'De speurders hebben kansen laten liggen. Véél kansen'xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Volgende week begint in Tongeren het langverwachte assisenproces tegen Ronald Janssen: vader, leraar en psychopaat.

Panorama | Canvas | zondag 18 september | 20.10 u.

Janssen staat terecht voor drie moorden, maakte het gerecht zopas bekend: de moord op de achttienjarige Annick Van Uytsel, die op 27 april 2007 verdween, en de dubbele moord op 2 januari 2010 op Shana Appeltans en Kevin Paulus, het jonge koppeltje dat de pech had om naast Janssen te wonen en zijn toorn op te wekken.

Janssen bekende nog een vierde moord, maar de speurders konden daar niets over terugvinden. Nu al is duidelijk dat het boek over Ronald Janssen ook na het proces nog blanco pagina's zal bevatten.

In de eerste 'Panorama' van dit seizoen houdt reportagemaker Dirk Leestmans het onderzoek naar de misdaden van Janssen tegen het licht. Zijn conclusie: er zijn kansen gemist om de man al veel vroeger te arresteren voor de moord op Annick Van Uytsel.

HUMO Het liep al mis op de plaats delict, zeggen jullie.

Dirk Leestmans «Klopt. Op de plaats waar het lichaam van Annick een week na haar verdwijning gevonden werd, liep wel héél veel volk rond. Niet alleen het parket van Hasselt was daar, maar ook het parket van Leuven, de federale politie van Hasselt en van Leuven, en de onderzoeksrechters van Leuven en Hasselt. Er waren daar eigenlijk dubbele teams aanwezig. Het leek meer op ramptoerisme, en dat is niet goed voor zo'n plaats delict.»

HUMO Bedoel je dat de teams het oneens waren over wie de leiding kreeg over het onderzoek?

Leestmans «Bij mijn weten is het daar niet tot conflicten gekomen. Het probleem was vooral dat de plaats delict onvoldoende afgeschermd werd voor het sporenonderzoek. Dat heeft de onderzoekers later wellicht parten gespeeld. Ze hadden belangrijke DNA-sporen aangetroffen in het pak waarin Annick zat, maar door de chaotische werkwijze op de plaats delict werden er zeer véél DNA-sporen gevonden.

»En dan moet je lang puzzelen om te weten wat bij elkaar hoort. Bovendien begrepen de Leuvense speurders de wetenschappelijke rapporten over het DNA-onderzoek niet goed.

»Er was te weinig zelfdiscipline om het sporenonderzoek te doen dat op dat moment had moeten gebeuren. Dat is een objectief vastgestelde fout, en die is later ook expliciet door het Comité P gesignaleerd in zijn rapport over de zaak. Dat heeft me gefrappeerd: je verwacht toch niet dat ze in zo'n belangrijk onderzoek zo'n elementaire fout maken.»

HUMO Heb je daar iemand over geïnterviewd?

Leestmans «Nee - dat was één van de grote problemen waar we op botsten voor dit programma. Niemand mocht spreken, maar niemand wílde ook spreken.»

HUMO Een tweede probleem dat jullie aanhalen: Ronald Janssen verscheen kort na de feiten al op de radar van de speurders. Maar tot een verhoor kwam het niet.

Leestmans «Juist. Op 3 mei 2007 stond een speurder van het team van de federale politie van Leuven voor zijn deur, maar vlak voor hij aanbelde, kreeg hij een telefoontje dat ze Annick gevonden hadden. Daarom ging hij weer weg. Later is dat spoor niet meer ernstig onderzocht.»

HUMO Hebben jullie een idee waarom dat nooit verder is uitgeplozen? En waarom die speurder Ronald Janssen verdacht vond?

Leestmans «Dat zijn goede vragen, maar daar hebben we geen duidelijk antwoord op.»

HUMO Zijn er nog meer ernstige fouten gemaakt?

Leestmans «Ik denk het wel. Het team in Leuven ging op een wel zeer elementaire manier om met alle informatie die binnenkwam. Er zijn tientallen, om niet te zeggen honderden tips binnengelopen - ze hadden het grote publiek ook geregeld in de media opgeroepen om alle mogelijke relevante informatie te bezorgen.

»Maar je moet over de juiste informatica beschikken om al die info behoorlijk te kunnen verwerken en op te volgen. En die informatica hadden de speurders niet.»

HUMO Hebben ze zich ook niet laten afleiden door valse sporen? In de knipselmap over Janssen komt een anonieme beller voor die veel energie heeft opgeslorpt.

Leestmans «'Afleiden' klinkt te pejoratief. Een speurderscel krijgt bergen informatie binnen, en je móét alles checken. Daar zit onvermijdelijk foutieve informatie tussen.

»Ik wil niet beweren dat de politie en de onderzoeksrechter niet hard gewerkt hebben. Ze wilden die moorden héél graag oplossen. Je kan je alleen afvragen of ze wel efficiënt hebben gewerkt.»

HUMO Er was in de pers sprake van een 'vrouwenkwestie' bij het speurdersteam in Leuven, die het onderzoek ernstig gehinderd zou hebben. Hebben jullie daar aanwijzingen voor gevonden?

Leestmans «Een speurder had een relatie met een onderzoeksrechter, een andere speurder zou ook een oogje op die dame gehad hebben, en dat zou een invloed gehad hebben op het onderzoek. Maar onze conclusie was dat dat niet heeft meegespeeld.

»Wat het Comité P wél aankaart in zijn rapport, is de positie van de onderzoekers. Superieuren moesten hun mensen op kousenvoeten vragen om onderzoeksdaden te stellen. Er was dus een manifest gebrek aan leiding van bovenaf, waardoor ook de kwaliteitscontrole ontbrak.»

HUMO Het onderzoek naar Ronald Janssen is er één dat elke speurder in België achteraf gezien beter had kunnen doen. Met de nadruk op achteraf.

Leestmans «Je moet inderdaad eerlijk blijven: als je weet hoe de puzzel eruit moet zien, is het makkelijk om de stukjes op de juiste plaats te leggen. Niettemin denk ik dat er toch ernstige kansen gemist zijn. Vandaar ook de titel van het programma: 'Het onderzoek van de gemiste kansen'. Niet één kans, maar verschillende.»

HUMO Er was die speurder uit Leuven, en de politieman uit Herk-de-Stad die vond dat Janssen te opzichtig rond zijn zus hing. Heb je nog meer aanwijzingen gevonden?

Leestmans «Ja. Die politieman in Herk-de-Stad heeft een informatierapport gestuurd naar Leuven, een zogenaamde RIR. Maar er is nog een tweede RIR uit dezelfde politiezone waarin de naam van Ronald Janssen genoemd wordt. Om te weten wat daarin staat, moet je naar de uitzending kijken.»

HUMO De vergelijking met het mislukte onderzoek naar de misdaden van Marc Dutroux ligt voor de hand. Is het onderzoek naar Janssen het bewijs dat de politiehervorming een flop is?

Leestmans «Die conclusie lijkt me een brug te ver. Op de achtergrond speelt de rivaliteit tussen rijkswacht en gerechtelijke politie nog wel - zélfs in dit dossier. Maar over het algemeen is de integratie van de politie een onomkeerbaar feit. In grote lijnen is dat geslaagd.

»Als je ziet hoe het moordonderzoek is gevoerd, kun je wel veel bedenkingen formuleren over de inhoud van het speurwerk. Dat staat ook met zoveel woorden in het rapport van het Comité P: de politie heeft na de hervorming een aantal prioriteiten gesteld, vooral op het vlak van terrorisme, georganiseerde misdaad, rondtrekkende bendes, mensenhandel, enzovoort.

»Die fenomenen kun je met een systematische aanpak bestrijden. Maar 'ordinaire' misdrijven zoals moorden en zedenfeiten, die nochtans ook een grote impact kunnen hebben op het leven van de burger, daar weet de politie in sommige arrondissementen veel minder weg mee. Op het moment dat het onderzoek naar de verdwijning van Annick Van Uytsel startte, was er niet eens een draaiboek voor moordonderzoeken.

»Nu, de rol van de politie in de zaak-Janssen is uitgebreid onderzocht door het Comité P. Daardoor weten we ook wat er is misgelopen op het niveau van de speurders. Máár: de rol van de magistratuur in dit dossier is nooit onderzocht. Er is een onderzoek aangekondigd door de Hoge Raad voor Justitie, maar dat komt er pas ná het proces. We moeten ons er dus voor hoeden om al te snel alle schuld in de schoenen van de speurders te schuiven.»

HUMO De hamvraag is natuurlijk: hadden de speurders of het gerecht de dood van Shana en Kevin kunnen voorkomen?

Leestmans «Ze hebben kansen gemist. Maar het is niet aan mij om te beoordelen of ze de dood van die twee jonge mensen hadden kunnen voorkomen.»