulp en advies te vragen. Hiervoor voerden ze rituele aderlatingen uit op zichzelf. Dit betekent zoveel als dat ze hun eigen bloed op een pijnlijke wijze vergoten tijdens rituelen. Zo zijn er reliëfs teruggevonden waarop werd afgebeeld hoe de vrouw van een koning een touw vol doorns door een gat in haar tong trok. Het bloed liet ze op een stuk schorspapier in een kom op de grond druppelen.

2.1.2 Gevangenen

De Maya probeerde om zijn vijanden levend gevangen te nemen om ze daarna te kunnen tonen in de hoofdstad van de overwinnaars. Daar werden ze vernederd en in veel gevallen ook gefolterd en vervolgens gedood. Dit doden gebeurde vaak onder de vorm van een balspel (zie hoofdstuk 3).

Er bestond ook nog een andere straf voor de gevangenen waarbij ze eerst gefolterd en daarna gegeten werden. Ritueel kannibalisme was hen niet onbekend, hoewel het enkel als straf gebruikt werd voor de meest afschuwelijke misdaden. Bv: verzet tegen de opperkoning.

Uit een tekst uit Yaxchilán begreep men dat de gevangenen als voedsel voor de goden werden aanzien. Als we de tekst moeten geloven, waren de krijgsgevangen dus noodzakelijk. Want zonder een regelmatige verzorging met een bloedoffer, zouden de goden hun gaven verliezen. Zij hadden eten nodig, net zoals de mens, om krachten te verzamelen.

Uit de tekst is echter niet af te lijden of de gevangenen slechts symbolisch aan de goden werden aangeboden, of ook feitelijk werden opgegeten.

Soms werden er door de koning overvallen georganiseerd om priesters te voorzien van gevangen voor de mensenoffers. De vraag naar mensenoffers werd dus gebruikt als rechtvaardiging voor voortdurende militaire activiteit.

2.2 De oorsprong van de offerdoden

2.2.1 Mythes

De oorsprong van de mensenoffers ligt bij de mythologie. Volgens een Azteekse mythe werd de wereld geschapen toen Quetzalcoatl en Tezcatlipoca het Aardmonster Tlatecuhtli verscheurden. Uit de ene helft van haar lichaam vormden ze de hemel en uit de andere helft de aarde. Alles wat dus groeit, kwam uit haar lichaam. Men vertelde dat men haar soms ’s nachts om mensenharten kon horen brullen en als haar honger niet werd gestild dan zouden haren gaven uitblijven.

Dit is een voorbeeld van één van de mythes die het offeren van mensen kunnen verklaren. De Maya’s geloofden sterk in hun goden en deden alles om hen goedgezind te stellen. Men is begonnen met hen kostbaarheden te schenken zoals gouden schijven, kommen, kunstwerken,… Later is men gaan geloven dat de goden verlangden naar iets dat nog kostbaarder was : bloed. Dierenbloed voldeed ook als offer maar het liefst van al zagen de goden toch menselijk bloed. Het was een offer in ruil voor de schepping. Wat voor ons zo vreemd overkomt, namelijk het offeren van mensen en bloed, was voor hen logisch en gerechtvaardigd. Het diende immers om het voortbestaan van de wereld zeker te stellen.

2.2.2 Grotten

De talloze grotten die in het woongebied van de Maya terug te vinden zijn, zijn ook één van de redenen dat er geofferd werd. De grotten werden namelijk beschouwd als ingangen der Onderwereld en vanwege de mistflarden die ’s ochtends uit de grotten opstegen, werden ze ook beschouwd als een bron van regen. En regen werd dan weer geassocieerd met vruchtbaarheid en ontzagwekkende krachten van goden.

In het gebied dat nu El Duende wordt genoemd, wat Spaans is voor spook of kwade geest, vonden eeuwenlang rituelen plaats aan de belangrijkste grot. Men vond er namelijk keramiek en vele menselijke botten terug.

De nabijheid van zo’n grot was trouwens ook de voorwaarde voor het stichten van een nederzetting.

2.3 De stoffelijke bewijzen

De Britse archeoloog Norman Hammond, vond stoffelijke bewijzen waarmee het vreedzame beeld van de Maya tot het verleden ging behoren. In Cuello, een Maya-plaats in het noorden van Belize, vond hij meer dan 30 skeletten. Zowel complete skeletten als skeletten waar schedels of ledematen aan ontbraken. Maar het werd al snel duidelijk dat het geen gewone begraafplaats was. In één van de schedels zat aan de voorzijde een gat dat precies paste bij een van de ceremoniële dolken die daar ook werden opgegraven. Men vermoed dat ze werden geofferd ter ere van de inwijding van een nieuw tempelcomplex. Het was één van de eerste bewijzen dat de Maya ook massale mensenoffers bracht. Eén generatie voor Normand Hammond, geloofde men nog dat Maya’s helemaal niet geïnteresseerd waren in bloedvergieten, zelfs niet als dit met een ritueel te maken had.

In Cuello vond men ook een stekel van een pijlstaartrog. Deze werd gebruikt om bij rituelen bloed te offeren door de oorlellen of de penis te doorboren. De vrouwen deden dit door hun tong.

Dit offer werd gebracht op een tijdstip dat er een historisch breekpunt was in de ontwikkeling van de Maya-beschaving. De mensen werden geofferd rond 400 v.C., toen de Maya’s in het huidige Yucatán, Guatemala en Belize hun dorpen, waar ze leefden van handel en landbouw, begonnen om te vormen tot ceremoniële centra. Deze centra groeiden nog later uit tot complexe steden.

2.4 Hoe gebeurde het offeren?

Vrijwel alle religieuze feesten gingen gepaard met rituele moorden.

Meestal werd het hart van de slachtoffers uitgerukt.

Het slachtoffer werd met armen en benen gespreid op een offertafel gelegd door vier priesters. Een vijfde priester sneed dan met een vlijmscherpe vuursteen de borstkas open om er vervolgens het nog kloppende hart uit te rukken. De officiërende priester hief het kloppende hart op naar de zon, terwijl het lichaam langst de trappen van de piramide naar beneden rolde. Aan de voet van de piramide werden de lichamen door oude mannen verzameld en in stukken gesneden. De schedels van de geofferden werden uitgestald op het schedelrek op het tempelterrein.

Als de slachtoffers krijgsgevangen waren, werden hun lichamen opgehaald door hun overmeesteraars die bepaalde lichaamsdelen op een ritueel feestmaal aan hun familie schaften. Het vlees van de geofferden was gewijd, wat inhield dat dit kannibalenmaal een zeer plechtige gebeurtenis was.

De krijger zelf at niet van het vlees, uit respect. Hij wist immers dat hem ook ooit hetzelfde lot zou kunnen treffen.

Men kon ook mensen offeren door ze te onthoofden of door ze te doorboren met pijlen. Deze methoden werden ook vaak toegepast in religieuze maandfeesten. En hierbij belichaamden de slachtoffers vaak een god of een godin.

De slachtoffers werden door hun meesters met respect behandeld, het was een eervolle dood. Toch stierf een vrijgeborene deze dood zelden vrijwillig.