Groeningemuseum Brugge: knielen voor de Madonna

Voor afbeeldingen ga je naar Google of rechtstreeks naar Google Afbeeldingen.
(bewerking tekst van Herman Verstraete H.V. - hartelijke dank)

Het Groeningemuseum is het stedelijk museum voor Schone Kunsten in Brugge en biedt een overzicht van zes eeuwen Vlaamse en Belgische schilderkunst, gaande van Jan van Eyck tot Marcel Broodthaers. De verzameling Vlaamse Primitieven is van uitzonderlijk belang.
Het Groeningemuseum ligt een beetje verdoken en ligt aan de Dijver, OLV Kerk, Gruuthuse, midden in de stad. Met een eerder bescheiden ingang. 

Wie het Groeningemuseum bezoekt, doet dit waarschijnlijk op de allereerste plaats voor het schilderij van Jan van Eyck, de Madonna van kanunnik Van der Paelen. Jan van Eyck is dé grootste naam van onze Vlaamse Primitieven. Hij wordt aanzien als de grondlegger ervan.
Zijn meest bekende werk is Het Lam Gods, in de Gentse Sint-Baafskerk. Maar onmiddellijk daarna komt dat fameuze Madonnaschilderij in Brugge. Centraal Maria op een troon, met het kind Jezus op haar schoot. Rechts knielt de opdrachtgever van dit schilderij, Joris van der Paelen. Naast hem zijn naamheilige, Sint Joris, in harnas: met een vriendelijk gebaar stelt ridder Sint Joris de kanunnik voor aan Maria en haar kind. Links Sint Donatius, de patroonheilige van de verdwenen Brugse Sint-Donatiuskerk, waar Joris van der Paelen kanunnik was.

Het is zowat vijftig jaar geleden...(H.V.)
Ik sta rechtop voor dat schilderij en blijf maar zien en zien en zien. Het is een dag met weinig bezoekers. Naast mij komt een man te staan, duidelijk ook in diepe bewondering. Zelf ben ik de details aan het verkennen van Jan van Eycks verbluffende techniek. De kop van de kanunnik is wijd en zijd beschreven als een meesterwerk van realistische - ja, realistische portretkunst. Een kop van een man die naast zijn kerk ook de wereld kent. De mantels van Maria en Sint - Donatius, zoiets kon toch eigenlijk alleen Van Eyck. Het harnas van Sint - Joris weerspiegelt zelfs het diepe rood van Maria's mantel en geboeid exploreerde ik ieder glimmend onderdeel: meesterlijk ...

Op dit ogenblik besluit de man naast mij verder te gaan. En, kijk, wat doet hij nu? Hij knielt diep, met gebogen hoofd, richt zich op en stapt verder. Natuurlijk kijk ik verrast.
Knielen in een museum.
De man draait zich even naar mij en met een handgebaar en met een geamuseerd - verlegen glimlach doet hij me teken: Let maar niet op mij, ik was even verstrooid.
Wel, je zult zeggen, wat een simpel verhaal. Zoiets haalt toch niet de laatste pagina van de krant. Wel, ja en neen. Duitsers zouden zeggen: Jein. Een mengvorm van ja en neen!
Ik vergeet nooit hoe die man daar knielde. Neen, in een kerk waren we niet. We stonden niet voor een altaar.
Maar, we stonden wel voor een schilderij dat, meer dan zeshonderd jaar geleden al, getuigenis aflegde van een christene boodschap. Maria heeft een hemels gelaat. De forse kanunnik doet het voor: hij maakt zich klein en knielt deemoedig. De achtergrond van het schilderij is een kerkinterieur.

Hoe ga je weg van dat schilderij, hoe ga je weg van de personen van dat schilderij? Door hen te groeten. In de christelijke traditie groet je door te knielen. Wel, die dag in het Groeningemuseum, waren weinige bezoekers zo in dat schitterende schilderij opgegaan als die knielende man. Hij was dat schilderij binnengegaan en bij het verlaten ervan knielde hij zoals de kanunnik het doet. Hij was aanwezig in dat schilderij en de afgebeelde personen waren zo goed als lichamelijk aanwezig voor hem.

Knielen voor de Madonna: om nooit te vergeten in mijn herinneringen van religieuze kunst.