De apocalyps volgens Luckas

©ivan put

BRUSSELSE PROBLEMEN ZIJN SOCIAAL, NIET CULTUREEL — Mag links de problemen ook bij hun naam noemen? Parlementslid Luckas Vander Taelen (Groen!) vroeg het zich afgelopen vrijdag af. Hij stoorde zich aan de 'minimalisering' van de Brusselse onveiligheid van onder meer NADIA FADIL en ICO MALY, die vandaag reageren.

Beste Luckas,

Aangezien u er een gewoonte van maakt 'open brieven' de wereld in te sturen, richten wij ons ook graag in deze vorm tot u. Laten we maar beginnen met te stellen dat niemand van de ondertekenden van deze brief u ziet als racist of u ooit zo heeft gebrandmerkt. Nu dit achter de rug is, stellen we voor dat u nu eens loskomt van uw slachtofferrol en het debat op een ernstige manier aangaat over de situatie in Brussel, maar ook in andere steden in Vlaanderen.

Verdoezelen of verklaren?

Wat ondergetekenden nu al vele jaren trachten te bereiken is niet om problemen te verdoezelen, noch om ze uit te roepen als onbestaande. Integendeel: we zijn sterk betrokken bij onze samenleving en we zijn er ons terdege van bewust dat die samenleving niet zonder problemen is. De meesten onder ons wonen dan ook in zogenaamde 'probleemwijken'. Wij maken ons echter niet alleen grote zorgen over deze problemen, maar ook over het spreken dat gekend staat als 'het politiek correct denken doorbreken'.

Het idee dat 'politiek correcten' de problemen verdoezelen en niet bij naam willen noemen, is niet nieuw. Het is begonnen bij rechtse politici, maar vindt sinds tien jaar ook steeds meer ingang bij commentatoren aan de linkerzijde. Het is een populaire manier van spreken die beweert 'problemen bij de naam te noemen' en 'de koe bij de hoorns te vatten'. Diegene die spreekt beweert te weten 'hoe de dingen echt in elkaar zitten' en wimpelt anderen af als zij die realiteit niet willen zien. Het is een aantrekkelijke manier van spreken - het heeft in de laatste decennia alvast bewezen dat het veel stemmen oplevert. Maar wat doorgaans doorgaat als 'taboedoorbrekend' berust in feite op een problematische analyse die sociale problemen tot een individuele verantwoordelijkheid reduceert, en cultuur als ultieme verklaringsgrond neemt.

Armoede als veiligheidsprobleem

Maar al te snel werd het tromgeroffel van de 'zero tolerance' naar boven gehaald in de discussie rond Brussel. Betekent dit dat je de wet niet moet toepassen? Natuurlijk niet. 'Dura lex, sed lex': criminaliteit moet steeds bestraft worden. Maar dat zal maar zoden aan de dijk zetten indien het gecombineerd wordt met een duurzaam sociaaleconomisch beleid. Het paradoxale aan de situatie in Brussel is dat het één van de steden is die de hoogste welvaart in ons land produceert, maar tegelijk ook de hoogste concentratie aan inwoners heeft die onder de armoedegrens leven. U vermeldt zelf plichtsgetrouw dat onderwijs, minder discriminatie en meer werk '(…) zonder enige twijfel dringend noodzakelijke voorwaarden (zijn) om de Brusselse problemen aan te pakken' (DS 12 februari). Helaas heeft deze oneliner maar weinig impact op uw analyse.

Wat ons bovendien zorgen baart is de manier waarop urgente sociale kwesties vanuit een veiligheidsoptiek worden benaderd, wat een daadkrachtig sociaaleconomische beleid, onderwijsbeleid en (kans)armoedebeleid in de weg staat. Verschillende criminologen en sociologen (allemaal marxisten?) wijzen erop dat dit een kenmerkende tendens is voor de neoliberale koerswijziging van de laatste twintig jaar. Sociale problemen (werkloosheid, armoede, enzovoort) worden als individuele problemen gezien die met een strenger repressief beleid moet worden aangepakt. Dit leidt tot simplistische beleidsmaatregelen, die zich vooral richten op symptoombestrijding: daklozen worden uit de metrostations verjaagd, en spijbelende jongeren (en hun ouders) worden harder aangepakt. En de maatschappij blijft netjes buiten schot.

'Onze' normen en waarden?

Voorts stelt u dat 'de onvermijdelijke evolutie naar een multiculturele maatschappij (...) niet (hoeft) te betekenen dat wij niet langer moeten verdedigen wat wijzelf belangrijk vinden', waardoor u het crimineel gedrag van sommige jongeren uit minderheidsgroepen linkt aan een gebrek aan 'culturele aanpassing'. Deze opvatting is zeer populair, maar wordt niet ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. De precaire socio-economische status van minderheden is een veel betere graadmeter voor het voorspellen van criminaliteit dan cultuur. Dit is een simpele vaststelling die keer op keer in talloze rapporten wordt bevestigd. Al deze rapporten (van de EU tot buitenlandse en binnenlandse universiteiten - allemaal politiek correct?) tonen aan dat de ruimtelijke segregatie ontegensprekelijk een impact heeft op het gedrag van de mensen. Met andere woorden: de kans dat bijvoorbeeld een jonge Marokkaanse Belg zich misdraagt is veel groter in Anderlecht of Molenbeek dan in Ukkel.

Zolang er voor deze zogeheten 'verloren generatie' geen betere toekomstbeelden ontstaan, zal de situatie ten gronde niet verbeteren. Deze jongeren hebben niets meer te verliezen, ze kunnen alleen nog maar winnen. Ze lijken zich neer te leggen bij het feit dat ze sowieso deel zullen gaan uitmaken van de grote arbeidsreserves zoals hun ouders, die afgedankt en overbodig werden vanaf de economische crisis van de jaren zeventig. De specifieke vormen van criminaliteit moeten dan ook als een overlevingsstrategie worden gezien, en hebben weinig met 'hun cultuur' te maken. Gelijkaardig gedrag doet zich trouwens ook voor bij alle sociaal achtergestelde groepen in andere grootsteden ter wereld. Daarom zijn deze daden uiteraard nog niet goed te spreken, maar een beleid dat zich enkel richt op misdaadpreventie en -bestrijding zonder de kern van het probleem aan te pakken (de armoede) is de deur openzetten voor discriminatie en stigmatisering. De vraag is dus: voor wanneer even straffe oproepen voor 'zero tolerance' ten aanzien van sociale ongelijkheid?

Nieuwe dogma's

Het gevolg van dit alles is dat de verhouding van rechten, verantwoordelijkheden en plichten opnieuw geordend wordt. Minderheden zijn vanaf nu zelf schuldig aan hun achterstelling en onmondigheid en bestendigen zelf hun ongelijke posities. En wie weigert mee te gaan met dit opbod aan 'zero tolerance' en 'veiligheidsretoriek' riskeert een banvloek. Dàt zijn de nieuwe dogma's die het debat vandaag beheersen en een serene zoektocht naar constructieve oplossingen verhinderen. We staan, om het wat sterk te zeggen, op een kruispunt: ofwel blijven we in 'wij/zij'-maatschappelijke breuklijnen denken waarbij de frontlijn dwars door de stedelijke zogenaamde no-goareas loopt, ofwel hanteren we de stad als een platform dat de aanwezige breuklijnen vooral als sociaal-economische breuklijnen ziet en hiertegen ageert. Aan nog meer onheilsprofeten die hun stad als een apocalyptisch 'multicultureel drama' aanschouwen hebben wij geen boodschap.

NADIA FADIL Wie? Sociologe (KULeuven), samen met Sarah Bracke (KULeuven), Pascal Debruyne (UGent) en Ico Maly (KifKif). Wat? Het zogenaamde taboedoorbrekende discours brengt geen zoden aan de dijk. Waarom? Dura lex, sed lex, maar doe eerst iets aan de armoede.

Enkele reacties van lezers van dit artikel :

De gebruikelijke werkelijkheidsontkenning: de culturele oorzaken van de sociale achterstand worden weeral niet vermeld (o.a. gebrek aan talenkennis ingevolge de nimmer eindigende immigratiestromen uit het zuiden, gebrek aan belangstelling voor onderwijs, de dominante rol van een religie die weigert zich aan te passen aan een veranderende wereld én aan andere beschavingen, een machocultuur die meisjes als tweederangsmensen beschouwt en agressieve jongens een heldenstatus toekent, enz.). Brussel is niet ALTIJD een stad met arme inwoners geweest: de vroegere inwijkelingen (o.m. Vlamingen, Walen, Italianen, Spanjaarden,...) pasten zich aan en integreerden zich, in de maatschappij én in de toenmalige arbeidsmarkt. Eén culturele groep, steeds massaler in aantal, weigert zich te integreren in die samenleving, en meer nog: stelt er zich ronduit vijandig tegen op. Is het werkelijk mogelijk dat men de oorzaken van de problemen niet ziét? Of wenst men die verziekte situatie enkel te bestendigen?

George:

Dit is wel heel makkelijk. Het is weeral de schuld van de maatschappij, dus. En wat over de totale desinteresse van allochtone jongeren in heel het land om hun studies ernstig te nemen? Wat over het feit dat hun macho jongetjes tot 's nachts op straat rondhangen en zich misdragen, waarbij over de rol van hun ouders zedig gezwegen wordt? In Noord -Afrikaanse landen is het ook armoe troef, maar daar houden ze zich wel koest. Het is net omdat ze hier weten dat ze zo 'soft' aangepakt worden dat de zaak uit de hand loopt. Indien het hier dan toch zo'n 'rotmaatschappij' is, waarom blijven ze dan (komen)? Ik vond het hier ook niet meer naar mijn zin maar ik ben effectief vertrokken.

Beste academici, als het brandt, wordt er eerst geblust. Je gooit geen stenen naar de brandweerman, zoals in Molenbeek, en de analyse hoe het kan worden voorkomen of hoe het is ontstaan, gebeurt, als iedereen in veiligheid is. Zolang er brandstichters zijn moeten die eerst worden gestopt. Het leven van vele, ook allochtone, inwoners in onze steden wordt verpest door straatgeweld. Het grootste deel van dat straatgeweld komt uit Maghrebijnse hoek. Elke dag lezen we erover. Er heerst angst. Leer eens wat pragmatisch denken, i.pl.v. u te verschuilen achter eventuele oorzaken om niets te doen. Wanneer een slechtziende van de trap valt en zijn been breekt, verzorg je eerst zijn been. Pas daarna bezoek je de oogarts voor een nieuwe bril. (Doen we er voor jullie meteen een kaars bij?) Wat dat afgezaagde cliché, het «wij/zij discours» betreft, volg eens een goede cursus sociale psychologie. Analyseer de feiten, vooraleer ze te laten verdwijnen in een geschifte sociologensaus.

De gebruikelijke 'ze willen niet'-ideologie. Als inwoner van Frankrijk sta ik er steeds van versteld hoe de Franse Marokkanen, Pakistanen, Kazachen, Chinezen enz perfect Frans kunnen vanaf de tweede generatie in tegenstelling tot hun 'cultuurgenoten' in België. Hoe verklaart u dat? (En zeg niet dat de Fransen hen verplichten want hier bij ons nemen overheidsdiensten en bedrijven zelfs Engelsen in dienst om de engelstalige inwijkelingen beter te bedienen.)

Dit is wel heel makkelijk. Het is weeral de schuld van de maatschappij, dus. En wat over de totale desinteresse van allochtone jongeren in heel het land om hun studies ernstig te nemen? Wat over het feit dat hun macho jongetjes tot 's nachts op straat rondhangen en zich misdragen, waarbij over de rol van hun ouders zedig gezwegen wordt? In Noord-Afrikaanse landen is het ook armoe troef, maar daar houden ze zich wel koest. Het is net omdat ze hier weten dat ze zo 'soft' aangepakt worden dat de zaak uit de hand loopt. Indien het hier dan toch zo'n 'rotmaatschappij' is, waarom blijven ze dan (komen)? Ik vond het hier ook niet meer naar mijn zin maar ik ben effectief vertrokken.

Macho jongens, u zegt het. Daar ligt volgens mij de oorzaak. Vanuit mijn ervaring als leerkracht in Antwerpse scholen, kan ik u verzekeren dat ik met heel wat nationaliteiten heb samen gewerkt en een heel kleurrijke studenten had. En pubers blijven pubers natuurlijk, maar als ik de voorbije vijventwing jaar overloop, zijn enkel de magreb macho jongens, diegenen die telkens over de schreef gaan, die stelen van hun medestudenten, die zgn last hebben van een taalbarriere en zo buizen voor examens in tegenstelling tot hun zussen, die met allerlei wapens rondlopen, die snel geld verdienen met verdachte handeltjes en drugsverkoop, die afhaken en willen gaan werken om dan een auto te kunnen kopen en naar een disco te rijden. Als ze een disco niet binnen mogen, schreeuwen ze moord en brand. Als ze stelen van collega's op het werk, roepen ze dat ze gediscrimineerd worden. Ik sprak eens tegen Marokkaanse ouders over het stelen van hun zoon, en zij waren kwaad op hem omdat hij betrapt was !!

Reactie Vlaamse Volkspartij :

Reacties van de lezers behoeven geen commentaar. Deze spreken voor zichzelf . De Volkspartij herkend de problematiek en heeft oplossingen in haar programma hiervoor .

Georges Van Tiggelen .