Mensachtige voetafdrukken gevonden die ouder zijn dan voeten zelf

Wetenschappers hebben op het eiland Kreta voetafdrukken ontdekt die daar eigenlijk niet zouden mogen zijn. Verkeerde plaats, verkeerde tijd. De rotsformaties met de prints dateren van 5,7 miljoen jaar geleden. Toen hadden onze voorouders nog 'aapachtige' voeten en leefden ze in Afrika. Zo werd altijd al verondersteld. Het zou kunnen betekenen dat we al veel langer rechtop lopen dan gedacht.

De voetafdrukken werden gevonden in Trachilos in het westen van het Griekse eiland Kreta. Na onderzoek bleken ze duidelijke kenmerken van rechtopstaande mensen te vertonen. Met een unieke vorm: een lange zool, vijf korte tenen, geen klauwen en een grote teen. Met een opvallende bal onder de voet. Terwijl de voeten van mensachtigen veel meer lijken op een menselijke hand. De stap in de evolutie naar modernere voeten zou, zo wordt aangenomen, pas 4 miljoen jaar geleden hebben plaatsgevonden.

De huidige theorieën rond de oorsprong van de mens zijn onder meer gebouwd rond vondsten van fossielen van de Australopithecus in Zuid- en Oost-Afrika. En in de 3,7 miljoen jaar oude Laetoli-voetafdrukken van een rechtopstaande voorouder (behordend tot de Hominini) die aangetroffen werden in Tanzania. Terwijl in Ethiopië voetafdrukken van 4,4 miljoen jaar oud gevonden werden, afkomstig van de Ardipithecus ramidus, ook behorend tot de geslachtengroep Hominini (van wie wij afstammen). Die voetafdrukken lijken nog veel meer op die van een aap dan op die van de moderne mens. Maar de voetafdrukken van Trachilos zijn dus nóg ouder, 5,7 miljoen jaar, én lijken tegelijkertijd 'menselijker' dan die van de Ardipithecus.

Kreta nog geen eiland
Mysterie dus, of minstens een contradictie met de sinds lang aangenomen theorie dat de Ardipithecus een rechtstreekse voorouder is van latere mensachtigen. De onderzoekers komen dan ook tot een conclusie die "controversieel kan zijn", geven ze toe. Het zou erop neerkomen dat er mogelijk nog een andere, vooralsnog onbekende, mensachtige op aarde rechtop rondliep, lang voor de wetenschap dat tot nu toe bevroedde. En ook élders, want voor het eerst zouden fossielen van mensachtigen die ouder zijn dan 1,8 miljoen jaar NIET uit Afrika komen.

Let wel: 5,7 miljoen jaar geleden - tijdens het Mioceen - was Kreta geen eiland maar hing het nog vast aan Griekenland. De Sahara bestond bovendien nog niet en de savanne strekte zich uit van Noord-Afrika tot wat nu Zuid-Oost-Europa is. Het is dus niet ondenkbaar dat het leefgebied van mensachtigen zich zou uitgebreid hebben tot dat deel van de mediterrane regio.

Het was paleontoloog Gerard Gierlinski die tijdens zijn vakantie op Kreta in 2002 de voetafdrukken ontdekte. Hij heeft er met zijn team meer dan tien jaar over gedaan om zijn vondst grondig te onderzoeken. Het is afwachten hoe de wetenschap zal reageren en de paper, gepubliceerd in Proceedings of the Geologists' Association, al dan niet als overtuigend bewijs zal beschouwen.

Onlangs nog werden 7,2 miljoen jaar oude fossielen van de primaat Graecopithecus, gevonden in Griekenland en Bulgarije, geherklasseerd als behorend tot de stamboom van onze voorouders. Dat leek ook al te suggereren dat de menselijke oorsprong toch niet in Afrika ligt maar in Europa. Wordt ongetwijfeld vervolgd. (br.hln)