Zo dom als een olifant? Mooi niet

Mensen, apen en olifanten staan op hetzelfde intellectuele niveau, zo blijkt. "Het olifantenbrein is drie keer groter dan dat van ons. Het zijn buitengewoon intelligente, sociale en empathische dieren."

Wie het nieuws uit dierenland een beetje volgt, zal niet helemaal uit de lucht vallen. Olifanten staan al langer bekend als uiterst pienter en intelligent. Vorige maand nog werd deze stelling bevestigd toen bleek dat olifanten elkaar kunnen troosten. Als ze van streek zijn, raken Indische olifanten elkaar aan en maken ze geluiden. Ze spiegelen bovendien de lichaamshouding en stemming van het getroffen dier. Dergelijk troostgedrag is uniek. Voordien werden zulke gedragingen enkel maar bij mensapen, wolven en kraaiachtigen vastgesteld. "Troostgedrag is een teken van intelligentie", zei onderzoeker Joshua Plotnik daarover in de Volkskrant. "Het is een uiterst zeldzaam verschijnsel in het dierenrijk. We kunnen het linken met empathisch en complex sociaal gedrag. Wellicht staan olifanten qua sociale cognitie even hoog op de evolutionaire ladder als mensapen."

Complexe dieren met een bijzonder brein. Het onderzoeken waard, vonden ze in Brazilië. Daarom wierp professor Suzana Herculano-Houzel (Federale Universiteit van Rio de Janeiro) samen met haar team een blik in de olifantenschedel. Aan de hand van een van de meest gesofisticeerde methodes om hersencellen te tellen, slaagden ze erin de neurale architectuur van het olifantenbrein in kaart te brengen. De resultaten? Olifantenhersenen bevatten drie keer meer neuronen dan die van de mens: 257 miljard tegenover 86 miljard. De meerderheid van die neuronen lokaliseerden de wetenschappers niet in de hersenschors - waar bij mensen het abstract denkvermogen zit - maar in de kleine hersenen van de olifant. Dat onderdeel controleert onder meer de ademhaling, hartslag en beweging van het dier. Herculano-Houzel vermoedt dat dit de reden is waarom de slurf van het dier zo handig en gevoelig is. Met meer dan 100.000 unieke bundels spiervezels is het orgaan net zo behendig als de handen van een chimpansee of mens.

Ook de neurale netwerken in de temporale kwab - verantwoordelijk voor de vocale communicatie en het gehoor - zijn bij olifanten bijzonder groot en complex. De dieren kunnen zowel zacht gepiep als enorm luid getrompetter produceren. Om een idee te geven: het beest is in staat om even veel geluid te produceren als een opstijgend vliegtuig. Aan de andere kant slagen olifanten er ook in om met soortgenoten te communiceren op een frequentie die mensen niet kunnen horen. Muisstil en zonder specifieke meetapparatuur onmogelijk traceerbaar.

Wat de resultaten opmerkelijk maakt, is dat ze nooit eerder zo specifiek in kaart gebracht konden worden. Toch is het voor olifantenkenners allesbehalve een verrassing. Jonas Dedyne is olifantenverzorger in dierenpark Planckendael. Dag in, dag uit zorgt hij voor Kai-Mook en co. "Olifanten zijn ontzettend slimme en empathische dieren. Net zoals mensen com- municeren ze met geluiden. Alsof ze tegen elkaar praten. Ook hun reukorgaan is sterk ontwikkeld."

Men zegt soms dat olifanten rouwen. "Dat is een woord dat mensen erop geplakt hebben", zegt Dedyne. "Maar in praktijk vertonen ze inderdaad gelijkaardig gedrag. Ze zullen rond een dood dier blijven staan en het besnuffelen. Het heeft iets weg van afscheidsritueel. Onlangs circuleerde er op het internet een filmpje van olifanten in het wild. Een jong was aan het sterven. De moeder probeerde tevergeefs het olifantje terug recht te krijgen. Toen het dier uiteindelijk stierf, vertrokken de andere olifanten. Ze moesten op zoek naar water. Je zag aan de moeder van het jong dat ze verscheurd was. Ze moest kiezen tussen haar jong of meegaan met de rest. Uiteindelijk is ze bij het kleine olifantje gebleven. Met het risico dat ze zelf zou sterven. Dat is gedrag dat je bij weinig andere dieren zal zien." (br.hln)