Jansen, Janine

Janine Jansen: ‘Dit concert is met me mee gegroeid’

Met haar nieuwe cd voegt Janine Jansen ongetwijfeld opnieuw een bestseller aan haar discografie toe. Zwaartepunt is immers het alom geliefde Vioolconcert van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. En het is niet zomaar de zoveelste opname van dit concert. De violiste mag dan gebaande paden volgen, ze doet het wel op haar eigen manier.

door Paul Janssen

Janine Jansen beheerst een kunst die haar tot de grote internationale violiste en soliste heeft gemaakt die ze inmiddels is. Ze weet overbekende werken in een nieuw daglicht te stellen zonder overdreven met de noten aan de haal te gaan. Eerder al nam ze Vivaldi’s Vier jaargetijden op in een prachtige kamermuzikale bezetting en toverde ze de Inventionen van Bach om tot juweeltjes voor viool, altviool en cello. Nu pakt ze het Vioolconcert van Tsjaikovski aan met het Mahler Chamber Orchestra. ‘Het is niet het meest voor de hand liggend om dit concert met een klein bezet orkest uit te voeren, maar ik wilde per se met deze musici werken. Doordat ze zich allemaal voor de volle twee-, driehonderd procent geven, klinkt het geweldig. De samenwerking was echt fantastisch. Ze nemen de tijd om te repeteren en ze luisteren naar mijn ideeën. Zo is de cd in een democratisch proces ontstaan. Bovendien zijn de musici heel kamermuzikaal ingesteld. Daardoor zijn er ook voor mij veel verrassende
details naar boven gekomen, terwijl ik dacht dat ik het werk inmiddels toch goed kende.’
Ze noemt Tsjaikovski’s Vioolconcert een van haar lievelingsconcerten. Als jong meisje van twaalf hoorde ze het voor het eerst en het was liefde op het eerste gehoor: ‘Met de opmerking dat dit concert recht naar het hart gaat, vertel ik niets nieuws, maar het klopt wel. Elke noot is raak en doet precies wat hij moet doen. Ik heb het inmiddels zo vaak uitgevoerd, en iedere keer ontroert het mij weer. Op de een of andere manier speel ik het altijd op belangrijke momenten in mijn leven. In 2000, toen ik voor het eerst met Valery Gergiev en het Kirov
Orkest werkte, bij mijn debuut in Londen, de eerste keer dat ik met Vladimir Ashkenazy speelde en ga zo maar door. Het concert is als het ware met me mee gegroeid.’
Daarom was nu de tijd ook rijp om het aan de cd toe te vertrouwen. ‘Ik heb altijd gezegd dat ik concerten pas opneem als ik voel dat ik er aan toe ben, en dit was het moment.’ Een moment voor de jonge garde, want haar Engelse generatiegenoot Daniel Harding werd de dirigent van dienst. ‘Erg grappig, een goede kennis uit het Mahler Chamber Orchestra had al
eens gezegd: Óf het klikt direct en goed ook, óf het klikt helemaal niet met Harding. Gelukkig klikte het meteen tussen ons.’
Samen besloten ze het Vioolconcert van Tsjaikovski aan te vullen met Souvenir d’un lieu cher, nu eens niet in de bekende Glazoenovbewerking voor viool en groot orkest maar in de zelden gespeelde versie van Alexandru Lascae voor viool en louter strijkers. Ik vind dit een heel mooie bewerking. De soloviool mengt zo goed met de strijkers. Bovendien heeft Tsjaikovski het eerste deel van Souvenir, Méditation, in eerste instantie geschreven als het tweede deel van het Vioolconcert. Dus vond ik het wel passend om dat naast elkaar te zetten.’

Het hart van het concert Toch blijft de vraag wat ze met deze cd wil toevoegen aan de reeks opnamen die er is. ‘Dat is een vraag die ik steeds weer tegenkom. Ik ben daar eigenlijk niet zo mee bezig, niet op zoek om bewust anders te zijn. Ik probeer zo natuurlijk mogelijk te spelen, mezelf te zijn. De muziek laten spreken, dat is mijn streven. Het is zoals het is al mooi genoeg. Er zitten zulke sterke emoties achter, daarbij hoef ik niet nog eens te gaan zoeken naar effecten. En misschien is de technische uitdaging daardoor nog wel groter. Natuurlijk kunnen we ons nu niet meer voorstellen dat het concert destijds onspeelbaar werd geacht, maar het is nog altijd een lastig concert. Hoe de spanningsboog te handhaven, hoe de emotionele krachten te doseren? Het tweede deel is bijvoorbeeld heel kort, maar het is voor mij wel het hart van het concert. Ik ben ook erg blij dat Tsjaikovski uiteindelijk de Méditation heeft vervangen door de Canzonetta. Anders zou het te veel van het goede zijn geweest. Topzwaar en veel te emotioneel.’
Hoewel ze erg gelukkig is met het resultaat van de Tsjaikovski-cd, kijkt ze al weer uit naar een volgend project. ‘Dat wordt voor 99 procent zeker een cd met werk van Benjamin Britten. Eindelijk kan ik mijn grote droom opnemen. Sinds ik Brittens Vioolconcert voor het eerst hoorde, vind ik het een van de meest fascinerende werken voor viool en orkest. Ik ga het combineren met het geniale Vioolconcert van Beethoven. Dat biedt een enorm contrast, maar er zijn ook vele overeenkomsten.’
Die gaat ze ongetwijfeld uitleggen als de cd in de schappen ligt, want promotionele activiteiten en interviews horen al net zo bij haar dagelijkse routine als het geven van concerten. ‘Ik word niet geleefd hoor,’ lacht ze. ‘Daar pas ik wel voor op. Promotie en interviews, ze horen erbij, maar gelukkig vindt dat alleen plaats in geconcentreerde periodes.
Ik ben druk bezig, maar voornamelijk met concerten. Ik geef er zo’n 120 per jaar. Dat is veel, zeker in combinatie met al het reizen. Ik kan me voorstellen dat het op een gegeven moment iets minder wordt, maar op dit moment is het zo fijn om te doen. Het voelt als een luxepositie: ik doe wat ik leuk vind.’
Dat haar privé-leven er wel eens bij in schiet, neemt ze voor lief. ‘Het klinkt misschien gek, maar mijn privéleven is optimaal tijdens het Internationaal kamermuziekfestival Utrecht, waarvan ik artistiek leider ben. Het festival vindt jaarlijks plaats in de dagen tussen Kerst en
oud en nieuw. Voor mij is dat het moment dat ik dicht bij mijn familie ben. Hoewel ik dan elke dag met concerten bezig ben, zie ik mijn familie en vrienden die dagen meer dan in de rest van het jaar. Bovendien speel ik met louter musici die ik tot mijn vrienden mag rekenen.’
Het is wat anders dan het huisje-boompje-beestje-idee. Ze heeft er, voorlopig althans, vrede mee. ‘Ik denk wel eens aan kinderen. De tijd tikt door; ik ben nu dertig. Maar eigenlijk wil ik nu niets liever dan heel veel spelen. Als het komt, komt het. Tot die tijd geniet ik met volle teugen van wat ik nu doe.’

Tsjaikovski
Vioolconcert
Souvenir d’un lieu cher,
Mahler Chamber Orchestra
o.l.v. Daniel HArding
Decca 00289 478065

Bron: aangenaamklassiek