Een sterk Belgisch leger? Een vraagteken uitvergroot, maar ultrakort behandeld!
Met gespannen interesse volgen wij het wel en wee van ons Belgisch leger, vanaf een paar jaar voor WO1, tot ca. 1919. Dat is slechts zeven jaar. Interessant kan het zijn die zeven jaar te situeren in de algemene historiek. Omgekeerd begrijpen wij, vanuit die algemene historiek, die WO1-jaren ook beter.

Net voor WO1 tekent Leopold 2 de wet op de algemene dienstplicht. « Klein soldaatje, groot soldaatje », zongen we in onze prille kinderjaren: hadden we veel soldaten of niet? Als we vooraf samenvatten, kunnen we stellen: - Om ons veilig te stellen, deden we vooral een beroep op diplomatie. Die had voorrang op de wapens. - Nooit beschikte België over zware militaire slagkracht. - Belgen zijn niet erg militaristisch. Integendeel. Er is nooit een militaire « groei » geweest, zoals we die kennen in eeuwenoude landen. België was/is bovendien zakelijk-commercieel gericht. Met een liberale basis: de ruime vrijheid van het individu, het goed-draaiende leven in de familie. Met sterke nood aan privacy. Met een gezond wantrouwen tegenover allerlei -ismen, wantrouwen tegenover romantiek. Geef Belgen stevig werk en een correct loon en de wereld zit goed. Voor WO1 . 1830. België was nog altijd « un pays tampon », een bufferstaatje tussen Pruisen en Fransen. Het Belgisch leger was een allegaartje. Dat kon niet anders. Willem 1 valt aan, in augustus 1831. Hasselt ingenomen, Leuven omsingeld: België krijgt de defensie niet voor mekaar. Frankrijk komt tussen. De strijd woedt vooral om de citadel van Antwerpen. Die valt op 23 december 1832. Het Franse leger duwt de Nederlanders over de (kerverse) « grens ». . Risquons-Tout, Moeskroen. Op 24 maart 1848 vallen enkele tientallen Franse annexionisten België zogezegd binnen, maar Belgische infanterie pakt ze op en ontwapent ze. . Tot ca. 1870 leiden onze militairen een sluimerend bestaan. De dappere Belgen vegen de binnenkoer van de kazernen, zoals karikaturen van toen het tonen! . 1870: Bij de Frans-Pruisische oorlog wordt het leger gemobiliseerd maar er gebeurt niets. België wilde 100 000 man mobiliseren, 80 000 doken op. De paraatheid wordt in vraag gesteld. Dus ... . Omwille van de spanningen tussen Pruisen en Fransen, willen de Belgen zich versterken. Ze opteren voor fortengordels, vooral rond Antwerpen. Kijk, opnieuw de nadruk op verdediging, zeker niet op aanval. Ook de machtige katholieke partijen vinden forten niet kwaad: zo moeten er minder frisse jongens naar het onzedelijke kazerneleven. Maar, toch niet al die forten rond ons Antwerpen?! In 1862 verenigen katholieken en vooruitstrevende liberalen zich in één partij (uniek feit in onze geschiedenis): de antimilitaristische Meetingpartij. Tegen de bouw van forten rond Antwerpen: « Forten nemen onze gronden af, forten trekken de vijand aan (« Laat de Brusselaars dat maar doen, als ze dat willen! »), forten houden de uitbreiding van onze stad tegen en halen duizenden vervelende soldaten in onze straten. Neen dus! ». Antwerpen dreigt er zelfs mee zich van België los te scheuren. Maar, de forten komen er. . België beroept zich vooral op zijn neutraliteit. Daarbij steunt het op de (ook militaire) hulp van de landen die de neutraliteit garanderen. . De forten kwamen er maar hielden de Duitsers niet tegen. Fortificaties verouderen immers altijd en kanonnen worden altijd zwaarder. Zoals enkele militairen na WO1 schreven: « Onze forten zorgden vooral voor meer slachtoffers en meer gevangenen. » . De kwantitatieve sterkte van ons leger lag nooit hoog. Ja, WO1 mobiliseerde ca. 250 000 man en WO2 zelfs 600 000 , maar tussen die oorlogen in bleef ons leger beperkt. Nadruk lag op de landmacht. Na WO1 . De kwalitatieve sterkte van ons leger was ook bescheiden. In 1914 hadden we slechts 14 000 beroepsmilitairen. Dienstplichtigen, lange tijd ook lotelingen (tot 1909) zijn geen doorgetrainde militairen. Algemene dienstplicht in 1913. In 1936 ging de dienstplicht van acht naar zeventien maanden (oorlogsdreiging). Tijdens de Koreaanse Oorlog zelfs 24 maanden. Na de Koude Oorlog hebben we de dienstplicht opgeschort: op dat ogenblik deed slechts één op vijf van de jongeren nog militaire dienst en vonden we dat terecht veel te discriminerend, vooral tegenover jonggediplomeerden. . 1970-1980 : De massa komt op straat, tegen legerhervormingen en raketten. Paul Vanden Boeynants, minister van landsverdediging, 1972- 1979, wil het leger hervormen en zwaarder bewapenen. In 1975 bestelt België 116 F16- vliegtuigen (30 miljard BEF). Ondanks economische wereldcrisis. Felle reactie: daarbij komen alle Belgische partijen op straat. Op 9 februari 1983 plaatst België, met Wilfried Martens, opnieuw een bestelling van 44 aanvullende F16. Opnieuw zwaar protest. .

Kruisraketten: vanaf 1982 doken de geheime plannen op, om in België kruisraketten te plaatsen. Protest alom, maar deze politiek overstijgt het kleine België en zijn Belgisch leger. Die dingen kaderen in NAVO-verband . . De BSD: België toonde zich een trouwe NAVO-partner, al sinds de oprichting ervan in 1949. Ook in dit kader situeren we de aanwezigheid van het grootste deel van het Belgisch leger in West-Duitsland. En veel « gekregen » of « geleend » wapentuig. In Duitsland: In de vijftiger jaren wel 40 000 man, in de negentiger jaren teruggebracht tot 25 000 en de laatste tot juni 2004 (Spich). Het Belgisch leger : driemaal in de aanval. Of viermaal? Er zijn drie opmerkelijke acties in het buitenland. . In 1922 neemt België deel aan de bezetting van de Ruhr, samen met Frankrijk. Om de schade tijdens WO1 ook zo te recuperen. Weinig wapengeweld maar een offensieve actie. .

In 1950 zendt België een bataljon vrijwilligers naar Korea. Samen 3587 man. 118 worden gedood, ca. 350 gewond. Geen echte oorlog tegen het buitenland want vrijwilligers. . Vanaf juli 1960 vallen Belgische militairen Kongo binnen. De UNO verklaarde die aanval onwettelijk en blokte België af. . Een vierde oorlogsdaad?

Tijdens WO1 participeert België aan de aanvallen op Duitse kolonies in Afrika. Maar, die operaties kaderen in de context van WO1, een verdedigingsoorlog. Toch niet vergeten: tijdens WO1 sneuvelden in Afrika 132 blanke Belgische militairen, 1895 zwarte soldaten in Belgische dienst en ... 7124 zwarte dragers (vooral ook door genadeloze uitputting). Toch niet vergeten dat ... ... dat het Belgisch leger, na mei 1940, de oorlog verder zette, tot 1945. In september 1944 tellen we wel 8000 Belgen in een geallieerd uniform. Groepering Bevrijding 2200. Royal Air Force: 1100. Royal Navy: 500. Andere zeelui: 3500. Para's: 125. Commando's: 85. Geparachuteerde agenten: 300. En was het Belgisch leger actief in het verzet. Totaal aantal gedode Belgische militairen in WO2: 12 100.

De Rijkswacht

Rijkswachters waren militairen, onder de minister van landsverdediging. In 1992 gedemilitariseerd en geplaatst onder de minister van binnenlandse zaken. In 1998: rijkswacht, gemeentelijke politie en gerechtelijke politie gefusioneerd tot lokale en federale politie. Op het einde waren er nog bijna 17 000 (militaire!) rijkswachters, verdeeld over 427 brigades. Aanleiding tot dit alles was o.a. de affaire Dutroux maar andere redenen werkten die evolutie in de hand. In feite eiste België van de Rijkswacht een dienende houding, niet een houding waarbij de Rijkswacht aan de bevolking haar normen wou opleggen.

Een zeer opmerkelijke Belgische geschiedenis waarrond in feite weinig werd gezegd en geschreven. Plots « verdween » dus een gedeelte van het Belgisch leger. Onder andere in Frankrijk bestaat de gendarmerie nog altijd zoals ze altijd was. De populaire naam, in België, voor rijkswachters: de piottenpakkers. Omdat de rijkswacht, ook tijdens WO1, deserteurs opspoorde en gevangen nam. Voorzichtige conclusie Militair had België niet veel tegenover buitenlandse en vooral Duitse dreiging te plaatsen.

De nationale defensie had in België nooit veel geestdrift kunnen opwekken. Voor de pragmatische Belgen: leger en forten, dat zijn dingen die de mensen last en ongemak berokkenden, de belastingen nodeloos opdreven en niet direct iets opbrachten. De katholieken, sinds 1884 aan de macht, waren ervan overtuigd dat het kazerneleven de jongens moreel in het verderf stortte. De socialisten, definitief in de regering sinds 1920 (algemeen enkelvoudig stemrecht!) waren altijd tegen lange dienstplicht en tegen oorlog gekant. Omdat oorlog altijd slecht is, omdat oorlog vooral de zwaksten treft, omdat lange dienstplicht de zwakke arbeiders hun centen afneemt en ... « waarom moeten de zwaksten uit de maatschappij gaan vechten voor rijke koningen, rijke industriëlen, rijke burgers, terwijl ze daar zelf nooit iets voor terugkrijgen tenzij dood, verminking, ellende en een blikken medaille!» Probeer daar maar eens een antwoord op te formuleren! Het moet gezegd: in 1914 hebben alle socialistische partijen gezwicht voor het zogenaamde algemeen welzijn, voor de « union sacrée ».
Dus: De uitbouw van een sterk en modern leger is in België nooit een prioriteit geweest. Momenteel gaan we naar een totale getalsterkte » van ca. 28 000 man. De marine bestaat uit een samenwerking met Nederland. De aflossing van de gevechtsvliegtuigen van de Belgische luchtmacht is een vraagteken: vliegtuigen in leasing nemen, samenwerken met Nederland of ...? De zware rupsvoertuigen van het panserwapen worden afgevoerd. Omdat ... een tweede Groote Oorlog niet wordt gevreesd, een heruitgave van WO2 nog minder. En vooral omdat « groote oorlogen » niet meer aan kleine landen zijn besteed. Zoiets ...?

Met dank aan de auteur Herman Verstraete

Bronnen

Diverse uitgaven o.a. Luc De Vos, De Eerste Wereldoorlog, Davidsfonds, Leuven, tweede druk, 1996. Luc De Vos, De bevrijding, Van Normandië tot de Ardennen, Davidsfonds, Leuven, 1994. Luc Reichler e.a. , Een onvoltooid beleid. De Belgische buitenlandse en defensiepolitiek van 1830 tot 2015, Uitgeverij Pelckmans, 1993. Marc Reynebeau, Een geschiedenis van België, Lannoo, 2003. Paul Van Damme, Stijn Vandeperre, Zonder Woorden? Geschiedenis van België in spotprenten, Uitgeverij Pelckmans, 2011.