"Hij wilde niet wakker worden,'' herinnert broer Guus (64) zich een novemberochtend in 1964. "Laat maar lekker liggen, zei mijn moeder.'' Toen er echt iets aan de hand bleek, wilde de dokter niet komen. "Terwijl die wist dat Bert ziek was.''

Nooit had Bert echt iets gemankeerd, tot in 1964 een oorontsteking roet in het eten gooide. "Die oorontsteking werd een abces. Of bij de operatie iets fout is gegaan of dat zijn lichaam al te ver door de kanker was aangetast, kregen we niet te horen.'' Feit is dat Bert, in 'niet responsieve comateuze toestand' nog 50 jaar doorleefde. "Als je hem op zijn zij draaide om te wassen, pakte hij met zijn hand de bedrand vast,'' vertelt jongste zus Anita (48).

Ziekenhuis
Opmerkelijk, zeker voor nu, is dat Bert bijna 2 jaar in een ziekenhuisbed lag. Eerst in het Beatrix Ziekenhuis in Gorinchem, daarna een paar maanden in het Academisch Ziekenhuis in Utrecht en vervolgens terug naar Gorinchem. "Pas in november '66 is hij naar het ziekengasthuis in Gorinchem gebracht.''

De laatste 24 jaar verbleef Bert in Lingesteyn in Leerdam. "De mensen die daar werkten, waren bijna broers en zussen,'' zegt Anita. "Er waren erbij die in opleiding waren toen ze Bert in de jaren '70 te verzorgen kregen en die inmiddels in Lingesteyn werkten. Die hebben hem tot op het laatst verzorgd.''

Broer Guus (64) heeft levendige herinneringen aan de 13 maanden jongere Bert. "Ik zat altijd bij de boer, hij was liever in huis. Lekker kletsen met de ouderen en een klusje voor ze doen.'' Kwebbeltje noemden ze hem, vult Anita aan. "Hij was een goeie geweest voor de verzorging.'' Een wrang idee: in die verzorging bracht Bert uiteindelijk het grootste deel van zijn leven door, zij het aan de verkeerde kant van het bed.

Aanloop
Vaste vriendjes had Bert niet, mede omdat hij liefst met de 'oude besjes' een kopje thee dronk. Bovendien was het gezin vanuit Vogelswerf, waar Bert en Guus waren geboren, in 1964 verhuisd naar Heukelum. Zodoende was de aanloop vanuit school minimaal. "De schoolmeester is nog geruime tijd langsgekomen, veel kinderen vonden het eng,'' zegt Guus. Familie bleef Bert wel bezoeken. Anita: "Tante Jannie en ome Ot waren trouwe bezoekers, net als Adriaan van Steenis.'' Die leidde in augustus ook de uitvaartdienst.

Anita kwam in 1966 ter wereld en kan zich niet anders herinneren dan dat haar broer in coma lag. "Ik heb altijd gevoeld dat ik een soort troostkind was. Mijn aanwezigheid moest voor afleiding zorgen. Ik ben ervan overtuigd dat ik er niet was geweest, als dat met Bert niet was gebeurd.'' 

Dat had geen nadelige gevolgen voor de band die Anita met haar ouders kon opbouwen. "Hoewel het wel altijd duidelijk was dat Bert op de eerste plaats kwam. Elke middag om 2 uur wilde mijn moeder bij Bert zijn,'' blikt Anita terug. "En waarom? Wij waren na al die jaren op geen enkele manier meer aan bezoekuren gebonden. Of we nou bij elkaar zaten met kerst of op zondagmorgen met zijn allen een bak koffie namen met een broodje, dan zat mijn moeder al op de klok te kijken.'' Hoewel ze het anders had gewild, overleed Berts moeder enkele jaren eerder dan Bert. "Ma wilde ons er niet mee belasten,'' zegt Guus. 

Bezoekrooster
Maar Anita, Guus en hun familie hielden het bezoekrooster goed gevuld, zij het niet meer dagelijks. "Mijn ouders gingen altijd, of het nu stormde of ijzelde.'' Anita en Guus hebben het in de laatste periode wel over euthanasie gehad. "Maar dat kon niet omdat Bert zelf natuurlijk niets had geregeld.'' Ook al lag hij in coma, al die jaren heeft Bert wel kunnen communiceren met zijn naasten. Anita: "Hij was gek op aardbeien. Als je die gaf, deed hij snel zijn mond open voor de volgende.'' Die reacties bleven steeds meer uit.

Ook werd hij vaker ziek, zegt Guus. "Hij was er klaar mee, zijn lichaam was op.''