Het eeuwige leven is nog niet binnen handbereik en het bloed van een van de oudste mensen ter wereld vertelt mogelijk waarom. Hendrikje van Andel-Schipper was gezond van lijf en scherp van geest toen ze in 2005 op 115-jarige leeftijd overleed, maar genetisch onderzoek van haar bloed toont aan dat ook de levensduur van een gezond lichaam een grens kent. Die grens zou weleens kunnen liggen bij het aantal actieve bloedstamcellen.

Van Andel was 82 toen ze haar lichaam ter beschikking van de wetenschap stelde en ze kon niet bevroeden hoe interessant ze ruim 30 jaar later voor onderzoekers zou zijn. Vandaar dat geneticus Henne Holstege (VU medisch centrum in Amsterdam) aan het slot van haar publicatie in vakblad Genome Research de oude dame bedankt.

"We hebben al haar familieleden benaderd en ze hebben toestemming gegeven om haar naam in ons onderzoek te vermelden. Mevrouw van Andel heeft tijdens haar leven vaak gezegd dat ze wilde dat andere mensen hun voordeel konden doen met haar bijzondere situatie."

Holstege ontdekte dat de kwieke Drentse bij haar overlijden nog maar twee actieve bloedstamcellen had die gezamenlijk de voorraad bloedcellen op peil hielden. En dan was de ene stamcel vermoedelijk ook nog een dochter van de andere. Holstege: "Ik dacht: dat kan niet waar zijn. Twee actieve stamcellen? Ik ging er eerst van uit dat ik een fout had gemaakt."

Mensen hebben naar schatting gemiddeld 1.300 actieve bloedstamcellen die zich voortdurend delen en zo de bloedcellen verversen. De vraag die Holstege en haar collega's probeerden te beantwoorden: waar zijn bij de 'superhonderjarige', zoals Van Andel in het onderzoek wordt aangeduid, de andere 1.298 stamcellen gebleven?

Daarvoor bestudeerden ze de lengte van de telomeren, de beschermende uiteinden van chromosomen in de cellen die bij elke deling krimpen. Zijn de telomeren te kort, dan wordt deling onmogelijk en sterft de cel. De onderzoekers ontdekten dat bij Van Andel de telomeren van de bloedcellen extreem kort waren vergeleken met die in haar hart, lever, long en hersenen. Dat kan erop duiden, zegt Holstege, dat de bloedstamcellen zijn doodgegaan of inactief zijn geworden door uitputting. De stamcellen in het bloed delen zich veel vaker dan andere cellen, legt ze uit, en hoe ouder iemand wordt, hoe meer celdelingen optreden.

Onderzoek bij andere honderd-plussers moet duidelijk maken of die stamceluitputting inderdaad bepalend is voor de eindigheid van het leven. Mocht die theorie kloppen, dan biedt dat mogelijk kans op levensverlenging, speculeert Holstege: ouderen kunnen dan overwegen om zichzelf jonge bloedstamcellen toe te dienen.

Maar zover is het nog niet, zegt ze, en bovendien brengt zo'n transfusie Methusalem niet heel veel dichterbij. Bloed mag dan van vitaal belang zijn voor de gezondheid van weefsels, we kunnen natuurlijk altijd nog doodgaan aan een haperend orgaan. (br.hln)