De Emanuela Orlandi-zaak

Emanuela Orlandi, de dochter van een medewerker van het Vaticaan, verdween op 22 juni 1983 op 15-jarige leeftijd. Anonieme telefoontjes boden haar vrijlating aan in ruil voor de vrijlating van Ağca. Aartsbisschop Paul Marcinkus zou deel hebben uitgemaakt van de ontvoering, hoewel er nooit een aanklacht is ingediend.

Emanuela Orlandi was een Vaticaanse tiener die op mysterieuze wijze verdween toen ze op 22 juni 1983 naar huis terugkeerde van een fluitles in Rome. Haar verdwijning leidde tot veel speculaties over de betrokkenheid van internationaal terrorisme, de Italiaanse georganiseerde misdaad, de Banco Ambrosiano en een complot binnen de Heilige Stoel om een seksschandaal te verdoezelen.

In mei 2012 beweerde exorcist Gabriele Amorth dat Orlandi was ontvoerd door een lid van de Vaticaanse politie voor seksfeesten. Hij beweerde dat functionarissen van een naamloze buitenlandse ambassade bij de samenzwering betrokken waren.

Deze bewering kwam opnieuw naar voren met de publicatie in 2016 van Atto di dolore, een boek van de Italiaanse journalist Tommaso Nelli, dat een exclusieve getuigenis bevatte van een vriend van Orlandi die beweerde dat ze enkele maanden voor haar verdwijning had toevertrouwd dat ze was misbruikt door "iemand die dicht bij de Paus staat" in de Vaticaanse tuinen bij verschillende gelegenheden.

Op 14 december 2022 publiceerde de Italiaanse journalist Alessandro Ambrosini een exclusieve opname van Marcello Neroni, een man die gelieerd is aan crimineel De Pedis en Banda della Magliana, die suggereerde dat Orlandi was ontvoerd op verzoek van iemand in het Vaticaan om een seksueel schandaal te verdoezelen. Hierna begonnen de Italiaanse autoriteiten naar Neroni te zoeken om hem te ondervragen.

Orlandi's familie, in het bijzonder haar broer Pietro, drong consequent bij het Vaticaan aan op het vrijgeven van informatie over de zaak. In 2013, een paar dagen na zijn verkiezing, ontmoette Paus Franciscus de familie Orlandi na een mis en vertelde hen dat "Emanuela in de Hemel is", wat de dood van het meisje impliceert. Volgens de familie was deze verklaring het bewijs dat de Heilige Stoel wist wat er met Orlandi was gebeurd, ondanks het feit dat het Vaticaan jarenlang beweerde niet bij de zaak betrokken te zijn. Pietro vroeg vaak om een ontmoeting met de paus om meer informatie te vragen, maar het Vaticaan antwoordde nooit.

De tweede moordaanslag

Op 12 mei 1982 overleefde Paus Johannes Paulus II een tweede moordaanslag. Juan María Fernández Krohn, een onwettig gewijde Katholieke Priester uit Spanje, bestormde de Paus met een bajonet in een poging hem te doden. Krohn was destijds lid van de Priesterbroederschap St. Pius X. Volgens een verhaal in The Catholic Telegraph van 21 mei 1982 zou Krohn naar verluidt "weg met de Paus" en "weg met het Tweede Vaticaans Concilie" hebben geroepen.

Het verhaal vermeldt ook een verklaring van het Vaticaan dat Krohn bijna contact maakte met de Heilige Vader. Na drie jaar werd Krohn vrijgelaten. Later verliet hij het Priesterschap. Hij werd opnieuw gearresteerd in 2000 nadat hij de beveiliging had geschonden om de Spaanse koning Juan Carlos te benaderen. Een dag na de aanslag in 1982 bezocht Paus Johannes Paulus II het heiligdom van OLVrouw van Fatima in Portugal, waar hij bad als dank voor het overleven van de aanslag op zijn leven in 1981.

Een derde aanslag op het leven van de Paus was gepland door terroristen in 1995, maar de autoriteiten slaagden erin het complot te verijdelen voordat ze actie konden ondernemen.

De overeenkomst tussen het Vaticaan en Moskou

Paus Johannes XXIII had vurig gewenst dat zowel de Bisschoppen van de Oosterse als de Russisch-Orthodoxe Kerk waarnemers zouden sturen naar het Tweede Vaticaans Concilie, maar hij botste op vijandigheid van de officiële Russisch-Orthodoxe Kerk, tot slaaf was gemaakt door de KGB. In een artikel dat in mei 1961 verscheen in het tijdschrift van het patriarchaat van Moskou: "In de huidige voorstellen van het Vaticaan, zo legde de redacteur uit, is het gepast om niets anders te zien dan de poging om de macht van Rome over de Orthodoxe Kerk uit te breiden."

Na de 80ste verjaardag van Johannes XXIII, in november 1961, maakte het patriarchaat van Moskou aan het publiek bekend onder welke voorwaarde sommige Russisch-orthodoxe waarnemers het Concilie zouden bijwonen: “Als er geen leerstellige punten in het concilieprogramma staan waarover de Orthodoxe Kerk het niet eens kan worden (bijvoorbeeld het dogma van het primaatschap van de Paus), en als er niet langer een vijandige verklaring is tegen het land [Rusland] waar we van houden, geloof ik niet dat er van onze kant nog meer moeilijkheden zullen zijn principieel voor het sturen van waarnemers naar Rome.”

De geschiedenis van de geheime onderhandelingen die later de "Vaticaan-Moskou-overeenkomst" werden genoemd, is welbekend. De gezant van de patriarch van Moskou, bisschop Nikodem, ontmoette bisschop Willebrands in Parijs, vervolgens kardinaal Tisserant in Metz op 18 augustus 1962. Volgens dominee J.P. Schmitt, bisschop van Metz, “accepteerde bisschop Nikodem na dit gesprek dat iemand ga een uitnodiging naar Moskou brengen, op voorwaarde dat de garanties worden gegeven wat betreft de niet-politieke houding van het Concilie.”

Dat waren de eisen van de patriarch van Moskou, die volledig toegewijd was aan het Kremlin. Als het Tweede Vaticaans Concilie zich zou "onthouden" van omgang met het communisme en Rusland, dan zouden de Russisch-orthodoxe (en communistische spionnen) het Concilie als waarnemers bijwonen. En paus Johannes XXIII onderschreef in het geheim zo'n belofte. “De Kerk gaf door een overgave zonder compensatie haar belangrijkste functie, haar leergezag, haar recht en haar plicht op, door het communisme niet veroordelen. In ruil voor zwijgzaamheid zou de Kerk zich laten infiltreren door agenten van de meest angstaanjagende en aanmatigende vervolging in de geschiedenis.”

Het bestaan van deze mondelinge overeenkomst, werd bezegeld tussen het Vaticaan en het Kremlin in augustus 1962. De communistische pers maakte er vrijwel onmiddellijk een toespeling op. In januari 1963 schreef Jean-Claude Poulain in "France Nouvelle", het centrale weekblad van de Franse communistische partij: "De kerk kan zich niet langer tevreden stellen met grof anticommunisme. Ze heeft zelfs de belofte gedaan, ter gelegenheid van haar dialoog met de Russisch-Orthodoxe Kerk, dat er tijdens het Concilie geen enkele directe aanval op het communistische regime zal plaatsvinden.”

Die vreselijke transactie, gesloten tussen het Vaticaan en Moskou, verklaart de manoeuvres, de frauduleuze acties, de achterbakse vuistslag van de hoge autoriteiten van de Kerk, zodat het Concilie het communisme niet zou veroordelen. “Het grootste Concilie aller tijden,” schrijft Abbé de Nantes, “zou blind en doof blijven voor de grootste fenomenen van onmenselijkheid aller tijden; de werelduitbreiding van het bolsjewisme. Zo verleende het Concilie haar achterbaks een beslissende hulp.”

Jezus aan Veronica Lueken op 6/6/1987: Mijn kind en Mijn kinderen, denk er nu aan, Ik heb jullie gevraagd om contact op te nemen met Paus Johannes Paulus II en hem te vertellen dat hij het verdrag, het pact [Vaticaan-Moskou overeenkomst] gemaakt met Rusland moet herroepen; want alleen op die manier zullen jullie een ware vrede kennen.

Kardinaal Casaroli versus Paus Johannes Paulus II

Kardinaal Casaroli en zijn Ostpolitik waren in hun tijd lang omstreden. In een kerk als die van Polen was de tegenstand groot. Een gedenkwaardige grap werd in het Latijn uitgesproken door de kardinaal van Warschau, Stefan Wyszynski, op een synode van bisschoppen van de hele wereld: "Vir casaroliensis non sum." Ik ben geen Casaroli-man.Casaroli was de belangrijkste figuur achter de inspanningen van het Vaticaan om de vervolging van de Kerk in de naties van het Sovjetblok na het Tweede Vaticaans Concilie aan te pakken. Maar volgens John O. Koehler waren de KGB en haar "broederorganen" in Oost-Europa zich terdege bewust van de werkelijke meningen en invloed van Kardinaal Casaroli, die in werkelijkheid ‘roder dan rood’ was. Daarom was zijn persoonlijke kantoor één van de belangrijkste spionagedoelen binnen het Vaticaan.

De KGB werd daarbij bijgestaan door de neef van de Kardinaal, Marco Torreta, en Torreta's Tsjechoslowaakse echtgenote Irene Trollerova. Volgens Italiaanse inlichtingenfunctionarissen was Torreta sinds 1950 een KGB-informant. Zijn vrouw Irene keerde begin jaren ‘80 terug uit Tsjechoslowakije, met een keramisch beeld van de Maagd Maria, ongeveer 25 cm hoog, een prachtig werk van beroemde Tsjechische keramische kunst. Het paar schonk het beeld aan Kardinaal Casaroli, die het dankbaar accepteerde. In het gerespecteerde religieuze icoon bevond zich een kleine maar krachtige zender, die van buiten het gebouw werd gecontroleerd door de begeleiders van het paar van de Sovjet-ambassade in Rome. Het beeld stond in een kast in de eetkamer dicht bij het kantoor van Kardinaal Casaroli. Een ander afluisterapparaat in een rechthoekig stuk hout was verborgen in dezelfde kast. Beiden werden pas in 1990 ontdekt tijdens een massaal onderzoek dat werd gestart door magistraat Rosario Priore in de nasleep van de moordaanslag op Paus Johannes Paulus II. De zenders waren tot die tijd aan het uitzenden.

Het besluit van Paus Karol Wojtyla, kort nadat hij tot Paus was gekozen, om niemand minder dan Casaroli tot zijn staatssecretaris te benoemen was verwonderlijk. Paus Johannes Paulus II was zich volledig bewust was van de ernstige beperkingen van Ostpolitik en van de afstand tussen zijn visie en die van Casaroli. Maar door hem als staatssecretaris aan zijn zijde te roepen, wilde hij 'een nieuwe pijl op zijn boog' leggen, zij het bescheiden en gekenmerkt door mislukkingen. Aan deze evaluatie van geopolitieke aard kan nog worden toegevoegd dat Johannes Paulus II zich bewust was van Casaroli's bekwaamheid om de curie van het Vaticaan te disciplineren, een taak waarbij de Paus niet de minste intentie had om zich persoonlijk in te zetten en die Casaroli op een aanvaardbare wijze kon uitvoeren.

Kardinaal Agostino Casaroli zei ooit nogal weemoedig: "Ik zou deze Paus graag willen helpen, maar ik vind hem zo anders." Zoals de woordvoerder van Johannes Paulus, Joaquín Navarro-Valls, achteraf opmerkte, was het "verschil" het verschil tussen een man die al 50 jaar kerkbureaucraat en diplomaat was en een man uit de frontlinie. De man uit de frontlinie realiseerde zich echter welke vaardigheden Casaroli inbracht voor de diplomatie van de Heilige Stoel, ook al kon Casaroli zichzelf er nooit toe brengen te erkennen dat deze 'andere' paus een diepere, indringender en uiteindelijk realistischer kijk op het Europese communistische project had, dan hij.

Johannes Paulus II maakte optimaal gebruik van Casaroli’s vaardigheden. Hij promoveerde de auteur van de Ostpolitik van Paulus VI tot de op een na hoogste positie in de centrale bureaucratische leiding van de Katholieke Kerk en gaf ook de nodige dekking voor een assertiever Pauselijk standpunt over mensenrechten en godsdienstvrijheid. Dat het verschil dat Casaroli voelde was wel degelijk gegrond. Johannes Paulus II geloofde dat hij de stem van de stemlozen was, zoals hij kort na zijn verkiezing duidelijk maakte in Assisi, toen hij zei dat de Kerk van de Stilte niet langer stil was omdat ze met zijn stem sprak. Kardinaal Casaroli bleef hij tot het einde ervan overtuigd dat hun benarde situatie stilletjes met regeringen kon worden opgelost, zonder veel te verwijzen naar de stemmen die tot zwijgen waren gebracht.

De Ostpolitik en Agostino Casaroli creëerden diplomatieke openingen en contacten die nuttig waren tijdens het laatste decennium van Karol Wojtyla's strijd tegen het communisme; ze voegden als het ware nog een snaar toe aan zijn boog. Niet zelden (en niet verrassend) kwam de meest bittere kritiek op de oude Ostpolitik van voorstanders van de Grieks-Katholieke Kerk in Oekraïne, die vaak geloofden dat de Curie en haar diplomaten hopeloos naïef waren over de Sovjet-Unie en over de Russisch-Orthodoxe Kerk. Extreem loyale Grieks-katholieken beweerden dat de inspanningen van het Vaticaan voor een "dialoog van liefde" met de Russische orthodoxie in de praktijk een "dialoog van liefde" met de KGB betekenden, wat duidelijk onmogelijk was, en net zo duidelijk contraproductief.

Zoals een van die gepassioneerde Oekraïners, een vooraanstaand historicus, ooit zei: "Stel je voor dat Christenen door wilde beesten aan stukken worden gescheurd terwijl de H. Petrus een 'dialoog van liefde' voert met Nero". Het was een beeld dat gemakkelijk opkwam bij velen in 's werelds grootste illegale Kerk, waarvan de meeste leiders waren omgekomen in de goelag.

Gezien de onverzettelijkheid van de Russische orthodoxie tijdens het pontificaat van Johannes Paulus II op een hele reeks oecumenische kwesties, is dit geen gemakkelijke kritiek om te weerleggen. Katholieken die vastbesloten waren vast te houden aan hun geloof tegen communistische vervolging, waren feller dan ooit, maar de beoefenaars van de Casaroli Ostpolitik lijken zowel de kracht van het communisme en de rol van de Ostpolitik bij het voorbereiden van de revolutie van 1989 in Midden- en Oost-Europa en de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 te zijn.

De bewering van Kardinaal Casaroli dat Polen in 1978 en 1979 "rijp" was, klopte dus; maar die rijping had vrijwel niets te maken met de Ostpolitik, want Polen was het land dat het minst werd getroffen door Casaroli's initiatieven en het meest resistent was tegen sommige ervan. De buitengewone inspanningen van de inlichtingendiensten van de Sovjet-Unie en het Warschaupact om het Vaticaan binnen te dringen, Vaticaanse functionarissen omver te werpen en te rekruteren, en daardoor kerkelijke initiatieven te belemmeren, viel precies samen met het hoogtepunt van Casaroli's Ostpolitik. Hoe meegaander de Heilige Stoel was, hoe agressiever de KGB, de SB, de Stasi, de Hongaarse inlichtingendienst, de Bulgaarse inlichtingendienst en de rest van het stel werden.

Zowel de Italianiserende institutionele cultuur van de Romeinse curie als de aangeboren afkeer van diplomaten voor confrontaties leidden tot een situatie waarin degenen die verantwoordelijk waren voor de Ostpolitik nooit begrepen wat Karol Wojtyla in Krakau begreep: dat het altijd 'wij' en 'zij' waren, dat het in feite de hele tijd oorlog was. Het was geen beoordeelbare strijd zoals diplomaten gewend waren. Iemand zou winnen en iemand zou verliezen. Toen Johannes Paulus II tot Paus werd gekozen, geloofde hij niet dat de dag waarop het communisme zou verliezen nabij was. Maar hij wist wel dat dat de aard van de confrontatie was, en hij was ervan overtuigd dat een openhartige morele uitdaging van de communistische cultuur van de leugen het meest effectieve antwoord daarop was.

De Ostpolitik van Agostino Casaroli en Paus Paulus VI was de Vaticaanse versie van détente: een strategie van engagement en dialoog met het communisme die veel beloofde en weinig opleverde, vooral omdat de dialoogpartner niet geïnteresseerd was in dialoog. In Tsjechoslowakije en Hongarije slaagde de Ostpolitik er niet eens in om "te redden wat te redden was"; inderdaad, in die situaties maakte het de zaken onbedoeld erger, net zoals détente weinig deed om de dissidenten en mensenrechtenactivisten achter het IJzeren Gordijn te versterken.

Détente hielp bij het mogelijk maken van de slotakte van Helsinki uit 1975 van de Conferentie over veiligheid en samenwerking in Europa, die de toenmalige aartsbisschop Casaroli ondertekende voor de Heilige Stoel. En de mensenrechtenbepalingen van de CVSE hielpen de westerse publieke opinie gericht te houden op de benarde situatie van mensenrechtenactivisten in communistische landen die een beroep deden op de Helsinki-akkoorden voor legitimatie en bescherming. Maar er waren leiders als President Ronald Reagan en Paus Johannes Paulus II voor nodig om die stemmen en die oproepen voor vrijheid mondiaal bereik en mondiaal effect te geven.

Parkinson

Een orthopedisch chirurg bevestigde in 2001 dat paus Johannes Paulus II aan de ziekte van Parkinson leed, zoals internationale waarnemers al enige tijd vermoedden; dit werd in 2003 publiekelijk erkend door het Vaticaan. Ondanks het feit dat hij moeite had met het spreken van meer dan een paar zinnen tegelijk, moeite met horen en ernstige artrose, bleef hij de wereld rondreizen, hoewel hij zelden in het openbaar liep. Sommigen van degenen die hem laat in zijn leven ontmoetten, zeiden dat hoewel hij fysiek in slechte conditie was, hij mentaal volledig alert bleef.

Op 1 februari 2005 werd de Paus naar het Gemelli-ziekenhuis gebracht, waar hij leed aan acute ontsteking en spasmen van het strottenhoofd, veroorzaakt door een griepaanval. Hij werd vrijgelaten, maar eind februari 2005 kreeg hij ademhalingsproblemen en werd hij met spoed teruggestuurd. Er werd een tracheotomie uitgevoerd, waardoor hij gemakkelijker kon ademen, maar zijn spreekvaardigheid werd beperkt, waarop hij duidelijk gefrustreerd reageerde tijdens een mislukte poging tot spreken in het openbaar vanuit het raam van de ziekenhuisafdeling.

Op Palmzondag (20 maart 2005) verscheen de Paus even voor zijn raam en zwaaide hij zwijgend met een olijftak naar pelgrims. Twee dagen later waren er hernieuwde zorgen over zijn gezondheid nadat uit rapporten bleek dat hij achteruit was gegaan en niet op medicijnen reageerde. Tegen het einde van de maand nam de speculatie toe. De Vaticaanse functionarissen bevestigden dat hij de dood naderde toen op 31 maart 2005 rond 11.00 uur de Paus, die naar de kapel was gegaan om de mis te vieren, hevige rillingen kreeg, gevolgd door hoge koorts vanwege een urineweginfectie. Ondanks het gebruik van antibiotica vorderde de ziekte en kreeg hij sepsis en meervoudig orgaanfalen.

Hij werd echter niet opnieuw met spoed naar het ziekenhuis gebracht en apparatuur voor medische controle werd naar zijn residentie in het Vaticaan gebracht, waar hij werd gevolgd door een team van topartsen. Op 2 april 2005 om 21.37 uur stierf hij in zijn appartement op 84-jarige leeftijd. Naar verluidt stierf de Paus terwijl hij naar het raam keek en bad, terwijl hij zijn rechterhand opstak alsof hij zich bewust was van de menigte op het Sint-Pietersplein, waar hij een poging deed om "Amen" te zeggen en zijn leven eindigde. De Paus was de op twee na langst dienende Paus ooit in de geschiedenis, na de eerste H. Paus Petrus en Paus Pius IX. Hij stierf na 26 jaar pontificaat. Hij werd begraven in aanwezigheid van miljoenen op 8 april 2005.