xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

HET VIJFDE PENNINGKOHIER VAN EEKLO 1580  Deel 2

Het is duidelijk dat in de bewoningskernen te Eeklo en Balgerhoeke, waar de grond in kleinere percelen was opgesplitst, de prijs per gemet hoog was. De prijs van de overige gronden wordt in sterke mate bepaald door de kwaliteit. Voor magere, zanderige grond, in het zuidoosten van de stad, tegen de grens met Lembeke en Waarschoot, bedroeg de gemiddelde grondprijs slechts 39 groten per gemet.  

Pogingen om volgens een analoog patroon ook een waardeschaal voor huizen op te stellen, bleek niet mogelijk: te veel indicatoren ontbraken om tot een representatief cijfer te komen. De aard van het huis, de staat, de omvang van het bijbehorende erf en de ligging zijn allemaal bepalende factoren waarover gegevens ontbraken.

Een belemmerende factor was verder de vaststelling dat twintig (1,2%) dubbele notities voorkwamen, dit voor een getaxeerde waarde van 19p. 4s. 2gr. Enkel een verregaande slordigheid kan hier aan de basis liggen, aangezien de Eeklonaar zeker niet opgezet was met een dubbele vermelding.

De bedrijfsstructuur

Voor alle duidelijkheid willen we stellen dat pas van een “bedrijf” sprake is vanaf het ogenblik dat er naast grondgebruik ook bewoning is en dit alles geëxploiteerd wordt door dezelfde persoon.

Circa  5% van de eigenaars-belastingbetalers beschikten over geen woning maar beheerden toch gronden. Een ruim deel van hen woonde in bij verwanten, maar aangezien ze aan het gestelde criterium niet voldeden, werden ze niet in de cijfers van de bedrijfsstructuur opgenomen. Hun preciese aantal kon niet worden bepaald, daar enkele niet-Eeklonaars, die in het bijzonder bos beheerden, ook in voornoemde categorie terecht is gekomen.

Evenmin werden die personen opgenomen die het leeuwendeel van hun inkomsten niet uit hun grond putten. Alle bewoners van huizen met minder dan 0,5 ha werden als dusdanig beschouwd. De 50% van alle woningen die onder deze noemer schuilgingen zijn overwegend centrumpanden.

Zuiver informatief worden ze in de tabellen cursief weergegeven.

Na het aanvullen van de ontbrekende oppervlakten door middel van de berekende gemiddelde prijs per roede akkerland, waren we in staat een quasi volledige lijst van belastingplichtigen te Eeklo in kaart te brengen volgens de geëigende  classificatie: pacht, gemengd en eigendom.

Voor de bedrijfsgrootte hebben we een  opsplitsing in zeven groepen voorzien. De bewoning op percelen kleiner dan 0,5 ha of (zoals vaak voorkomend in Eeklo-Binnen zonder opgave van oppervlakte, werd informatief weergegeven:

Pacht

Opvallend is dat het merendeel van de gepachte bedrijven, 77%, tussen 0,5 en 10 ha groot was.

We noteerden 36 bedrijven, of 13,5% van het totaal aantal bedrijven, die uitsluitend uit pachtgoed bestonden.

Ook dient opgemerkt dat beide bedrijven groter dan 25 ha eigendom van geestelijke instellingen waren: de Lazarije of het Rijke Gasthuis van Gent en het St.-Janshospitaal van Brugge.

Van de 96 woningen met een oppervlakte beneden de 0,5 ha, waren er 94 zonder expliciete opgave. Het gros van deze woningen was te situeren binnen Eeklo-Centrum en in Balgerhoeke.

Gemengd

Het is evident dat de meeste landbouwuitbatingen uit pachtland en eigendom waren samengesteld: de grootgrondbezitters, die over voldoende middelen beschikten om een hofstede in eigendom uit te baten, woonden veelal buiten de stad en verpachtten hun goed. De onderste lagen van de bevolking beschikten niet over de nodige financiële armslag om een landbouwbedrijf op poten te zetten. Restte dus nog de middenklasse, zij die wel genoeg geld hadden maar te weinig grond bezaten om hun  landbouwbedrijf rendabel te maken. De 138 gemengde bedrijven in handen van deze Eeklonaars, vormden met 51,7% ook de grootste groep. In tegenstelling tot tal van verwerkte penningkohieren, maar dan steeds van plattelandsdorpen, waarin het aandeel pachtland dit van eigendom ver overtrof, houden de twee groepen in Eeklo elkaar in evenwicht. Het percentage pachtland in de door de gemengde bedrijven ingenomen oppervlakte bedroeg 51,9%, tegen 48,1% eigendom.

Net als bij de integraal uit pachtgrond bestaande bedrijven  ligt het zwaartepunt bij de gemengde bedrijven  met 72,1% ook tussen de 0,5 en 10 ha.

In tegenstelling tot de alleen uit pachtgoed samengestelde bedrijven, waarvan de grootste boerderijen  volledig eigendom van geestelijke instellingen waren, krijgen we hier een gelijkmatiger verdeling: van de twee bedrijven waarin geestelijke instellingen participeerden was het Goed ten Moere, eigendom van het St.-Janshospitaal in handen van Cornelis Danckaert, die toch voor 25% eigen inbreng zorgde; Martens Thomaes, die pachtte van het klooster van Oosteeklo, brachten slechts voor 3% eigendom in. Volledig in particulier bezit waren de bedrijven van Jan de Muunck met circa 60% eigendom, dit van Hubrecht Claeys met 56% eigen inbreng en van Willem de Coorebytre met 25% eigendom.

Eigendom

Dat de landbouwbedrijven volledig in eigendom van de uitbater de 20 ha niet te boven gingen, was voorspelbaar.  Amper 25% van dit soort uitbating was groter dan 5 ha. Het percentage van de bedrijven tussen 0,5 en 5 ha stijgt hier tot 74.2%. Ook neemt het aantal woningen met een oppervlakte kleiner dan 0,5 ha gevoelig toe. Aan de basis daarvan ligt het stedelijk karakter van Eeklo, dat binnen het centrum bijna uitsluitend kleinere woonpercelen telde.

Daartegenover staat dat geen enkele grote hoeve (+15 ha) in eigendom geëxploiteerd werd.