en Isabel Albers

Samen met Gwendolyn Rutten, Alexander De Croo en Marino Keulen houdt heel Open VLD, vandaag klokslag 16 uur, de adem in. Gerechtsdeurwaarder Brackeva deelt voorzitter Guy Verhofstadt dan de uitslag van de eerste ronde van de voorzittersverkiezingen mee. Haalt één van de drie kandidaten minstens 50 procent van de stemmen, dan is hij of zij voorzitter. In het andere geval volgt er een tweede ronde met de beste twee kandidaten.

Burgerdemocratie: Open VLD heeft er een patent op. Met zijn burgermanifesten wilde Guy Verhofstadt begin jaren negentig de macht aan de burger geven. Gedaan met het ‘middenveld', al die sociale organisaties die op een ondoorzichtige manier het regeringswerk beïnvloeden. Rechtstreekse verkiezingen en referenda vormden het alternatief. De eerste minister, de minister-president, de burgemeester: de burger moest ze zelf aanwijzen.

Verander de wereld, begin bij jezelf. Wat België nodig had in het groot, kreeg de pas opgerichte VLD in het klein: de rechtstreekse verkiezing van de voorzitteren het partijbestuur.

19 juni 1993

Context: In november 1992 vormt Guy Verhofstadt de PVV om tot de VLD. Verhofstadt denkt dat de regering-Dehaene geen lang leven beschoren is. Met de burgermanifesten bestormt hij de politieke arena. Hij introduceert de overloperij. Malcontenten, vooral bij de Volksunie, worden aangetrokken. De VLD klinkt fris en aantrekkelijk, net als de pas opgerichte radio Donna. Nu nog een voorzitter. Voor het eerst mogen de leden hem rechtstreeks aanwijzen. Het gedoe in de achterkamertjes roept Verhofstadt uit tot verleden tijd.

Campagne: Een PVV-voorzitter die VLD-voorzitter zou worden, dat is gênant. Verhofstadt is zich ervan bewust dat die continuïteit zijn tegenstanders als muziek in de oren klinkt. Het lijkt of al die toeters rond de omvorming niks met inhoud, maar alles met marketing te maken hebben. Koortsachtig zoekt hij naar een geloofwaardige kandidaat om de operatie te verzinnebeelden. Hij vindt niemand die tegenkandidaat Herman De Croo de baas kan. Uiteindelijk is hij toch zelf kandidaat. ‘Het is goed dat ik het werk afmaak tot de volgende verkiezingen. Dan bereiken we ons doel, anders trek ik mijn conclusies', zo bepaalt hij de inzet.

Aan de diepblauwe De Croo is de nieuwlichterij niet besteed. Hij verwijt Verhofstadt autoritaire trekjes, overdreven felheid. De man uit Brakel vreest dat de liberalen zich isoleren. Hij krijgt gelijk, de liberalen verzeilen tot 1999 in de oppositie.

De partij komt in een verkiezingsroes terecht. De media verslaan de tweestrijd alsof het om echte verkiezingen gaat. Het prijskaartje is navenant. De kandidaten tasten diep in hun portefeuille om de 80.000 leden aan te schrijven. Verhofstadt:'Daar dient de opbrengst van mijn bal voor. Mijn moeder regelt dat allemaal.'

Uitslag: Verhofstadt haalt dubbel zo veel stemmen als De Croo (20.000 tegen 10.000).

16 september 1995

Context: De blijde intrede in de regering komt maar niet. Na de verkiezingen van mei 1995 moet Verhofstadt ontslag nemen.

Campagne: Natuurlijk doet Herman De Croo mee. Ook Annemie Neyts, Rik Daems en Patrick Dewael staan klaar. Neyts en Daems geloven nooit dat ze kunnen winnen. Dewael is de gedoodverfde opvolger. In de aanloop scharen zowat alle kopstukken zich achter hem.

Het verhaal wil dat Verhofstadt slechts opstapte nadat hij zeker wist dat Dewael zich kandidaat zou stellen. Die wil dit ‘unieke project, zonder weerga in de politieke geschiedenis van de voorbije decennia, nog beter verwoorden en nog beter uitdragen'.

‘De mensen zijn mentaal blauw gestampt', repliceert de uitdager. Het wordt tijd voor een plaatsje op een echte fiets, in plaats van al dat getrappel op een hometrainer. De Croo speelt er tijdens zijn campagne handig op in. Met hem zou de partij in een wip weer aanvaardbaar zijn voor de CVP en haar leider Jean-Luc Dehaene. Een plaats in de regering zou slechts een kwestie van maanden zijn.

Uitslag: Kwart over acht. Herman De Croo arriveert in het VLD-hoofdkwartier aan de Melsensstraat. Cameralichten floepen aan. Een geïmproviseerde persbabbel volgt. ‘Laten we het vel van de beer niet verkopen voor het dier geschoten is en in de diepvries zit', zegt de kandidaat-voorzitter grinnikend. Zijn avond kan niet meer stuk. ‘Dit is de mooiste overwinning uit mijn carrière.'

De Croo vernedert Dewael. Hij komt enkele tienden van een procent te kort om het varkentje in één ronde te wassen. Dewael gooit de dag erop de handdoek in de ring.

7 juni 1997

Context: Onder het voorzitterschap van Herman De Croo verwordt de VLD tot een krabbenmand. Journalisten distilleren schitterende verhalen, zoals hoe De Croo zijn kantoor kanariegeel laat schilderen. Ook inhoudelijk bakt hij er niet zoveel van. ‘De VLD is dood. Ze moet alleen nog begraven worden', kopt de bevriende krant Het Laatste Nieuws na een zoveelste miskleun.

Vervolgens wordt het rustiger, al sluimert de verdeeldheid. Dat kan ook moeilijk anders. De zaak-Dutroux houdt België in de ban. Ondertussen begraaft Verhofstadt zich in de Rwanda-commissie in de Senaat. In alle stilte bereidt hij zo zijn terugkeer aan het hoofd van de VLD voor, gelouterd.

Campagne: De Croo wil maar wat graag verder doen, Verhofstadt houdt zich lang op de vlakte. Rik Daems doet opnieuw een gooi. De clans De Croo en Verhofstadt vechten een guerrillaoorlog uit. Er wordt gezocht naar een alternatief. Rijzende ster Marc Verwilghen is niet geïnteresseerd. Annemie Neyts en Karel De Gucht wegen ‘te licht', Patrick Dewael is onaanvaardbaar voor De Croo en niemand gunt Rik Daems het voorzitterschap. Uiteindelijk wil Verhofstadt zelf ‘de vernieuwing redden'. Op zijn 22ste bal stelt hij zich kandidaat. ‘Hij moet erop en erover', zegt een medestander.

Uitslag: Verhofstadt wint met 16.600 stemmen. De Croo haalt slechts 8.700 stemmen, Daems heeft er 6.200.

20 november 1999

Context: Wat een weelde. De verkiezingen draaien uit op een triomf. VLD levert de eerste minister, de minister-president, de kamervoorzitter... Het voorzitterschap valt na deze reshuffle Karel De Gucht in de schoot. De man uit Berlare wordt zorgvuldig gecast. Nu de partij eindelijk in de regering zit, zijn risico's uit den boze. Maar zoals het een burgerdemocratie betaamt, moet De Gucht als dienstdoend voorzitter rechtstreeks worden verkozen en zo de termijn van Verhofstadt volmaken.

Campagne: De tegenkandidaten moeten worden gezocht bij de ‘losers' van de regeringsvorming. Partijsecretaris Geert Versnick staat als eerste op. Hij heeft voordien met De Gucht een gesprek over wat zijn rol in de toekomstige partijorganisatie kan zijn. Het wordt een kort gesprek. Versnick komt niet eens toe aan de tweede vraag. Maar de Gentenaar ziet zich verzekerd van de steun van Marc Verwilghen. Verder dingen nog zeven dwergen mee.

Uitslag: Een walk-over. De Gucht haalt 69 procent, Versnick 40 procent minder. Voor De Gucht meteen een aanleiding om te stellen dat dit zijn tegenstander ‘niet meteen in een onderhandelingspositie plaatst'. Als secretaris moet Versnick de baan ruimen voor Fientje Moerman. De Gucht geniet van zijn nieuwe functie. ‘Zodra je je lippen beweegt, denkt men dat je de wereld verandert.'

In 2001 kan De Gucht zijn voorzittersschap zonder enige strijd verlengen. Alleen eeuwige nar Christiaan De Stoop dient een tegenkandidatuur in. De partij van de burger groeit, de arrogantie ook.

4 december 2004

Context: Een annus horribilis, het is een cliché, maar dat is wel wat de VLD achter de rug heeft. De krachtmeting over het migrantenstemrecht ontaardt in pijnlijke taferelen tussen Karel De Gucht en Guy Verhofstadt. Hugo Coveliers en Jean-Marie Dedecker surfen op dat ongenoegen en worden steeds dissidenter.

Bart Somers likt zijn wonden na een mislukt jaar als ‘invaller-minister-president'.

Campagne: Jean-Marie Dedecker ontpopt zich tot de grote uitdager van Somers, die hij afschildert als de handpop van het establishment. Nog vijf namen doen mee om de hoop te vullen.

De campagne verloopt ongemeen hard. De zenuwen van Bart Somers zijn strak gespannen. Maar niemand die op dat moment denkt dat Dedecker ook maar een schijn van kans maakt. Tot dan schildert de partijtop Dedecker als een geïsoleerde dissident af.

Uitslag: De verkiezingsnacht draait uit op een langgerekte thriller. Bart Somers haalt het met 51 procent, maar vermijdt maar heel nipt een tweede verkiezingsronde. Het uitstekend resultaat van Dedecker (38 procent) is de voorbode van maandenlange krachtpatserij tussen Dedecker (‘nu kunnen ze mij niet meer negeren') en de partijtop. Met een brede lach schudden Guy Verhofstadt, Patrick Dewael en Bart Somers handjes met Dedecker. Achter de schermen is er paniek. Vanaf dan waant Dedecker zich onoverwinnelijk in de VLD. Somers moet zelfs een beroep doen op speciale ‘volmachten' om het geruzie te stoppen. Uiteindelijk wordt Dedecker uit de partij gezet.

8 maart 2008

Context: Bart Somers denkt komaf te hebben gemaakt met zijn imago van playmobilmannetje van Guy Verhofstadt, sinds hij de Open VLD-delegatie voor de regeringsonderhandelingen heeft geleid. Nu de dissidenten vertrokken zijn, vermoedt hij weinig tegenstand, ook al heeft Open VLD bij de verkiezingen in 2007 een uppercut gekregen.

Campagne: Somers is ervan overtuigd dat hij een gewonnen race loopt. Margriet Hermans dient zich aan als tegenkandidate met een hoog koldergehalte. De politiek is een klotestiel, zegt ze, en de SP.A'ster Kathleen van Brempt, dat is ‘lekker vlees'. Drugsverslaafden chemisch laten castreren of Johnny Logan uitroepen tot vader van Wendy Van Wantens baby, het kan allemaal.

Uitslag: Somers haalt een bleke score van 69 procent. Fenomeen Hermans klokt af op 22 procent. Bart Somers blijft maar beweren dat zijn uitslag goed is, maar iedereen weet beter. Zijn intern gezag wordt weggevreten. Een noodlottige campagne voor de regionale verkiezingen in 2009 doet Somers de das om. Na de desastreuze verkiezingsuitslag stapt hij meteen op.

Guy Verhofstadt moet als eerste ondervoorzitter de tent recht houden. In een partijmeeting in Oostende zorgt hij er zelf voor dat er geen vadermoord nodig is. Verhofstadt decreteert dat het tijd is voor de nieuwe generatie.

Uiteindelijk manifesteren Rutten en De Croo zich als twee uitgesproken kandidaten van le nouveau VLD. Marino Keulen is als establishmentkandidaat een tussenpaus. Vandaag weten we wie het haalt. Of, als geen van de kandidaten 50 procent haalt, welke twee nog een week lang mogen wedijveren.