Het proces van Ronald Janssen loopt stilaan op zijn einde. Het viel mij op dat het slechtwerkend gerecht toch niet te lang op zich heeft laten wachten voor deze Assisenzaak. Wellicht is de media-aandacht een belangrijke reden hiervoor.
Opnieuw kwamen de politiediensten uiterst slecht in de media. Een goedwerkende recherche had wellicht twee moorden kunnen verijdelen. Ofschoon dat Minister Marc Verwilghen de politie rijkelijk heeft beloond, is er defacto weinig verbeterd.
Om tot de zaak Janssen te komen. Ronals Janssen is wellicht een product van zijn genen en zijn opvoeding. Er is vanalles fout gelopen en de maatschappij draagt daarvan de gevolgen. De man verdwijnt hopelijk de rest van zijn leven achter de tralies. Maar ergens heb ik toch bedenkingen bij onze manier waarop wij psychopaten behandelen. De Westerse maatschappij doet niet veel meer dan gevaarlijke elementen achter tralies stoppen. In de middeleeuwen werden dergelijke individuen op de brandstapel gegooid. Celstraffen dateren van recentere datum. Het is een luxe die pas enkele eeuwen bestaat. In de verre toekomst zal men wellicht anders omspringen met dergelijke gevallen. Het zou mij niet verwonderen mochten ze in de toekomst mensen herprogrammeren. De medische wetenschap weet ondertussen wat er fout loopt bij bv psychopaten. Bepaalde delen van de hersenen functioneren niet naar behoren. Daardoor kunnen psychopaten zich niet inleven in het verdriet van anderen. Ze hebben geen empathisch vermogen. Daardoor begaan ze zulke misdaden en kunnen nadien lachen alsof er niets is gebeurd.
Iemand als Meester Vermassen mist het nodige psychologische inzicht. Hij hakt bij wijze van spreken met de botte bijl op de daders en hoopt op die manier de slachtoffers genoegdoening te verschaffen. Vermassen kan als geen ander de jury en de media bespelen. Hij is overigens rijk geworden op het verdriet van de mensen. Maar hebben we echt nood aan zulke negentiende eeuwse benaderingswijze? Is het geen hoog tijd dat we wetenschappelijker te werk gaan? Een uitgebreide hersenscan zou al veel meer aan het licht kunnen brengen. Voor mij is een psychopaat als Ronals Janssen vooral een zieke man, een man met een handicap, met een technisch probleem in de hersenen. En zolang we dat niet kunnen behandelen dienen we deze misdadigers op te sluiten. Ik hoop dat we in de verre toekomst embryo's zullen kunnen scannen op psychopatische afwijkingen. Zo zullen we de maatschappij veel leed kunnen besparen. Het lijkt een utopie, maar het is misschien toch niet irreëel.
Psychopathie, psychopathische persoonlijkheidsstoornis en afgeleid hiervan psychpathologische persoonlijkheidsstructuur en sociapathie zijn benamingen en omschrijvingen die voorheen gegeven werden aan de persoonlijkheidsstructuur of -stoornis (indien voldoende kenmerken bereikt) die tegenwoordig beter bekend is als de antisociale persoonlijkheidsstoornis. Dit betreft een persoonlijkheidsstoornis waarbij de gewetensfunctie, die zich in baby- en peuterfase ontwikkelt, achterblijft in de ontwikkeling of geheel niet tot stand komt. Tegenwoordig wordt te allen tijde als officiële diagnose de antisociale persoonlijkheidsstoornis geconstateerd en termen die met psycho- of sociopathie samenhangen worden slechts informeel of ter illustratie gebruikt voor mensen bij wie de persoonlijkheidsstoornis zich heeft ontwikkeld met criminele, vaak gewelddadige aspecten.
Historie
In 1941 publiceerde Hervey Cleckley het boek The Mask of Sanity, waarin hij zestien criteria voor de psychopathische persoonlijkheid gaf. Op basis hiervan ontwikkelde Robert Hare zijn Psychopathy Checklist (de huidige versie is de PCL-R). Hiermee wordt de persoonlijkheid beoordeeld aan de hand van agressief narcisme en een sociaal afwijkende levensstijl. Deze laatste groep criteria komt in grote lijnen overeen met die van de antisociale persoonlijkheidsstoornis.
In de media is na 1970 veel gepubliceerd over psychopathie, met betrekking tot fictieve personages als Hannibal Lecter en bestaande personen zoals Marc Dutroux, Jack the Ripper, et cetera. Hierdoor is in de maatschappij het idee gevoed dat de persoonlijkheidsstructuur die aan dit gedrag ten grondslag ligt, zeer vaak of altijd dit gedrag met zich meebrengt. Omdat dit niet het geval hoeft te zijn en ook lang niet altijd zo duidelijk het geval is als in deze specifieke gevallen, is de naam antisociale persoonlijkheidsstoornis hieraan gegeven als officiële term voor de diagnose. De termen psycho- en sociopaat en hun afgeleiden hebben derhalve geen officieel karakter meer in de geneeskunde en worden bij voorkeur alleen in die gevallen gebruikt waar extreem crimineel en gewelddadig gedrag voorkomt.
Psychiatrische visies
Psychopathie wordt gezien als een handicap waardoor men slecht kan afstemmen op de emoties van anderen. Dit gebrek of zelfs de volledige afwezigheid van empathie is onder meer aangetoond uit onderzoek waarbij hersenactiviteit is gemeten in situaties waarbij psychopaten anderen een fout zien maken [1]. Gebieden in de hersenen zoals de cortex cingularis anterior, waar emotionele prikkels (zoals beloning en straf) worden verwerkt[2] lieten daarbij minder activiteit zien dan bij controleproefpersonen. Chronisch agressieve mannen vertonen een kleinere neurale respons in de dorsomediale prefrontale cortex op plaatjes met emotionele gezichtsuitdrukkingen, dan niet-agressieve mannen [3] Deze kenmerken kunnen wijzen op een gebrek aan empathie. Dit kan een belemmering vormen in het sociale contact met anderen en is vermoedelijk ook moeilijk te corrigeren.
