Tussen 1860 en ’83 wordt op een terrein van ruim 1 ha een gevangenis gebouwd van het toen voor Europa zeer vooruitstrevende Pennsylvania model: vanuit een centrale ruimte vertrekken lange vleugels waarin de cellen zijn ondergebracht. Zo kunnen ze beter worden gecontroleerd. De voornaamste nieuwigheid is echter, dat de gevangenen in ‘stille’ afzondering worden gehouden. Ze worden wel gezamenlijk gelucht op de binnenplaatsen tussen de cellen, maar ze worden niet langer tot arbeid gedwongen. Vroeger werden gevangenen vaak tewerkgesteld ten behoeve van industriëlen, die dan voor hun onderhoud moesten instaan. Dat laatste liet dan wel eens te wensen over.
Bij een gevangenis van het type als hier in Dendermonde wordt over Pennsylvania-systeem gesproken, omdat dit model voor het eerst in 1829 is gebouwd in de stad Philadelphia in de Amerikaanse staat Pennsylvania. De Belgische ex-politieke gevangene Eduard Ducpetiaux leert het systeem als banneling in Amerika kennen en introduceert het bij ons, als hij zelf hoofd van het Belgische gevangeniswezen is geworden midden 19de eeuw. Ook hier is België de voorloper, waarnaar andere Europese staten komen kijken.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Vandaag hebben we weer een iets andere kijk op het onttrekken van mensen aan de samenleving en dus zijn er plannen voor een hypermoderne nieuwe strafinrichting op wat nu nog een brok groen platteland is tussen Dendermonde en fusiegemeente Sint-Gillis. Wie ginds gaat kijken, zal meteen merken dat de huidige bewoners van dat gebied niet op de komst van ‘onvrijen’ zitten te wachten. Er hangen zwarte vlaggen en je leest achter menig venster: “Geen gevang in onze groene long.” Zal de Madonna van Zwyveke, die daar haar kapel heeft, een pleidooi kunnen houden bij het Allerhoogste Beroep?

De huidige Dendermondse gevangenis is momenteel vooral bekend om haar ontsnappingen. Maar zei men in de middeleeuwen niet reeds: stadslucht maakt vrij?