Op deze blog vind je mijn favoriete (literaire) teksten. Wie zich geroepen voelt om erop te reageren kan dit uiteraard. Reacties die ertoe doen en een literaire ondertoon hebben worden op het blog geplaatst!
Het is een bank. Er zijn er veel van. Toch zijn er te weinig van. Er is een gebrek aan banken in de wereld. Hoe vaak niet is men, omdat men ergens in de wereld wil gaan zitten, op zoek naar een bank. Ze worden vaak bij bijzondere dingen geplaatst: beelden, monumenten, uitzichten. Zelden staat een bank bij het banale, bij het onaanzienlijke. Soms is een bank alleen achtergebleven, nadat het bijzondere waar ze bij stond verdwenen is.
Ongerijmde, nutteloze, mooie banken zijn dat.
Banken zijn kruispnten waar lichamen en levens samenkomen die elkaar verder volkomen onbekend zijn.
Plaatsen waar de meest uiteenlopende omstandigheden, meestal vredig, even samenlopen. Telkens nieuwe lichamen en levens nemen plaats in vorige lichamen en levens. Ook zitbanken zijn databanken.
Op zitbanken vindt het toeval even een plaats.
Deze bank op deze foto staat bij het beeld van Paul van Ostaijen in Antwerpen. Daar zit dus vrijdagmiddag een Turkse vrouw een boek te lezen. Bij het beeld van een van de grootste Vlaamse dichters. Was ik er voorbijgekomen, ik zou me niet hebben afgevraagd waarin zij verdiept was. Ik zou wel Van Ostaijen gegroet hebben. Nu is de anonieme lezende vrouw nieuws geworden.
Een fotograaf heeft zich naar de plek begeven. Fotografeer eens zon bank. Hij heeft plaatsgenomen achter en boven. Niet de hele bank staat erop. Sprekender dan de bank zelf is de bloedvlek ernaast, het gevolg van het schot. De vlek is ten dele bedekt door iets wat moeilijk juist te identificeren is. Is het een sjaal die de vrouw droeg? Het was een zomerse dag, wie draagt dan een sjaal? Het lijkt een siersjaal, geen sjaal voor de warmte.
Op de bank ligt een boek.
Het is achtergelaten, zo ligt het er.
In de krant is de titel van het boek nauwelijks te lezen. Maar ik beschik in de veilige werkkamer over wondere techniek. Ik zet de foto op het scherm en zoom in. Het boek heet Strese son en is van Dr. Sefa Saygili, een Turkse auteur van boeken in de categorie zelfhulp, zo leert mij het alleswetende internet. Het kost, for the record, 6,22 euro en gaat over leven zonder stress.
Op een zomerse middag dus zat een Turkse vrouw aan de Kleine Goddaard in Antwerpen, bij het beeld van Paul van Ostaijen het boek Strese Son van Dr. Sefa Saygili te lezen, misschien voorzien van een blauw-wit sjaaltje, toen ene Hans Van Themsche langskwam en haar in de buik schoot.
Ik probeer dat te vatten.
De samenloop van omstandigheden. Alsof dat ooit te vatten is.
Ik probeer haar te zien op die bank op die zomerse middag. De nietsvermoedendheid, het gevaarloze, de luwte van haar zitmoment. Alsof zoiets ooit lukt. In plaats ervan rijzen schijnbaar dwaze gedachten en vragen. Nooit bij stilgestaan dat ook Turkse vrouwen boeken over stress lezen.? Wat gebeurt er nu met dat boek? Krijgt zij het ooit terug? Zal zij het nog uitlezen?
Zal zij het bijhouden, als een aandenken aan het geluk dat ze nog gehad heeft, of net wegdoen, als een gruwelijke herinnering? Wist zij dat ze in de buurt van Van Ostaijen zat? Heeft ze zelfs maar naar hem gekeken? Losse gedachten waarmee ik probeer te ontsnappen aan het ongerijmde, het willekeurige.
Verder kijkend naar de foto dwalen de blik en de gedachten verder af. Het is een triviale bank, die nu even uit haar onopgemerkte bestaan wordt geheven. In een krant lees ik dat de schutter Hans Van Themsche, een achttienjarige jongeman zonder geschiedenis was. Wàs. Voor hij dus geschiedenis schòòt.
Hoe kunnen we van wat dan ook, van wie dan ook zeggen, dat het/hij/zij zonder geschiedenis is. Verderop wordt de jongeman een brave, goedige, zelfs sociale figuur genoemd, die actief was in het een en ander. Is dat dan geen geschiedenis? Wanneer verwerft een bestaan het statuut van geschiedenis? Als het fout loopt?
Als het fout loopt met iemand, zeggen we dat hij/zij een verleden heeft. Als het goed gaat, blijkbaar, zijn we zonder geschiedenis.
Ook deze bank-zonder-geschiedenis heeft nu een verleden. Toch zie ik de sporen van haar geschiedenis overal: het versleten hout, de papierresten op de grond, de peuken van de rokers die er hebben gezeten. Eindelijk heeft deze bank nu, na de feiten, wél haar geschiedenis.
Wat een vreemd opvatting van geschiedenis.
Wat zal er nu met haar gebeuren? Wordt ze verwijderd, wil iemand er ooit nog gaan zitten? Of blijft ze staan en wie zal de eerste zijn die er weer plaats zal nemen, en dan plaats zal maken voor de volgende en de volgende enzovoort - zo opnieuw die onvatbare, onophoudelijke, immer beweeglijke samenloop van omstandigheden, daar, op die bank, hervattend?
Viewmaster
Het stuk 'De bank' verscheen in De Morgen op 13 mei 2006 in de rubriek 'Viewmaster - Bernard Dewulf overpeinst de afgelopen week'.
De moeite waard om het hier te publiceren en misschien een discussie los te weken.
