Aantal bedrijven

Uit bijgaande tabel blijkt dat de bedrijven tussen 0,5 en 10 ha, in totaal 214, de meerderheid uitmaakten. Zoals gezegd worden erfjes kleiner dan 0,5 ha niet als “bedrijf” erkend. Wanneer we deze groep buiten beschouwing laten, stijgt dit aantal “middelgrote” bedrijven zelfs tot circa 80%.

                                               Pacht              Gemengd                   Eigendom       Totaal

            -0,5 ha                        96                    2                                 189                  287 (51.5%)

            0,5 -  5  ha                  23                    51                                 69                  143 (25.7%)

            5    - 10 ha                    6                    50                                 15                    71 (12.8%)

            10  - 15 ha                    1                    22                                   9                    32 (  5.8%)

            15 –  20 ha                    4                      7                                  -                     11 (  2.0%)

            20 –  25 ha                    -                      5                                  -                       5 (  0.9%)

            Totaal                          132                  142                             282                  556  (100%)

Dit heeft voor gevolg dat we een sterke versnippering van het landbouwlandschap krijgen. Wanneer we de massaal aanwezige kleine boerderijtjes erbij betrekken, rest de grotere bedrijven nog weinig, een verschijnsel typisch voor onze streek. 

De gemiddelde grootte van de gepachte en gemengde bedrijven is het dubbele of het drievoud van die van de bedrijven in volle eigendom: gemengd noteren we 7 ha 94 a, bij pacht 12 ha 8 a en in eigendom slechts 3 ha 87 a. Hierin zijn de woonkernen kleiner dan 0,5 ha niet meegerekend. Met voorgaande cijfers lopen we parallel met de eerder in voetnoot 1 aangehaalde plattelandsdorpen. Het verschil tussen een kleine stad als Eeklo en een landelijke woonkern situeert zich in het centrum, waar bij eerstgenoemde veel meer huizen en kleine hofsteden voorkomen met een oppervlakte van minder dan 0,5 ha. In Moorsele bijvoorbeeld waren slechts 9,3% van de bedrijven kleiner dan 1 ha. Hierbij hoefde de auteur slechts acht woonhuizen buiten beschouwing te laten. Te Eeklo daarentegen was niet minder dan 51,5% van de woonsites kleiner dan 0,5 ha. Een duidelijk signaal dat te Eeklo heel wat andere beroepsactiviteiten  vertegenwoordigd waren dan landbouw.  

Volledigheidshalve  moeten we opmerken dat Eeklo 38 personen telde die gronden uitbaatten, maar volgens het kohier over geen woning beschikten. In 47% van de gevallen ging het om bos door de eigenaars zelf in gebruik genomen, 16 personen of 42% was gemengd goed en 4 of 11% enkel pacht. Bij de laatste twee ging het bijna uitsluitend om landbouwland. Normaliter mogen we deze personen als Eeklonaars beschouwen, daar ze hier ook belasting betaalden. Een transactie die volgens het reglement gekoppeld was aan een verblijfplaats binnen de stadsgrenzen.

Indien de commissarissen hun taak naar behoren hadden vervuld, waren de exploitanten hier “pro memorie” opgenomen. Aangezien ze hier ook getaxeerd werden, gaan we ervan uit dat ze hier ook werkelijk verbleven. De meest voor de hand liggende verklaring is, dat het ging om jonge volwassenen die bij hun ouders inwoonden. 

Voor die “huislozen” kunnen we dezelfde opdeling maken:

Zoals blijkt gaat het vrijwel uitsluitend om goed kleiner dan 10 ha. Het enige grotere onbehuisde goed werd door Jooris Buusse in pacht gehouden van het St.-Janshospitaal te Brugge. Alles wijst erop dat Jooris bij zijn moeder (-weduwe) inwoonde.

De totale oppervlakte van deze groep bedroeg 141 ha 74 a.

Grootgrondbedrijvers

Werden als “grootgrondgebruiker” gecatalogeerd, zij die een bedrijf groter dan 20 ha uitbaatten.

Gebruiker                  Grootte                   Pachtgebruik                             Eigen bezit

                                   in roede          particulier       geestelijke instell.

Bolle Jacop dhaude      14634              400                                                    14234

Claeys Hubrecht          19907              7457                1200                          11250

Danckaert Cornelis      21300                                     21300

Danckaert Jan              16428              16428

Dhaene Aernaut           45450                                     45450

Dherckere Matheeus    33300                                     33300

Dhooghe Christoffels    15535              7235                                                  8300

Van Hecke Jan            15900              3900                                                  12000

Heyns Pieter                21600                                     21600

Martens Thomaes        22650                                     21975                            675

Mussche Christoffel     13500                                     13500

De Muunck Jan           24485              2100                 7800                         14585

Raes Jan                      13821              3214                  8357                           2250

Staes Jan                     15600              2100                  9600                           3900 

Particulier en geestelijk grondbezit lijken elkaar ongeveer in evenwicht te hebben gehouden.

In 64% van de gevallen werkte de boer op geestelijk goed, hetzij volledig (35,7%), hetzij gedeeltelijk (28,3%). Slechts uitzonderlijk bezat de pachter van geestelijke instellingen zelf grond en indien die er al was, werd hij vaak zelf verpacht. 

Het bezit per stand

De geestelijkheid

Het aandeel van de geestelijke instellingen in het grondbezit was te Eeklo aanzienlijk. Niet minder dan 21,5% van de berekende oppervlakte behoorde de kerk toe. Binnen deze 21,5% was de Lazarij te Gent met 132 ha 78 a 87 ca -te situeren rond hun ontginningshoeve, bekend als “het Groot Goed”- het nadrukkelijkst aanwezig[1]. Op de tweede plaats noteerden we het St.-Janshospitaal te Brugge, met 99 ha 12 a 37 ca.[2]. Daarna volgden de abdij van Oosteeklo, het klooster ten Doorn van Eeklo en de abdij van Waarschoot. Het overige kerkelijk bezit werd verdeeld onder een vijftiental instellingen. Naast het klooster ten Doorn bezat ook de plaatselijke geestelijkheid een deeltje van de koek: de armendis, het hospitaal, de kerk, het O.-L.Vrouwaltaar en het St.-Elooisaltaar.

De 21,5% of 491 ha 77 a 26 ca in bezit van geestelijke instellingen was als volgt opgedeeld:

Instelling                                                          Oppervlakte (roede)                % aandeel

Abdij van Eekhout te Brugge                             5400                                       1,6%

Abdij van Oosteeklo                                       43576                                     13,1%

Abdij van St.-Andries                                     11700                                       3,5%

Abdij van Waarschoot                                    21222                                       6,5%

Armendis van Eeklo                                        17570                                       5,3%

Begijnhof van St.-Elisabeth Gent                      12931                                       3.9%

Hospitaal van Rijsel                                         10580                                       3,2%

Hospitaal van Eeklo                                          2118                                       0,6%

Kerk van Adegem                                               400                                       0,1%

Kerk van Eeklo                                                 5130                                       1.5%

Kerk van St.-Jan te Gent                                   4500                                       1,4%

Klooster Jacobinessen Brugge                           3080                                       0,9%

Klooster ten Doorn te Eeklo                            28034                                       8,5%

Klooster van de Zwarte Zusters Gent                3000                                       0,9%

Lazarij  te Gent                                               89420                                     27,0%

O.-L.Vrouwaltaar te Eeklo                                  400                                        0,1%

St.-Janshospitaal te Brugge                              66750                                     20,1%

St.-Antonius te Brugge                                      1536                                        0,5%

St.-Elooisaltaar te Eeklo                                      500                                        0,2%

Vuldershuis te Gent                                           3313                                        1,0%

De adel

Gebrek aan informatie liet ons niet toe het bezit van de kleine adel in beeld te brengen. Nergens werd de vermelding  jonckheer of  jonckvrauwe gebruikt. Enkel van de familie Hauweel weten we dat ze tot de adel behoorde. Lieven, Christiaen, Cathelyne en Elysabeth Hauweel bezaten te Eeklo 21 ha land. Dit is slechts 0,9% van de totaal berekende oppervlakte. Daarnaast hadden heel zeker nog enkele leden van de lagere adel hier gronden liggen.

De derde stand

De gronden van de zogenaamde “middenstand” werden op uitzondering van hun eigen woning en bos praktisch altijd verpacht. Het ging dan ook vaak om handelaars, renteniers of personen die een openbaar ambt uitoefenden en die door erfenis of aankoop landbouwgronden hadden verworven waar ze zelf geen gebruik van maakten.

De belangrijkste verpachter was Cornelis van Pottelberghe, die met 39,5 ha toch enige afstand nam van Jan van Hoorebeke met 30,2 ha. De overige grote namen waren Jan Lauwers met 26 ha en Heyndrick Goederthier met 17,3 ha. Zij waren allen afsetenen, personen die niet te Eeklo woonden.

Uit de stad zelf vinden we in de lijst alleen Jan Yman en Jooris Kervyn, met respectievelijk 16 en 15,2 ha. Beide families behoorden op dat ogenblik tot het kruim van de Eeklose bevolking.

Van 149 van de 196 tot de derde stand behorende verpachters vonden we geen sporen terug. Ongetwijfeld woonde een groot deel onder hen buiten de stad en verbleef een gering aantal nog bij hun ouders. 

Hieronder een overzicht van het bezit per stand. Voor de derde stand werd gepachte en eigen grond bijeengebracht. 

Geestelijkheid                                   Adel                            Derde stand               Totaal

            491,8 ha                                  21 ha                           1776,5 ha                    2289,3 ha

            21,5%                                     0,9%                           77,6%                         100%

Tienden

Onder de last van de vijfde penning vielen niet alleen de gronden maar o.a. ook de verpachte tienden. Oorspronkelijk zorgde een tiende voor het levensonderhoud van de pastoor en het onderhoud van de kerk. Al vroeg werden deze rechten ingepalmd door de grote abdijen en kapittels. In de 16^de eeuw noteerden we reeds een doorgedreven versnippering, waarbij kleine delen naar kleinere geestelijke instellingen en particulieren gingen.

Te Eeklo waren het O.-L.-Vrouwkapittel van Doornik en het St.-Salvatorskapittel van Harelbeke de grote bezitters[3]. Hun beider territorium strekte zich uit over het hele grondgebied van het oude West-Eeklo. Lieven en Jan de Grave pachtten in 1580 deze tiende voor 124 p.gr. 17-08-2006 om 00:00 geschreven door erik

 

HET VIJFDE PENNINGKOHIER VAN EEKLO 1580  Deel 2

Het is duidelijk dat in de bewoningskernen te Eeklo en Balgerhoeke, waar de grond in kleinere percelen was opgesplitst, de prijs per gemet hoog was. De prijs van de overige gronden wordt in sterke mate bepaald door de kwaliteit. Voor magere, zanderige grond, in het zuidoosten van de stad, tegen de grens met Lembeke en Waarschoot, bedroeg de gemiddelde grondprijs slechts 39 groten per gemet.  

Pogingen om volgens een analoog patroon ook een waardeschaal voor huizen op te stellen, bleek niet mogelijk: te veel indicatoren ontbraken om tot een representatief cijfer te komen. De aard van het huis, de staat, de omvang van het bijbehorende erf en de ligging zijn allemaal bepalende factoren waarover gegevens ontbraken.

Een belemmerende factor was verder de vaststelling dat twintig (1,2%) dubbele notities voorkwamen, dit voor een getaxeerde waarde van 19p. 4s. 2gr. Enkel een verregaande slordigheid kan hier aan de basis liggen, aangezien de Eeklonaar zeker niet opgezet was met een dubbele vermelding.

De bedrijfsstructuur

Voor alle duidelijkheid willen we stellen dat pas van een “bedrijf” sprake is vanaf het ogenblik dat er naast grondgebruik ook bewoning is en dit alles geëxploiteerd wordt door dezelfde persoon.

Circa  5% van de eigenaars-belastingbetalers beschikten over geen woning maar beheerden toch gronden. Een ruim deel van hen woonde in bij verwanten, maar aangezien ze aan het gestelde criterium niet voldeden, werden ze niet in de cijfers van de bedrijfsstructuur opgenomen. Hun preciese aantal kon niet worden bepaald, daar enkele niet-Eeklonaars, die in het bijzonder bos beheerden, ook in voornoemde categorie terecht is gekomen.

Evenmin werden die personen opgenomen die het leeuwendeel van hun inkomsten niet uit hun grond putten. Alle bewoners van huizen met minder dan 0,5 ha werden als dusdanig beschouwd. De 50% van alle woningen die onder deze noemer schuilgingen zijn overwegend centrumpanden.

Zuiver informatief worden ze in de tabellen cursief weergegeven.

Na het aanvullen van de ontbrekende oppervlakten door middel van de berekende gemiddelde prijs per roede akkerland, waren we in staat een quasi volledige lijst van belastingplichtigen te Eeklo in kaart te brengen volgens de geëigende  classificatie: pacht, gemengd en eigendom.

Voor de bedrijfsgrootte hebben we een  opsplitsing in zeven groepen voorzien. De bewoning op percelen kleiner dan 0,5 ha of (zoals vaak voorkomend in Eeklo-Binnen zonder opgave van oppervlakte, werd informatief weergegeven:

Pacht

Opvallend is dat het merendeel van de gepachte bedrijven, 77%, tussen 0,5 en 10 ha groot was.

We noteerden 36 bedrijven, of 13,5% van het totaal aantal bedrijven, die uitsluitend uit pachtgoed bestonden.

Ook dient opgemerkt dat beide bedrijven groter dan 25 ha eigendom van geestelijke instellingen waren: de Lazarije of het Rijke Gasthuis van Gent en het St.-Janshospitaal van Brugge.

Van de 96 woningen met een oppervlakte beneden de 0,5 ha, waren er 94 zonder expliciete opgave. Het gros van deze woningen was te situeren binnen Eeklo-Centrum en in Balgerhoeke.

Gemengd

Het is evident dat de meeste landbouwuitbatingen uit pachtland en eigendom waren samengesteld: de grootgrondbezitters, die over voldoende middelen beschikten om een hofstede in eigendom uit te baten, woonden veelal buiten de stad en verpachtten hun goed. De onderste lagen van de bevolking beschikten niet over de nodige financiële armslag om een landbouwbedrijf op poten te zetten. Restte dus nog de middenklasse, zij die wel genoeg geld hadden maar te weinig grond bezaten om hun  landbouwbedrijf rendabel te maken. De 138 gemengde bedrijven in handen van deze Eeklonaars, vormden met 51,7% ook de grootste groep. In tegenstelling tot tal van verwerkte penningkohieren, maar dan steeds van plattelandsdorpen, waarin het aandeel pachtland dit van eigendom ver overtrof, houden de twee groepen in Eeklo elkaar in evenwicht. Het percentage pachtland in de door de gemengde bedrijven ingenomen oppervlakte bedroeg 51,9%, tegen 48,1% eigendom.

Net als bij de integraal uit pachtgrond bestaande bedrijven  ligt het zwaartepunt bij de gemengde bedrijven  met 72,1% ook tussen de 0,5 en 10 ha.

In tegenstelling tot de alleen uit pachtgoed samengestelde bedrijven, waarvan de grootste boerderijen  volledig eigendom van geestelijke instellingen waren, krijgen we hier een gelijkmatiger verdeling: van de twee bedrijven waarin geestelijke instellingen participeerden was het Goed ten Moere, eigendom van het St.-Janshospitaal in handen van Cornelis Danckaert, die toch voor 25% eigen inbreng zorgde; Martens Thomaes, die pachtte van het klooster van Oosteeklo, brachten slechts voor 3% eigendom in. Volledig in particulier bezit waren de bedrijven van Jan de Muunck met circa 60% eigendom, dit van Hubrecht Claeys met 56% eigen inbreng en van Willem de Coorebytre met 25% eigendom.

Eigendom

Dat de landbouwbedrijven volledig in eigendom van de uitbater de 20 ha niet te boven gingen, was voorspelbaar.  Amper 25% van dit soort uitbating was groter dan 5 ha. Het percentage van de bedrijven tussen 0,5 en 5 ha stijgt hier tot 74.2%. Ook neemt het aantal woningen met een oppervlakte kleiner dan 0,5 ha gevoelig toe. Aan de basis daarvan ligt het stedelijk karakter van Eeklo, dat binnen het centrum bijna uitsluitend kleinere woonpercelen telde.

Daartegenover staat dat geen enkele grote hoeve (+15 ha) in eigendom geëxploiteerd werd.

16-08-2006 om 00:00 geschreven door erik

HET VIJFDE-PENNINGKOHIER VAN EEKLO (1580) Deel 1

Inleiding

Dat Alva’s vermaarde penningkohieren waardevolle werkinstrumenten zijn, uit zich in de vele publicaties waarvoor ze als basis dienen. In het bijzonder voor het bestuderen van de bedrijfsstructuur tijdens de tweede helft van de 16^de eeuw  kenden ze veel bijval[1].  Opvallend maar niet verwonderlijk is de vaststelling dat de onderzoekers zich in het bijzonder toespitsen op eerder kleine plattelandsdorpen. De verklaring ligt ongetwijfeld in het arbeidsintensieve karakter van een dergelijk onderzoek voor een stad. Dat de complicaties voor een stedelijke entiteit groter zijn dan voor een landelijk gebied, is evident. Dank zij de integratie van de computer en de beschikbaarheid van rekenbladen werd de verwerking van het Eeklose penningkohier echter aanzienlijk vergemakkelijkt en voor geïnteresseerden toegankelijk gemaakt[2]. 

Voor Eeklo hebben we slechts één penningkohier teruggevonden, namelijk dat van de vijfde penning van 1580. Uit de stadsrekeningen blijkt nochtans dat dergelijke belastingen hier meermaals werden geheven, weliswaar niet eerder van deze omvang, met name 20% op het totale onroerende bezit en op de tienden[3]. Belastingen die onder deze noemer schuilgaan, zij het met een variabele aanslagvoet, staan bekend als vijfde (20%), tiende (10%), twintigste (5%) en honderdste penning (1%)  en werden meermaals door de Staten van Vlaanderen, ten voordele van de Spaanse kroon, geheven. 

De belasting te Eeklo, waarover we het zullen hebben, kwam er op initiatief van de hertog van Alva, die in dienst van Spanje naar de Nederlanden afzakte om orde op zaken te stellen. Bij zijn aankomst trof hij hier een zo goed als lege staatskas aan.

In een streven om de macht van de Staten, die nog steeds de traditionele beden  moesten goedkeuren, te ondermijnen, hervormde hij het belastingsstelsel. Eenmalig werd de honderdste penning op alle bezittingen - zowel op roerend als op onroerend goed - geheven. Daarnaast was er een permanente belasting van een twintigste penning op de verkoop van onroerende goederen en een tiende penning op de verkoop van roerend goed en op export. 

De inning van de honderdste penning verliep nagenoeg probleemloos. Voor de Vlaamse bevolking was een dergelijke belasting trouwens niet nieuw: Sporadisch was vanaf 1543-45 een belasting van 1% geheven op onroerend  en roerend bezit. De kat werd pas in 1571 de bel aangebonden toen Alva  ook aan de tiende en twintigste penning een permanent karakter wilde geven. Het verzet van de Staten resulteerde in 1572 evenwel in een opschorting en in 1574 in de definitieve afschaffing van deze belastingvorm. 

Inmiddels had Alva op 18 december 1573 de Nederlanden verlaten en het bestuur overgedragen aan Requesens. Bij plakkaat van 7 juni 1574 schafte deze de beruchte Raad van Beroerte en de gehate penningbelasting af. 

De oorlogsperikelen in de jaren tachtiger van de 16^de eeuw noodzaakten de Spaanse bezetter in 1577 - in een ultieme poging om extra geldmiddelen te verwerven - om terug te grijpen naar de “penningbelasting”. Om de vereiste fondsen bijeen te krijgen werd een belasting van “eenen dobbelen thienden penninck” (20%) op de huurwaarde der onroerende goederen ingevoerd. Concreet betekende dit een belasting  van 20% op de (geschatte) pachtwaarde van huizen, gronden, graanmolens en tienden. Deze belasting moest betaald worden door de gebruiker en niet door de bezitter. Hierdoor werden de twee invloedrijkste standen, de adel en geestelijkheid (met haar talloze instellingen), uit wiens rangen men verzet verwachtte, gespaard. 

In de eerste helft van 1580 verscheen te Eeklo een messagier van de Raad van Vlaanderen met de bekendmaking van de belasting, kort daarop gevolgd door de bode van het Brugse Vrije die de Eeklose Wet inviteerde op de “generaele vergaderinghe”, waarop de modaliteiten van de belastingsheffing kenbaar werden gemaakt[4]  

Nog in de loop van 1580 werd te Eeklo een aanvang genomen met het opstellen van het kohier. Op 21 juni 1581 sloot stadsgriffier Philips Ysembaert de door hem “gheregistreerde ende ghescreven twee boucken” af. Daarin waren de onroerende goederen en tienden opgetekend, volgens de onderrichtingen met vermelding van de naam van de pachter en de eigenaar, de aard van het belaste huis met de bijbehorende erven, de aard van de landerijen, de oppervlakte van het onroerende goed en de jaarlijkse pachtprijs. De belastingplichtigen moesten zelf instaan voor het invullen van hun “billet”, dat door de commissarissen Gheeraert Diericx en Jan Huyghe werd ingezameld. Bij meningsverschillen rond de opgegeven jaarlijkse huur, of het equivalent ervan wanneer de eigenaar het goed zelf gebruikte, kon het pachtcontract of  getuigen worden gevorderd. Op die huurwaarde werd dan de vijfde penning of 20% belasting geheven. 

De onvolledigheid en de slordigheid van de notities in het Eeklose kohier roepen vragen op. Had de Wet voorkennis van het feit dat de inning uiteindelijke geen doorgang zou vinden? De lacunes zijn te opvallend en te onaanvaardbaar voor een belastingskohier! Toen het kohier, zij het in zeer onvolledige vorm “afgewerkt” was, werd van overheidswege besloten van de inning  af te zien.

De bron

Het Eeklose kohier van de vijfde penning, afgesloten op 21 juni 1581, wordt bewaard in het stadsarchief van Gent onder “reeks 28, nr.15/68B”. Het bestaat uit twee papieren katernen, respectievelijk van “Eeckeloo binnen” en “Eeckeloo buiten”, door de griffier “boucken” genoemd.

Elke katern is onderverdeeld in een aantal rubrieken, met daarop aansluitend het globale bedrag. Op het einde van elke katern wordt het eindtotaal weergegeven van de huurwaarde en de te innen vijfde penning. In de katern “Eeckeloo buiten”  wordt een eindtotaal berekend voor de volledige stad.

Overzicht van de te innen vijfde penning:

* onvolledig; ** geen totaal van pacht opgegeven.

De geldwaarden werden afgerond op groten. Kleinere bedragen in miten, deniers, corten en oortjes werden niet opgenomen. 

Zoals eerder gezegd nam men het hier niet zo nauw met de begeleidende richtlijnen. De weerslag daarvan laat zich op elk niveau van informatie duidelijk voelen. 

De katern van “Eeckeloo binnen” telt 43 niet-genummerde folio’s, die twee rubrieken, “Eyghen” (eigendom) en “Pacht” bevatten. De eerste 55 bladzijden hebben betrekking op de eigenaars-gebruikers, de resterende 30 op de pachters. Ze zijn grosso modo alfabetisch op de voornaam gerangschikt.

De aanvang luidt “Register vande billieten vanden V^en pennynck der stede ende vryhede van Eecloo binnen zoo wel vande eyghendomme als vande pachten vanden jaere xv^cende lxxx^tich”.

Onder “Eyghen” komen de eigenaars voor die hun onroerend goed  zelf gebruikten, met daarnaast de aard, soms de oppervlakte en de geschatte jaarlijkse huurwaarde en de daarop berekende vijfde penning. Het ontbreken van gegevens is bij deze groep gebruikers bijna de regel. Opgaven als deze zijn dan ook schering en inslag:

“Aernaut blomme gheeft over een behuusde hofstede staende int

susterhuusstraetken, ghetaxeerd xs.gr.

Noch een bilcxken lants ligghende inde kerckstraete, ghetaxeerd x s.gr.

Somme  xx s.gr.

Den  V^en pennynck  iiij s.gr.”

Het is duidelijk dat we op basis hiervan moeilijk een overzicht van de bedrijfsgrootte kunnen maken. Maar ook dat het voor de controleurs een quasi onmogelijke opgave was, de juistheid van de gegevens na te gaan. 

Onder “Pacht” vinden we naast de naam van de pachter ook nog die van de eigenaar, de jaarlijkse pacht, de aard, oppervlakte van het goed en de berekende belasting.

Ook hier ontbreekt vaak de oppervlakte van het gepachte goed en moeten we ons tevreden stellen met vermeldingen als: “een behuysde hofstede, een hofstedeken, een huus, een cleyn huusekin, een partyken lants, een bilcxken lants,”…etc. 

De katern van  “Eeckeloo buiten” was oorspronkelijk evenmin gefolieerd maar, kreeg vermoedelijk in de 19^de eeuw een bladnummering. Deze vangt aan met één en eindigt bij 47. Den buiten werd in tegenstelling tot den binnen per wijk gegroepeerd en pas daarbinnen opgesplitst in de rubrieken eigendom en pacht. De zowat 94 bladzijden behandelen vijf wijken: Balgerhoeke, de Busakker-Peperstraat-Zandvleuge, Raverschoot-Nieuwendorpe, Moerstraat-Boterhoek en Oostveld-Vromboutstraat. De rubriek “Renten” slaat op de rentelast van de stad, waarvoor uiteindelijk geen vijfde penning werd geboekt. De tienden daarentegen werden wel belast.  

Bij grondig nazicht bleek deze katern evenwel onvolledig te zijn. Meteen rezen vragen: hoe groot was het verlies? Welk stadsdeel was onvolledig!Vlug bleek dat de verloren items betrekking hadden op Balgerhoeke en thuishoorden bij de eigenaars-gebruikers. De omvang bepalen vroeg wel enig rekenwerk. Eigenlijk bleek het best mee te vallen. Het verlies zou circa 4 pond gr. aan vijfde penninggeld bedragen. Aan gemiddeld 2 p.gr. per bladzijde zou enkel de eerste folio verloren zijn gegaan. 

Op de latente slordigheid van het document, met een zeer hoge graad van onvolledigheid tot gevolg, hebben we reeds gewezen. Dat dit bij de verwerking, niettegenstaande de uitgevoerde extrapolaties, voor significante afwijkingen kan zorgen, is vrijwel zeker. Zonder deze rekenkundige ingreep was evenwel geen synthese mogelijk.

Een opsomming van enkele hiaten toont voldoende aan hoe problematisch de accuratesse wel is. Vergelijking met de resultaten van de eerder aangehaalde gelijkaardige onderzoeken, waar duidelijke raakpunten in voor komen, mag ons laten veronderstellen dat de gehanteerde coëfficiënten relevant zijn.

Als voornaamste tekort noteerden we het achterwege laten van de oppervlakte bij huizen en akkerland. Slechts bij 1275 van de 1586 of  79,5% van de taxaties werd opgenomen. Omdat dit tekort van circa 20% ons inziens te zwaar zou doorwegen bij de besluitvorming probeerden we deze leemten door middel van een correctiecoëfficiënt aan te vullen. Daar de waardeschaal van de akkergrond te Eeklo, als kleine stad, variabeler was dan in een plattelandsdorp, konden we ons niet behelpen met één algemeen gemiddelde. Daarom hebben we alle gekende oppervlakten  per locatie opgedeeld en een gemiddelde waarde per gemet akkerland opgesteld. De onbrekende gegevens werden volgens onderstaande tabel aangevuld:

 (Zie dl 2)

15-08-2006 om 00:00 geschreven door erik