Zwijgen is goud , Bart De Wever mag de spreuk inlijsten en op zijn burgemeestersbureau zetten. De voorbije maand heeft De Wever de verschillende politieke fracties drie keer ontmoet. Een eerste keer voor een verkennend gesprek met alle partijen. Een tweede keer met de geselecteerde partijen – Stadslijst, Open VLD en Groen – om over de financiën te praten en een laatste keer om (een deel van) zijn nota te overhandigen. Sinds 14 oktober heeft de formateur amper iets gedaan en toch heeft hij weldra wat hij wilde: een coalitie met CD&V en liberalen. Afgeleverd in geschenkverpakking.

De eis van Janssens

Uittredend burgemeester Patrick Janssens maakte de eerste strategische blunder door een coalitiedeelname van de Stadspartij te koppelen aan Groen.

‘Het was een consensus om de twee blokken bij de socialisten – zij die wilden meebesturen en zij die oppositie wilden voeren – te verzoenen’, zegt politicoloog Dave Sinardet (VUB). ‘SP.A heeft het Bart De Wever zo wel heel makkelijk gemaakt. Waarom zou De Wever Groen er bij nemen?’

Groen zelf maakte het De Wever ook wel makkelijk door erg zware eisen te stellen over het BAM-tracé die vooral bij CD&V nooit door de beugel zouden kunnen. De formateur moest geen moeite doen om Groen uit de onderhandelingen te knikkeren, een verwijzing naar de loyaliteit met de Vlaamse regering volstond. ‘Als De Wever had gewild, had hij een oplossing kunnen vinden’, zegt Sinardet. ‘Maar hij wilde Groen er niet bij.’

De gok van Van Peel

Ook CD&V-havenschepen Marc Van Peel kon zich niet meer inhouden. Van Peel had al geregeld met kleine opmerkingen aan de poten van de stoel van de Stadslijst gezaagd. Nadat Janssens – en Groen – de nota-De Wever ‘onmogelijk’ hadden genoemd, liet Van Peel horen dat het ‘wel onderhandelbaar was geweest’. ‘Met zijn nota voerde De Wever de spanning tussen SP.A en CD&V nog op’, zegt Sinardet. ‘Die was geschreven op maat van een rechtse coalitie.’

Toen Janssens opstapte als onderhandelaar van de Stadspartij lag de weg voor Van Peel open. Het voorbije weekend liet hij weten dat CD&V een beleidspartij is. Plots bleek de slogan ‘samen uit, samen thuis’ eenrichtingsverkeer voor CD&V. ‘Van Peel zette met zijn uitspraken alleen maar druk op SP.A en niet op N-VA’, zegt Sinardet. ‘Hij had bijvoorbeeld kunnen zeggen dat hij alleen maar met SP.A erbij wilde besturen.’

De woede bij de kartelpartner was zo groot dat abrupt de stekker uit de Stadspartij werd getrokken. ‘De woorden van Van Peel klonken als huwelijksbedrog’, zegt Voorhamme. Van Peel stond erbij en keek ernaar, volledig verrast en kwaad. ‘Ze hebben ook nooit mijn mening gevraagd toen ze vroegen om de groenen bij de gesprekken te betrekken. Ik was het er niet mee eens, maar ik heb me er toch bij neergelegd.’

Wie heeft de zwartepiet?

Het gevolg is dat SP.A en CD&V in ruzie liggen. Bij CD&V worden de wonden gelikt, de zwartepiet voor het uiteenvallen van de Stadslijst is in hun handen gespeeld. Bij het ACW – de lokale voedingsbodem van de partij – klinkt het dat het ‘heel erg jammer is dat de socialisten er niet meer bij zijn’.

Volgens Kamerlid Nahima Lanjri moet geprobeerd worden ‘de brokken te lijmen’ en Rik Torfs, die oorspronkelijk tegen de Stadslijst was, haalde fors uit naar Van Peel. Hij noemde het snel uiteenvallen van het kartel ‘onethisch’. Van Peel reageerde daar tegenover deze krant gisteren kort op: ‘Het is de schuld van de socialisten’.

Enkel bij N-VA is alles peis en vree en kan men zich in alle rust voorbereiden op het echte, inhoudelijke werk. Al zijn ze enigszins voorzichtig door het gedraai van CD&V en kijken ze de volgende dagen opnieuw de kat uit de boom. De rest van de week zijn er hooguit informele, discrete gesprekken, meldde het hoofdkwartier van De Wever.

De moeder aller blunders?

Niet alleen CD&V loopt averij op na de implosie van de Stadspartij. Binnen de SP.A – aan de linkerflank – wordt het hele idee van het kartel steeds vaker aangehaald als de reden van het verkiezingsverlies. Een rechtstreekse aanval op Patrick Janssens. De allereerste blunder dateert volgens hen al van jaren voor 14 oktober. Janssens droomde al langer van een soort eenheidslijst waarmee hij met zijn schepencollege gezamenlijk naar de kiezer kon stappen. Dat er effectief een Stadslijst in de steigers stond, lekte door een indiscretie voortijdig uit toen de gesprekken nog aan de gang waren. De nationale partijtop van Open VLD kreeg zo de kans om het plan te torpederen. Maar Janssens koos toch voor een verwaterde versie van zijn idee, die nu, zo blijkt, als los zand aan elkaar hing.

Sinardet geeft de critici grotendeels gelijk. ‘Het idee van de Stadslijst was pas geslaagd als de derde bestuurspartij Open VLD zou meedoen. Het kartel met CD&V veroorzaakte een versnippering aan de linkerzijde. En een kartel is altijd goed voor de kleinere partij. Zo konden CD&V’ers over socialisten springen.’

Waarmee de Stadslijst meteen het beste was dat Bart De Wever kon overkomen.