De eerste Burgermanifesten : Analyse van drie baanbrekende politieke werken.
Toen Guy Verhofstadt in het begin van de jaren 90 zijn burgermanifesten publiceerde, reageerde de politieke wereld als door een horzel gestoken. De invloed van deze manifesten op het debat en op het beleid van ons land was onmiskenbaar. Er verschenen 3 burgermanifesten, het eerste in 91, het tweede in 92 en tot slot het derde in 94.
Toen in 99 Guy Verhofstadt Premier van ons land werd, herinnerde men hem terecht regelmatig aan de stellingen die hij ingenomen had in die politieke geschriften. Er ontstond echter ook een zeer eenzijdige lezing, waarbij conservatieve krachten zich meester probeerden te maken van deze geschriften. Zij die oreerden dat Guy Verhofstadt zijn eigen manifesten verraden had, bleken zelden de geschriften zelf gelezen te hebben.
Als we nu 12 jaar later de 3 burgermanifesten ontleden zien wij een heel ander beeld. Zowat 40% van alle voorstellen werd gerealiseerd, ofwel door Guy Verhofstadt zelf ofwel onder zijn invloed. Vervolgens zijn er nog eens 40% die nog niet of slechts gedeeltelijk gerealiseerd werden. Deze voorstellen behoren
nog steeds tot de streefpunten van Guy Verhofstadt en maken onlosmakelijk deel uit van het programma van Open Vld.
Wanneer men er rekening mee houdt dat Open Vld in het tweetalige federale parlement slechts 14% van de stemmen heeft, kan men alleen maar besluiten dat Guy Verhofstadt al een mooie score neergezet heeft.
Tot slot is er de 20% waar we vandaag tot andere inzichten zijn gekomen. Deels omdat de maatschappij geëvolueerd is, deels omdat er een onvoldoende draagvak voor bestaat. Dat heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat we na 12 jaar in een andere wereld leven, die vaak andere antwoorden vraagt of die collectief tot andere inzichten komt. Andere ideeën werden bijgesteld door een congres van Open Vld. Was het immers niet een van de kernpunten van de burgerdemocratie dat de leden meer macht moesten krijgen? Op die manier kwam men bijvoorbeeld terug op het punt dat de provinciebesturen afgeschaft moesten worden. Tot slot had je de enkele ideeën die bij nader inzien niet zo goed waren. Het bekendste voorbeeld is uiteraard het recht van de burger om uit de staat te stappen. Wat rest zijn drie visionaire geschriften, waarvan de eerder rauwe oppositiestijl misschien voorbijgestreefd is en ook niet meer strookt met de rijpere persoonlijkheid van Guy Verhofstadt, maar die inhoudelijk geschiedenis geschreven hebben en dit in de toekomst nog zullen doen.
1.Beperking aantal ministers en kabinetten (federaal werd een beperking tot 15 ministers ingevoerd)
2.Invoering referendum (gedeeltelijk, op lokaal vlak werd de volksraadpleging mogelijk gemaakt)
3.Oprichting van een Grondwettelijk Hof (door uitbreiding bevoegdheden van het Arbitragehof fungeert dit hof vandaag de facto als een grondwettelijk hof)
4.Invoering nieuwe constitutionele rechten (vb. het recht op een gezonde leefomgeving werd in de grondwet ingeschreven)
5.Afschaffen van de kopstem bij verkiezingen (gedeeltelijk, via de vermindering van het gewicht van de kopstem)
6.Elk overheidsniveau moet zijn eigen inkomsten verwerven, en ook deel van de schuld overnemen (gedeeltelijk, zoals via verhoging van fiscale autonomie van gemeenschappen en gewesten via de Lambermontakkoorden)
7.Maximale autonomie voor steden en gemeenten (gedeeltelijk, o.a. via overdracht bevoegdheid naar gewesten via Lambermont, meer gemeentelijke autonomie inzake ruimtelijke ordening, )
8.Prijscontroles afschaffen (gedeeltelijk, bijvoorbeeld voor broodprijs gerealiseerd en daarnaast via liberalisering markten doorgevoerd)
9.Afschaffing vestigingswetgeving (gedeeltelijk, voor 8 beroepen werd de vestigingswet afgeschaft en daarenboven vestigingsprocedures in het algemeen versoepeld, bijvoorbeeld voor fotografen en horlogemakers)
10.Privatisering overheidsbedrijven en verkopen overheidsparticipaties, o.a. RTT, Distrigaz (veel bedrijven, zoals de openbare kredietinstellingen, Belgacom, BIAC, werden intussen geheel of gedeeltelijk verkocht)
11.Transport- , telefoon- en telecommunicatiemarkten open gooien voor de vrije concurrentie (gedeeltelijk, voor de telefoon- en telecommunicatiemarkt werd dit gerealiseerd, voor de transportmarkt is dit lopende)
12.Protectionisme afschaffen (gedeeltelijk, o.a. door consequente Belgische houding binnen WHO en EU)
13.Overschot op de begroting realiseren
14.Verlagen belastingen (gedeeltelijk, via verlaging personenbelasting, vennootschapsbelasting en de erfenis- , registratie- en schenkingsrechten)
15.Wildgroei paperasserij aanpakken (gedeeltelijk, o.a. geïnstitutionaliseerd via Staatssecretaris voor Administratieve vereenvoudiging; daarnaast drastische versoepeling voor doorvoeren kleine werken in stedenbouw; starten van een onderneming kan voortaan in 3 dagen in plaats van 60, )
16.Afsluiten charter tussen de overheid en de burger voor het garanderen van een snelle en kwaliteitsvolle dienstverlening, sancties wanneer overheid dit charter niet nakomt (gedeeltelijk, o.a. via Charter voor de klantvriendelijke overheid, invoering Ombudsdiensten, Vlaamse Infolijn)
17.Milieuverenigingen kunnen namens individuele slachtoffers van milieudelicten optreden voor rechtbank
18.Ecologische dimensie in fiscaliteit inbouwen, met name de indirecte fiscaliteit: schone producten moeten kunnen genieten van nultarief, vervuilende producten worden zwaarder belast (gedeeltelijk, vb. ecoboni en ecotaksen)
19.Een volwaardig en menswaardig inkomen voor de zwakkeren in onze samenleving (gedeeltelijk, o.a. via de maximumfactuur in de gezondheidszorg, optrekken van minimumpensioenen, )
20.Sociaal beleid dat meer oog heeft voor ouderen (vb. zorgverzekering)
21.Hoger loon voor wie zich dagdagelijks bekommert om zieken, bejaarden, mentaal en fysiek gehandicapten (gedeeltelijk, o.a. via afgesloten social profit akkoorden, )
22.Mutualiteiten omvormen tot zelfstandige verzekeringskassen met financiële verantwoordelijkheid (gedeeltelijk, via invoering financiële verantwoordelijkheid)
23.Derde weg tussen rechts-extremisme en multiculturele samenleving: inburgering
24.Onverbiddelijke houding illegale immigratie en snellere afhandeling asielaanvragen
25.Beheer van scholen in handen van inrichtende machten en ouders (gedeeltelijk, in het gemeenschapsonderwijs kwamen de ouders in het bestuur)
26.Afschaffen dienstplicht/inkrimpen leger
27.Hoge loonkost doen dalen door een vermindering van het overheidsbeslag (gedeeltelijk, via lastenverlagingen op arbeid, ploegenarbeid, nachtarbeid en overuren)
28.Versoepelen van de arbeidsmarkt (gedeeltelijk, via o.a. Generatiepact, studentenarbeid, openstellen grenzen voor knelpuntberoepen, overurenregeling, aanpassen arbeidstijd aan levensduur producten in automobielsector, )
29.Invoering systeem van kapitaalsparticipaties en winstdeelname voor werknemers
30.Politieke macht aan de pressie- en belangengroepen ontnemen en teruggeven aan de burger
31.Uitbouw van een gerechtelijk apparaat onafhankelijk van de uitvoerende macht, hervorming strafrecht zodat de zware fysieke misdrijven tegen zwaksten strenger bestraft worden, vernieuwing gevangeniswezen door gebruik van moderne, persoonlijke bewakingstechnieken (o.a. Hoge Raad voor Justitie, strafuitvoeringsrechtbanken, invoering werkstraffen, Wet Franchimont, elektronisch toezicht, )
32.Breed maatschappelijk debat over drugsgebruik, geen struisvogelpolitiek (o.a. Drugswet)
33.Cultuur en onderwijs opnieuw in het centrum van de aandacht plaatsen (gedeeltelijk, via budgetverhogingen cultuur en onderwijs laatste jaren)
34.Verkiezingslijsten moeten door alle leden mee opgesteld en goedgekeurd worden (bij Open Vld is dit het geval)
35.Aanpakken van het pensioenstelsel door het aanleggen van reserves (gedeeltelijk, via uitbouw van de 2de (Wet op de Aanvullende pensioenen) en 3de pensioenpijler (verhoging fiscale aftrek pensioensparen) en via het Zilverfonds)
36.Bestaansminimum optrekken (bestaansminimum is laatste jaren niet enkel opgetrokken, maar tevens welvaartsvast gemaakt; leefloon, IGO, OMNIO, )
37.Niet de uitkeringen moeten worden teruggeschroefd maar wel de organisatiekosten en het oneigenlijk gebruik moet worden uitgeschakeld (gedeeltelijk, door aanpak sociale fraude via Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst)
38.Versoepeling strakke arbeidsduurreglementering (gedeeltelijk, o.a. via overuren, arbeidstijd aanpassen aan levensduur product, ) en afschaffing van arbeidsvernietigende drempels (gedeeltelijk, o.a. via activering werkzoekenden, werkbonus, )
39.Werkloosheidsverzekering geen vangnet voor mensen die al jaren in werkloosheid zitten of diegenen die geen werk zoeken (gedeeltelijk, via de activeringspolitiek naar werkzoekenden toe)
40.Premie- of bijdrageverschillen (zgn. premiedifferentiaties) mogelijk maken in de ziekteverzekering om preventie, het voorkomen van ziekten en ongevallen te stimuleren (bonus malus systeem in arbeidsongevallenwetgeving)
41.Oplossingen bieden in bio-ethische kwesties en in het euthanasievraagstuk (homohuwelijk, holebi-adoptie, regeling voor euthanasie, )
Gedateerd of gewijzigd:
1.De burger het recht geven uit het gepolitiseerd overheidssysteem te treden en niet langer van de wieg tot het graf door dat soort samenleving te worden begeleid. Hij hoeft daarom geen kluizenaar te worden, en zelfs geen egocentrist. Zijn vertrek uit de staat ontslaat hem niet van zijn plicht tot solidariteit met de anderen. Hij blijft aan de gemeenschap een basisbelasting verschuldigd, terwijl hijzelf zijn eigen boontjes dopt.
2.Provincies omvormen tot vrijwillige samenwerkingsverbanden, federaties tussen steden en gemeenten (niet weerhouden op het VLD-congres Burgerdemocratie uit 1993)
3.Proportioneel kiesstelsel durven in vraag stellen met uitbreiding/bijsturing van het huidig stelsel of eventuele overschakeling naar een meerderheidsstelsel
4.Personen met hoger inkomen moeten zelf instaan voor pensioen of ziekteverzekering via afsluiten van een polis rechtstreeks met de pensioenfondsen (vervangen door stimulering pensioenvorming in derde pijler)
5.In plaats van in het onderwijs de netten te subsidiëren, zou de overheid rechtstreeks de ouders moeten subsidiëren via onderwijsbons
6.Opheffing aantal verplichtingen voor de werkgever (bv. oprichting van een ondernemingsraad en een comité voor veiligheid, gezondheid en hygiëne)
7.Staatssecretarissen uit administratie halen
8.Geen polls, maar echte voorverkiezingen waarbij burgers bepalen wie verkiezingskandidaat kan zijn
Blijvende strijdpuntenof slechts gedeeltelijk gerealiseerd:
1.Afschaffing stemplicht
2.Afschaffing Senaat
3.Invoering van het referendum (gedeeltelijk, op lokaal vlak werd de volksraadpleging mogelijk gemaakt)
4.Vrijheid voor de burger om een deel van zijn belastingen te bestemmen
5.Afschaffing van de kopstem bij verkiezingen (gedeeltelijk, via het verminderen van het gewicht van de kopstem)
6.Maximale autonomie voor steden en gemeenten (gedeeltelijk, o.a. via overdracht bevoegdheid naar gewesten via Lambermont, meer gemeentelijke autonomie inzake ruimtelijke ordening, )
7.Vlaamse scholen, ziekenhuizen, cultuurcentra in Brussel volledig beheerd door Vlamingen zonder inmenging Franstaligen
8.Afschaffen faciliteiten
9.Elk overheidsniveau moet zijn eigen inkomsten verwerven, en ook deel schuld overnemen (gedeeltelijk, zoals via verhoging van fiscale autonomie van gemeenschappen en gewesten via de Lambermontakkoorden)
10.Groep onafhankelijke constitutionalisten nieuwe grondwet laten schrijven
11.Prijscontroles afschaffen (gedeeltelijk, bijvoorbeeld voor broodprijs gerealiseerd en daarnaast via liberalisering markten doorgevoerd)
12.Afschaffing vestigingswetgeving (gedeeltelijk, voor 8 beroepen werd de vestigingswet afgeschaft en daarenboven vestigingsprocedures in het algemeen versoepeld)
13.Subsidies aan bedrijven afschaffen
14.Ecologische dimensie in fiscaliteit inbouwen, met name de indirecte fiscaliteit: schone producten moeten kunnen genieten van nultarief, vervuilende producten worden zwaarder belast (gedeeltelijk, vb. ecoboni en ecotaksen)
15.Privatisering overheidsbedrijven en verkopen overheidsparticipaties (gedeeltelijk gerealiseerd)
16.Transport- , telefoon- en telecommunicatiemarkten open gooien voor de vrije concurrentie (voor de telefoon- en telecommunicatiemarkt werd dit gerealiseerd, voor de transportmarkt is dit lopende)
17.Verlagen belastingen (gedeeltelijk, via verlaging personenbelasting, vennootschapsbelasting en de erfenis- , registratie- en schenkingsrechten)
18.Wildgroei paperasserij aanpakken (gedeeltelijk, o.a. geïnstitutionaliseerd via Staatssecretaris voor Administratieve vereenvoudiging; daarnaast drastische versoepeling voor doorvoeren kleine werken in stedenbouw; starten van een onderneming kan voortaan in 3 dagen, )
19.Afsluiten charter tussen de overheid en de burger voor het garanderen van een snelle en kwaliteitsvolle dienstverlening, sancties wanneer overheid dit charter niet nakomt (gedeeltelijk, o.a. via Charter voor de klantvriendelijke overheid, invoering Ombudsdiensten, )
20.Vakbonden betalen niet langer werkloosheidsvergoedingen uit, idem voor ziekenfondsen en de ziektekosten
21.Protectionisme afschaffen (gedeeltelijk, o.a. door consequente Belgische houding binnen WHO en EU)
22.Hoge loonkost doen dalen door een vermindering van het overheidsbeslag (gedeeltelijk, via lastenverlagingen op arbeid, ploegenarbeid, nachtarbeid en overuren)
23.Versoepelen van de arbeidsmarkt (gedeeltelijk, via o.a. Generatiepact, studentenarbeid, openstellen grenzen voor knelpuntberoepen, overurenregeling, aanpassen arbeidstijd aan levensduur producten in automobielsector, )
24.Nood aan een nieuwe, moderne visie op het algemeen belang en een nieuw bestuurlijk concept voor het doorvoeren van maatschappelijke vernieuwingen
25.Streven naar een federale staatsstructuur waarbij beleid wordt gestuurd van onderuit (vanuit de buurten, de wijken en de gemeenten; rechtstreekse betrokkenheid van de burger bij de politieke besluitvorming via allerhande kanalen)
26.Rechtstreekse verkiezing van de burgemeester en eerste minister
27.Cumulatie van politieke mandaten verbieden
28.Ziekenfondsen moeten echte patiëntenverenigingen worden (niet langer zelf gezondheidszorg organiseren; nu financieel doorgeefluik waarbij eigen zuil, ziekenhuizen, geneesheren, apothekers worden bevoordeeld)
29.Vakbonden moeten weer echte werknemersverenigingen worden die opkomen voor werk, lagere brutolonen en betere nettolonen
30.Premie- of bijdrageverschillen (zgn. premiedifferentiaties) mogelijk maken in de ziekteverzekering om preventie, het voorkomen van ziekten en ongevallen te stimuleren (bonus malus systeem in arbeidsongevallenwetgeving
31.Ondernemingen ten dele verantwoordelijk maken voor verzekering tegen werkloosheid
32.Niet de uitkeringen moeten worden teruggeschroefd maar wel de organisatiekosten en het oneigenlijk gebruik moet worden uitgeschakeld (gedeeltelijk, door aanpak sociale fraude via Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst)
33.Werkloosheidsverzekering geen vangnet voor mensen die al jaren in werkloosheid zitten of diegenen die geen werk zoeken (gedeeltelijk, via de activeringspolitiek naar werkzoekenden toe)
34.Een volwaardig en menswaardig inkomen voor de zwakkeren in onze samenleving (gedeeltelijk, o.a. via de maximumfactuur in de gezondheidszorg, optrekken van minimumpensioenen, )
35.Aanpakken van het pensioenstelsel door het aanleggen van reserves (gedeeltelijk, via uitbouw van de 2de (Wet op de Aanvullende pensioenen) en 3de pensioenpijler (verhoging fiscale aftrek pensioensparen) en via het Zilverfonds)
36.Invoering van een basisinkomen onder de vorm van een vergoeding (voor wie geen inkomen heeft) of een vrijstelling van belasting (wie inkomen heeft)
37.Versoepeling strakke arbeidsduurreglementering (gedeeltelijk, o.a. via overuren, arbeidstijd aanpassen aan levensduur product, ) en afschaffing van arbeidsvernietigende drempels (gedeeltelijk, o.a. via activering werkzoekenden, werkbonus, )
