Vuistregels 

We hebben de neiging alles of bijna alles te minimaliseren tot uitvluchten die ons geweten moeten gerust stellen. Zulke uitvluchten moeten ons een alibi verschaffen om niet te moeten denken aan de gevolgen van onze daden, een verontschuldiging om te ontkomen aan onze plichten. Maar zonde is zonde, de grote als ook de kleine.  

Wat het sacrament van de verzoening met God betreft :

Wij moeten altijd voor ogen houden dat dit sacrament een persoonlijke ontmoeting is met Jezus Christus, het sacrament waar we vergiffenis krijgen voor onze zonden. Het gewetensonderzoek, het berouw, het voornemen zich te beteren, de belijdenis en het volbrengen van de penitentie zijn dan ook geen holle daden. Het is ons persoonlijk antwoord op Gods barmhartigheid. Hij is het tenslotte die ons vergeving schenkt.  

Het gewetensonderzoek  

Wij moeten eerst ons geweten onderzoeken om de fouten te ontdekken waardoor wij Hem hebben beledigd. Er is geen algemene regel om dit te doen, maar er moet de nodige tijd aan besteed worden.  

Om dit onderzoek goed te doen, is het passend dat wij ons aanbevelen bij de H. Maagd Maria en onze engelbewaarder, opdat zij van de H. Geest voor ons het licht verkrijgen, dat we onze fouten niet over het hoofd zien of dat we ze min of meer bewust zouden verdoezelen. Als wij echt verlangen dat de biecht ons geestelijk leven bevordert en Gods Liefde in ons doet groeien, dan is het noodzakelijk dat wij ons geweten zorgvuldig onderzoeken.  

Sommigen denken dat zij hun fouten niet kunnen ontdekken. In de meeste gevallen hebben zij gelijk, omdat zij ze niet kunnen zien, hoewel ze in het oog springen. Dat komt omdat we zo gewoon raken aan vaste gewoonten, dat onze aandacht pas getrokken wordt door het afwijkende. Wij moeten dus de tijd nemen om de misstappen te vinden die sleur zijn geworden vb de lauwheid in het geestelijk leven, lichtvaardig woordgebruik, wat we voor de naaste zouden moeten doen maar niet doen, de leugen, het zich niet houden aan het gegeven woord. 

Deze misstappen moeten berouwvol in het sacrament van de verzoening beleden worden. Zo kunnen wij, door Gods genade gezuiverd, elke dag een stap dichter komen op de weg van de persoonlijke heiliging, waartoe de Heer ons roept.  

Het berouw  

Het berouw betekent niet dat we tot tranen toe moeten bewogen worden, ook de grootste afschuw betonen voor de begane zonde is niet noodzakelijk. Er zijn immers gevallen waarin wij, na God beledigd te hebben , geen afschuw van de zonde in ons voelen opkomen, terwijl we het toch echt zouden wensen. Erger nog : na de zonde bedreven te hebben, gevoelen wij een nog sterkere neiging om te hervallen, want onze krachten om het goede te doen, verzwakken in zekere zin.  

Het leed om de zonde blijkt niet uit het feit dat deze, welke ze ook zijn, ons niet meer aantrekken, maar uit onze vastbeslotenheid dat we deze zonde niet meer willen doen. Wie echt berouw heeft zegt : ik wou dat ik dat niet gedaan had of had ik maar nooit zo gehandeld. Het berouw moet ook betrokken zijn op de Heer. Het berouw moet ons tenslotte dichter bij God brengen; Hij schenkt ons de vergeving. Het berouw moet ons ook in de gesteldheid brengen waar we de genade ontvangen door de biecht. Valse spijt kan ons nog verder van God verwijderen.  

Er zijn eigenlijk drie soorten van spijt over de zonden: 

De eerste is die uit liefde. Die komt uit het hart : Verdriet uit liefde, omdat Hij goed is, omdat Hij je vriend is, die voor jou Zijn leven gaf. Omdat al het goede dat je hebt van Hem is. Omdat je Hem zo dikwijls beledigd hebt. Omdat Hij je telkens heeft vergeven, Geef je over en val van verdriet en liefde in Zijn armen. 

De tweede soort van spijt is die van vrees. Die komt voort uit de angst voor de rechtvaardige straf die we door onze zonden in het andere leven zouden verdienen. Die spijt is niet zo volmaakt en onzelfzuchtig als de eerste, maar omdat ze toch gericht is op de Heer, is ze voldoende om de genade van de vergiffenis te krijgen.  

De derde soort van spijt, is die die met de toenadering tot God niets te maken heeft. Het is spijt uit hoogmoed, omdat ze noch uit liefde tot God, noch uit vrees voor Hem voortkomt. Ze komt voort uit de eigenliefde die zich bij het zien van de eigen onvolmaaktheid gekwetst voelt. Als je deze teleurstelling over jezelf niet afwijst, kom je van kwaad tot erger. Trots blokkeert de terugweg naar God, want met zo'n spijt kunnen we niet echt gaan biechten; ze verraadt een houding die niet Gods vergeving zoekt, maar zichzelf; trots is een ongeordend verlangen naar volmaaktheid.  

Het voornemen om zich te beteren  

De spijt over onze zonden zou niet oprecht zijn zonder het voornemen ze niet opnieuw te bedrijven. Het moet een wilsbesluit zijn om niet opnieuw te zondigen. Maar om goed te biechten is het niet noodzakelijk de zekerheid te hebben dat men de Heer niet meer zal beledigen. Wel moet men bereid zijn de passende middelen te gebruiken om niet te hervallen. Het kan ons allen overkomen, zonder uitzondering, dat we opnieuw zondigen. Maar de vrees voor nieuwe fouten in de toekomst mag ons niet afhouden van het boetesacrament, evenmin als de herstellende zieke de medicijnen achterwege mag laten. 

Juist omdat de biechteling weet dat hij in de zonde kan terugvallen, klampt hij zich vast aan de biecht, zoals de drenkeling aan zijn reddingsplank. Als Petrus aan Jezus vraagt hoe vaak hij moet vergeven, oppert hij als toppunt van edelmoedigheid : Zeven keer ? En Jezus antwoordt hem : Neen, ik zeg u, niet tot zevenmaal toe, maar tot zeventigmaal zevenmaal. God zegt ons dit, omdat ook Hij bereid is ons telkens te vergeven, als wij Hem er in de vereiste houding om vragen.  

De persoon die om vergeving vraagt is vast besloten de omstandigheden, die een gevaar vormen om de relatie met God te verstoren, in zijn leven te vermijden. We mogen onszelf niet misleiden : wie met de zonde wil breken, moet daartoe de nodige maatregelen treffen (vb. Juiste vrienden, juiste lectuur...).  

Een zieke die gezond wil worden neemt de medicijnen in die de dokter heeft voorgeschreven. Doet hij dit niet, dan kan men zeggen dat die persoon niet gezond wil worden. „Maar ik wil niet zondigen, ik ben alleen maar zwak“. Akkoord. Juist omdat wij zwak zijn, zijn we speciaal verplicht om de gelegenheid tot zonden te vermijden. Een eerlijk voornemen blijkt uit de bereidheid om iets te gaan doen waardoor we onze zwakheden te boven kunnen komen. 

De middelen daartoe zijn : het gebed, de communie en de devotie tot de heilige Maagd Maria.

We kunnen onze toevlucht nemen tot de Heer en zijn Moeder, om van hen de noodzakelijke kracht te verkrijgen. Je hoeft het enkel te vragen. 

De belijdenis van de zonden  

Beschouw hoe barmhartig de rechtvaardigheid Gods is. Wie schuld bekent, wordt door het aards gerecht bestraft, door het goddelijk gerecht wordt hem vergeven. Geprezen zij het sacrament van de boete. Zo zijn de bovennatuurlijke dingen. Jezus Christus handelt niet volgens de wet van de wedervergelding (oog om oog, tand om tand), maar Hij wacht geduldig af totdat de zondaar zijn hart weer voor Hem opent om hem opnieuw zijn vriendschap aan te bieden. Er zijn mensen die menen dat een inwendige bekering volstaat om de goddelijke vriendschap terug te winnen. Het is echter niet genoeg om in je binnenste tot God te zeggen dat het je spijt. 

Want Jezus heeft gezegd : Wier zonden GIJ vergeeft, hun zijn ze vergeven; wier zonden GIJ niet vergeeft, hun zijn ze niet vergeven. Dat wil zeggen : de mogelijkheid om te vergeven is in handen gelegd van de bedienaren van het boetesacrament. De biechtvader dient eerst de zonde en de innerlijke gesteltenis te kennen om te kunnen beslissen hoe hij gebruik moet maken van zijn volmacht om te vergeven. De biechteling moet zijn zonden oprecht belijden en hierdoor tegelijk ook zijn berouw verwoorden.  

Als wij onze innerlijke gesteltenis willen tonen, als wij willen dat onze belijdenis vruchten draagt, dan is het niet voldoende om alleen maar te zeggen dat men in dit of dat gebod van God of van de Kerk te kort geschoten is, maar moet men ook zeggen hoe vaak dat gebeurde. Weet men dat niet juist meer, dan is het voldoende te zeggen : ik heb tegen dit gebod gezondigd door gedachten, woorden of daden, ongeveer zo vaak, zo lang. 

De belijdenis van alle zonden naar soort en getal wordt de volledige biecht genoemd. Zo ook is de biecht niet compleet als de een of andere zonde, of het aantal keren dat men ze bedreven heeft, wordt verzwegen. De biecht moet oprecht zijn. Het heeft geen zin zonden te verheimelijken of verzwijgen, omdat het gevolg daarvan is dat men nog een zonde meer heeft (leugen).  

Bovendien wordt in dat geval geen enkele van de beleden zonden vergeven. Als dat weglaten niet aan kwade wil, maar aan onvrijwillig vergeten ligt, dan wordt de vergeten zonde ook vergeven. De Heer waardeert de goede intentie, maar in de volgende biecht moet men ze alsnog belijden. Om de zojuist genoemde fouten te vermijden is het aan te raden om bij het begin van de biecht te zeggen, wat ons de grootste moeite kost, waarover wij ons het meest schamen. Zo wordt vermeden dat we op het laatste ogenblik juist dat vergeten of het uit vrees verzwijgen.

Soms is het goed te priester te zeggen dat wij ons schamen om sommige zonden te belijden. Door zijn vragen kan hij ons dan helpen om goed te biechten. Dan gaat de rest vanzelf. Bedenk dat we onze zonden gaan biechten en niet die van de naaste, behalve als het om zonden gaat die hij door onze schuld begaan heeft, of die wij met hem hebben begaan. Maar altijd voorzichtig dat de naam van de medeplichtige niet wordt genoemd. Op het einde van de biecht ontvangen we de absolutie.  

Het volbrengen van de penitentie 

Na de belijdenis van de zonden legt de priester ons een penitentie op. De Kerk zegt daarover : de boosaardigheid en dwaasheid van de zonde worden afgeleid uit het bestaan en de zwaarte van de straffen. Door de doodzonde verdienen wij de eeuwige straf of de hel, nooit geen kans meer om bij God te komen. Door de dagelijkse zonde brengt met zich mee dat we in het vagevuur belanden. Daar kennen ze de smart omdat ze niet onmiddellijk bij God kunnen. Die straffen zijn het gevolg van de zonden die de goddelijke heiligheid en rechtvaardigheid hebben gekwetst. 

De zonden zijn het gevolg van de erfzonde die zoveel kwaad op de wereld heeft gebracht en die de oorsprong is van het leed dat wij moeten verduren als wij inderdaad de hemelse vreugde willen bereiken. Door de sacramentele absolutie worden de zonden en ook de erbij horende straffen door de Heer vergeven. Maar het komt vaak voor dat onze gesteltenis wanneer we gaan biechten, niet helemaal volmaakt is.  

In dat dikwijls voorkomend geval worden de zonden wel vergeven maar verkrijgen wij niet de totale kwijtschelding van de voor onze zonden verschuldigde straf; immers, onze liefde tot God bereikt niet de noodzakelijke graad van innigheid. De eeuwige straf van de hel wordt echter altijd kwijtgescholden als wij vergeving ontvangen van de doodzonde. Er is een geloofswaarheid die deze leer komt bevestigen. Het bestaan van het vagevuur toont aan dat de straffen die wij moeten ondergaan, of de zonderesten die na de vergeving van de zonden zijn overgebleven, alsnog vereffend kunnen worden. 

In het vagevuur worden de zielen van de overledenen gereinigd die echt berouwvol gestorven zijn, maar nog geen voldoening hebben gebracht voor de bedreven fouten. En die straffen, de gevolgen van eigen zonden, worden in dit leven uitgeboet door de smarten, de ellende en de droefheid van het leven, speciaal door de dood of na dit leven door de louterende kwellingen die dan nog geleden kunnen worden. De liefde tot Jezus eindigt niet met het geloof in Zijn vergeving en met de daarbij horende dankbaarheid. De echte liefde drijft ons ertoe om met Hem Zijn smarten en Zijn lijden te delen.  

Na de uitleg van die begrippen is het gemakkelijker om de zin van de door de biechtvader opgelegde penitentie te begrijpen. Als deze ons vraagt om drie weesgegroetjes te bidden en de eucharistie bij te wonen, dan betekent die opdracht niet dat wij een raad volgen, maar dat wij door dat gebed of die daad van vroomheid een deel van de schuld betalen die wij, door Heer te beledigen, hadden opgelopen.  

Eigenlijk zou de penitentie evenredig moeten zijn aan de zwaarte van de fouten. Omdat het niet mogelijk is duizend en één omstandigheden van ieders leven te kunnen beoordelen, legt de biechtvader gewoonlijk een kleine penitentie op. Deze moet een eerste stap zijn naar een vrijwillige boetedoening die met edelmoedigheid wordt volbracht. Wij beledigen God vaak. Om een rechtvaardige voldoening te geven is het logisch dat ieder zijn fouten probeert uit te boeten door een geef-mentaliteit ondersteunt door liefde. Als voorbeeld kunnen we opkijken naar Jezus, die de zwaarste last op zich heeft genomen door als mens Zijn lijden en dood aan het kruis te ondergaan.  

In deze wereld  

Gelukkig moeten de straffen die wij door onze zonden oplopen niet noodzakelijk in het vagevuur uitgeboet worden. Het is ook mogelijk ze allen uit te boeten op aarde. Daarom moet men van zijn bestaan op aarde geen doorlopend lijden te maken. Het leven kan en moet een tijd van vreugde zijn, waarin men in zekere zin een voorproefje krijgt van hemels geluk. 

In de meeste gevallen zijn de penitenties die binnen handbereik liggen, de beste. Het is niet nodig ver te zoeken om God iets te kunnen aanbieden dat ons moeite kost : nauwgezetheid bij ons werk, stiptheid, orde in onze zaken, zwijgen als het moet, onze boosheid beheersen, onze tong bedwingen, onze plichten vervullen, geduldig zijn, vriendelijk met mensen omgaan die bij ons niet in smaak vallen, soberheid bij maaltijden, opstaan en naar bed gaan op de voorgenomen tijd, een werk afmaken, netheid, niet te veeleisend zijn, jaloersheid geen kans geven,.... 

Ook kleinigheden zijn waardevol. De waarde van een offer ligt in de liefde waarmee het wordt gedaan. 

Doe alles uit liefde. Dan zijn er geen kleine dingen : alles wordt groot. De volharding in de kleine dingen uit liefde : dat is heldhaftigheid. Het bewijs van die liefde blijkt uit de blijdschap. Als die blijdschap ontbreekt, verliezen onze goede werken een groot deel van hun waarde. Jezus zegt ons hierover : Maar als gij vast, zalf dan uw hoofd en was uw gezicht om niet de mensen te laten zien dat gij vast. Maar vast voor uw Vader, die in het verborgene is. Wij moeten het verdriet, dat het leven met zich meebrengt, niet met tegenzin over ons laten komen, maar het aanvaarden als een geschenk van de Heer, dat ons de kans geeft iets van onze zonden goed te maken. 

Bovendien moeten we ervan overtuigd zijn dat wij beloond worden door vermindering te ontvangen van de straffen die de nasleep vormen van onze zonden. Om zo te kunnen handelen moeten wij de dingen in het licht van het geloof zien. Alleen het geloof leert ons dat er temidden van verdriet ook vreugde kan zijn. Er zijn heiligen die in dit leven veel geleden hebben, maar men heeft ze altijd blij gezien.

Het geloof doet ons begrijpen dat de dingen die ons overkomen, zin hebben in de ogen van God, en dat er absoluut niets  gebeurt zonder dat God dit toestaat of wil. Ziekte, tegenslag en dood zijn voor een christen slechts een bewijs van de liefde van God voor ons, en van Zijn verlangen ons te zuiveren van onze gebreken en zonden om ons zo spoedig mogelijk bij Zich te hebben in de hemel.  

Onze oppervlakkigheid  

Sommigen denken dat de vriendschap met God alleen daarin bestaat dat men Hem niet beledigt. Op deze puur negatieve uitleg van het eerste gebod bouwen zij hun leven van vroomheid op. Daarom is hun innerlijk leven nogal triest. Ze kennen de vreugde niet van het elke dag een beetje meer de Heer kunnen beminnen. Net zoals degenen die gewoon zijn in zonde te leven, kunnen ook zij de biecht niet op haar juiste waarde schatten. Ze vergeten dat dit sacrament niet alleen onze zonden vergeeft, maar ook een belangrijk middel is om geestelijke vooruitgang te maken. 

Het geeft ons niet alleen de heiligmakende genade maar ook de sacramentele genade. Hierdoor krijgen wij de kracht om te vechten tegen het slechte en de inspanning om onze heiliging vol te houden. Er zijn elke dag zoveel moeilijkheden dat we onszelf zouden overschatten te denken dat wij erin kunnen slagen meer op Jezus te gaan lijken zonder de hulp te aanvaarden die Hij ons in iedere biecht aanbiedt.  

Meestal hebben we geen zin of hebben we weer geen gelegenheid om te biechten. Telkens stellen we het uit tot later. En het resultaat ervan ? We verspelen Gods genade en worden lauw. De oorzaak van dit verloop is bijna altijd een tekort aan liefde en waardering voor het boetesacrament, waardoor we nalaten dit genademiddel met de nodige regelmaat te gebruiken. Het is niet mogelijk een regelmaat van biechten op te noemen. Voor sommigen zal een tussenpoos van een maand voldoende zijn, terwijl anderen elke week zouden moeten gaan. We kunnen onze biechtvader altijd om raad vragen. Er is een kerkelijk gebod dat voorschrijft om minstens één keer per jaar te biechten, of eerder, in doodsgevaar is of te communie zou willen gaan. 

Maar dat gebod wordt niet altijd juist begrepen. Iedereen is verplicht om zware zonden te biechten. Dus degene die zonder doodzonde is zou niet hoeven te bidden, ook niet eenmaal per jaar en ook niet voor de communie te ontvangen of in doodsgevaar. Maar als wij werkelijk verlangen naar grotere liefde tot de Heer is er een groot verschil tussen wat men „moet“ doen en wat men „behoort“ te doen. Men is niet verplicht z‘n moeder een kus te geven; men is niet verplicht zijn geliefde te telefoneren; men is niet verplicht te eten; men is niet verplicht zich netjes te kleden als men uitgaat. Maar ieder die zichzelf respecteert doet dit als vanzelfsprekend.  

Het geestelijk leven bestaat niet in een aantal verplichtingen die men moet volbrengen, maar in de liefde waarmee men deze doet. God wordt onze ontrouw niet moe. Onze Vader in de hemel vergeeft iedere belediging, zodra de zoon of dochter (wij zijn Zijn kinderen) opnieuw naar Hem terugkeert, wanneer hij of zij spijt krijgt en om vergeving vraagt. Onze Vader is zoveel Vader dat Hij onze wens om vergeving met open armen tegemoet gaat, vol van Zijn genade. Bij Hem komen we thuis.  

Daarom is het nodig toch éénmaal per maand te biechten.

Er zijn er, die uit vrees voor sleur hun biecht langer willen uitstellen. Ze geven als reden dat ze willen voorkomen alleen maar uit routine en zonder devotie te gaan biechten. Zeker, het is goed dat ze het gevaar van sleur vrezen, maar het is niet goed om de biecht uit te stellen. Ze moeten inzien dat sleur niets te maken hoeft te hebben met een geregelde en godvruchtige biecht. Sleur, dat is het sacrament van de biecht, of gelijk andere sacramenten, ontvangen zonder de vereiste innerlijke staat. Daarom kunnen zelfs mensen die maar een keer per jaar gaan biechten nog in sleur vervallen.