Krijgsgevangenen
In de Duitse kampadministratie stonden zij geregistreerd als "Kriegsgefangene".
Een bijzondere groep gevangenen in Kamp Amersfoort was de groep Russen die op 27 september 1941 in Kamp Amersfoort terecht kwam. Er is weinig bekend over de herkomst en de identiteit van deze gevangenen of de reden van hun aankomst in het kamp.
Het meest aannemelijke scenario is dat zij voor propaganda doeleinden naar Amersfoort werden gevoerd. Ondanks het feit dat hun aankomst voor de Duitse kampleiding geen verrassing was, blijkt toch dat de de kampleiding geen raad wist met de gevangenen. De Russen vielen ten prooi aan verwaarlozing en mishandeling. Nog geen zeven maanden later zou geen enkele Russische gevangene meer in leven zijn.
In de Duitse kampadministratie stonden zij geregistreerd als "Kriegsgefangene".

Herkomst
Tijdens en na de oorlog werden zij gemakshalve 'Russen' genoemd.
'Van de 'Russische' gevangenen is ook wel gezegd dat zij Mongolen waren, maar dit betrof eerder hun uiterlijk dan hun afkomst. In getuigenverklaringen wordt als streek van herkomst Oezbekistan genoemd, maar ook Turkmenistan en Kazachstan. De 'Russen' zouden allen krijgsgevangen zijn genomen bij Smolensk. In een andere verklaring wordt dit tegengesproken. Als herkomst worden de gevangenissen van Kiev genoemd. Er zouden volgens deze bron maar een achttal soldaten in de groep aanwezig zijn. Er is zelfs beweerd dat de 'Russen' geen militairen waren, maar partizanen.
Hoe het ook zij, de meeste bronnen wijzen erop dat de groep voornamelijk uit krijgsgevangenen uit Oezbekistan bestond.

Propaganda
Via een omweg naar het Kamp...
Waarom de 'Russen' naar Kamp Amersfoort gevoerd werden is niet duidelijk. Alles wijst erop dat deze groep gevangenen moest dienen als illustratie- & propagandamateriaal voor de Duitse kruistocht tegen de 'Untermensch' en het Rode gevaar.
Op 27 september 1941 kwam de groep, bestaande uit 101 gevangenen, na een lange reis, aan op het station van Amersfoort. Een van hen bezweek op het goederenperron. De 100 overgebleven gevangenen werden vervolgens - via een omweg en onder zware Duitse bewaking - naar het kamp gevoerd.
Het was ongetwijfeld de bedoeling dat de Amersfoortse bevolking kennis moest nemen van (en met afgrijzen zou reageren op) deze groep 'Untermenschen'. De bevolking was - tegen de Duitse verwachting in - echter zeer begaan met het lot van deze verwaarloosde gevangenen.

In het Kamp
27, 28, 29 en 30 September 1941.
Na aankomst in Kamp Amersfoort werden de Russische gevangenen op de appèlplaats bij elkaar gedreven. Daar was een gebied van zo'n 15 bij 15 meter met prikkeldraad afgezet. In deze 'kooi' verbleven zij 3 dagen en nachten. Gedurende dit verblijf verscheen een Duitse filmploeg die - als in een dierentuin - het toewerpen van brood zou gaan filmen. De verwachting was dat de uitgehongerde Russen elkaar te lijf zouden gaan in hun poging het brood te bemachtigen. De Russen verdeelden echter zeer gedisciplineerd de stukken brood, zodat de filmbeelden voor propagandadoeleinden van weinig nut waren. Na hun verblijf in de buitenlucht werden de 'Russen' ondergebracht in een barak.

Verwaarlozing

Bezoek van Rauter
2 Oktober 1941
Op 2 oktober bracht Rauter weer een bezoek aan het kamp. Het is vrijwel zeker dat tijdens dit bezoek 'de Russen' ter sprake zijn gekomen. Enkele dagen na het bezoek werden er voorbereidingen getroffen om hen op te nemen tussen de andere gevangenen.
Onder leiding van kampdokter N. van Nieuwenhuyzen werden de ontklede Russen door zo'n twintig Joodse gevangenen, met borstels, water en groene zeep geschrobd. Vervolgens werden zij hardhandig door de betreffende kamparts 'medisch gekeurd'. Daarna werden zij ontluisd (door o.a. politiek gevangene Samuel Holswilder, de stoker van het Revier). Op 11 oktober werden de Russische krijgsgevangenen verdeeld over de barakken II en III.

Contact met Gevangenen
Van 11 oktober tot eind december 1941
Vanaf 11 oktober tot eind december verbleven de Russen in de barakken tussen de andere gevangenen. Gevangene Leen Revallier, stond als Hilfssanitater bijna dagelijks met hen in contact. Er waren ook gevangenen die enig Russisch spraken. Mr. A.S. de Leeuw trad bijvoorbeeld als tolk voor de Russen op. Een andere gevangene die enig Russisch sprak was Louis L.H. de Visser, voorzitter der Tweede-Kamerfractie van de Communistische partij van Nederland.
De Russische gevangenen werden evenals de andere gevangenen aan het werk gezet. Hun behandeling was

Portretten
November 1941 tot januari 1942
Gevangene G. de Wilde uit Rotterdam maakte tussen november 1941 en januari 1942 zeven tekeningen van Russische gevangenen.

Van twee gevangenen vermeldde hij de namen: Kaderu Xatam en Muratov Zayer. Kaderu werd tweemaal getekend en is hier maar één keer

afgebeeld.ronduit slecht. Evenals de Joodse gevangenen waren zij het onderwerp van openlijke en systematische verwaarlozing en mishandeling. Zelfs de kampcommandant, de kamparts en de Duitse tolk maakten zich schuldig aan mishandeling. Het dieptepunt was wel dat twee Sanitater - in opdracht van dokter N. van Nieuwenhuyzen - de hoofden van twee gestorven Russen moesten prepareren voor de kamparts. Dokter Van Nieuwenhuyzen vond de schedels van deze twee Russen van wetenschappelijke waarde!.

Gevangene dominee Van den Bosch schreef op 17 november in een brief naar huis: "'t Is alleen heel erg, dat er hier zoo mishandeld wordt. In 't bijzonder een 40-tal Russen hier, die allen met een sovjetster in rood op hun jas lo

pen en de Joden, moeten 't ontgelden."

Vanaf eind december 1941
Eind december 1941 werden de Russen bij elkaar geplaatst en afgezonderd in barak IV (Later de barak voor besmettelijke ziektes). Vanaf dat moment begon de systematische verwaarlozing van deze gevangenen. Gevangene Joop Greven, die uit Buchenwald naar Amersfoort was gebracht, werd Blockälteste van de barak waar de Russen waren ondergebracht. Ondanks de hulp van medegevangenen en de voortvarendheid van de Blockälteste trad er geen verbetering op voor de Russen.
In januari stierven zes 'Russen'.
In februari stierven twaalf 'Russen'.
In maart stierven vier 'Russen'.

Begin april waren er nog 77 Russische gevangenen in leven, zij het onder erbarmelijke omstandigheden.

Voorbereidingen
8 April 1942
Op 8 april werd op last van kampcommandant Heinrich achter het kamp richting de Leusderheide een grote kuil gegraven.
In bijzondere opdracht worden, eveneens op 8 april, zes posten van de 1e compagnie SS bij barak IV (waarin de Russen verbleven) opgesteld, benevens vier Blockführer, als veiligheidsmaatregel voor de nacht.
Inmiddels deed het gerucht de ronde dat de overgebleven Russen naar Bordeaux in Frankrijk zouden worden gebracht. Daar konden zij het klimaat beter verdragen dan in Nederland.

Blijkens het uittreksel van het Diensttagebuch werden de overgebleven 77 Russen op transport gesteld naar Duitsland.

Executie
9 April 1942
Op 9 april in de vroege ochtenduren werden de 'Russische' gevangenen in groepen van vier aan de rand van de kuil geëxecuteerd. Over de lichamen werd ongebluste kalk uitgestrooid. Erich Deppner was de leider van het vuurpeloton dat o.a. bestond uit de SS-ers Heinrich, Berg, Titho en May.

Berging
December 1945 tot maart 1946
In december 1945 werd het massagraf van de 77 Russische slachtoffers blootgelegd. Wat later werden in de omgeving van het massagraf de stoffelijke resten van nog eens 24 Russen gevonden.
De herbegrafenis op begraafplaats Rusthof, vond plaats op 28 maart 1946.

Proces verbaal
De moord op de Russische gevangenen uit het proces verbaal.
Twee rechercheurs van de Politieke Recherchedienst District "Utrecht Oost", G. Kleinveld en R. Wolthuis stelden het proces verbaal op tegen K.P. Berg, de laatste commandant van Kamp Amersfoort. "Na voorlezing in de Duitsche taal, volhard verdachte in zijn verklaring en teekent die naar waarheid" op 14 januari 1946.

Onderstaand volgt een deel van de tekst uit het proces verbaal.

... Bij mijn intreden bij het P.D.A., verbleven daar een tachtigtal Russische krijgsgevangenen. In totaal waren er ongeveer honderd binnengebracht, doch twintig hunner waren reeds voor mijn komst overleden. Ik constateerde, dat deze Russen in een zeer havelooze, vermagerde en uitgeputte toestand verkeerden. Het was mij niet bekend, om welke redenen zij in het P.D.A. vertoefden, noch waar zij vandaan kwamen.
Naar mijn meening werden deze Russen onvoldoende gevoed. Bij mijn intrede, vertoefden zij allen in een afzonderlijke barak, barak IV. Ongeveer begin april 1942, zijn deze Russen in de nabijheid van het P.D.A. doodgeschoten. Het bevel hiertoe werd gegeven door den toenmaligen P.D.A.- commandant Heinrich, die volgens zijn mededeeling aan mij, de opdracht tot fusilleering ontvangen had van de Duitsche bezettingsautoriteiten. Heinrich droeg mij op om, tezamen met hem, de Hauptscharführer Tito, de Oberscharführer Janssen en, naar ik mij herinneren kan, ook vermoedelijk de Sturmbahnführer Deppner, in de nabijheid van het P.D.A. een kuil te graven. Nadat wij hiermede gereed waren, werden, den volgenden dag, des ochtends +- 6 uur, de Russische gevangenen op twee vrachtauto's geladen en via den hoofduitgang van het kamp, op een afstand van honderd meter vanaf de door ons gegraven kuil gebracht. Vervolgens werden zij in groepjes van vier naar de kuil geleid en doodgeschoten. Dit doodschieten geschiedde niet gelijktijdig, doch beurtelings kregen zij een nekschot uit een machinepistool, terwijl zij stonden opgesteld op twee meter afstands van de kuil. De volgende personen, allen Duitschers, hebben aan dit doodschieten deelgenomen: Sturmbahnführer Deppner, van wien Heinrich vermoedelijk de opdracht ontvangen had; Obersturmführer Heinrich, toenmalig commandant van de P.D.A.; Untersturmführer Mai; Oberscharführer Janssen; Hauptscharführer Tito; Oberscharführer Knabe en ikzelf. Deppner, Mai, Janssen en Knabe behoorden tot de Hauptstelle der Sicherheitspolizei te 's-Gravenhage.

Bron: Ronny Laporte vu. “Contact”

NIEUWE VLAG VOOR DE REGIONALE KORTRIJK

Monument Koedriest

Een monument ter herinnering aan de moord op de Russische gevangenen.
Monument Koedriest of Russisch Monument staat op de plek waar in 1945 een massagraf met 77 Russische slachtoffers van Kamp Amersfoort werd blootgelegd. De slachtoffers maakten deel uit van een groep van 101 gevangenen die op 27 september 1941 op station Amersfoort aankwam. Begin april 1942 waren 24 van hen in Kamp Amersfoort aan ontbering en mishandeling overleden. De anderen werden op 9 april 1942 vermoord.