9 graden van gebed -  H. Teresa van Avila

1. Vocaal gebed

2. Meditatie

3. Affectief gebed

4. Verworven herinnering

5. Doordrenkte contemplatie

6. Gebed van stilte

7. Eenvoudige Vereniging

8. Conformerende Vereniging

9. Transformerende Vereniging

Niveau 1: Vocaal gebed

Wat is het eerste gebed dat Katholieken hun kinderen leren? Meestal is het zoiets als het Onze Vader, het Weesgegroet of misschien een gebed voor en na de maaltijd of voor het slapengaan. Met andere woorden: mondeling gebed. Vocaal gebed is, simpel gezegd, het hardop uitspreken van gebeden. Voordat iemand over de mysteries van het geloof kan mediteren of goddelijke werkelijkheden kan overdenken, moet hij eerst zijn gebeden hardop uitspreken.

De mens is een lichaam-ziel-samenstel, en daarom moet het lichaam – inclusief de stem – bij het gebed betrokken worden. En het is belangrijk om te onthouden dat niemand – ik bedoel niemand – dit niveau ooit helemaal verlaat. Zelfs de grootste mystici spraken luide gebeden uit tot hun sterfdag. Maar na verloop van tijd kan mondeling gebed worden gecombineerd met andere vormen van gebed, zoals meditatie.

Natuurlijk kan iedereen uiterlijk bidden, maar dat betekent niet dat hij ook daadwerkelijk bidt. Wil mondeling gebed echt gebed zijn, dan zijn er twee componenten nodig: (1) aandacht; en (2) toewijding. Een persoon moet zich bewust zijn van wat hij zegt, en hij moet het met liefde zeggen. Onze Heer waarschuwt voor vocale gebeden die zonder aandacht en toewijding worden gezegd. (Matt 6:7)

Niveau 2: Meditatie

Tijdens meditatie brengt men de geest toe op een bovennatuurlijke waarheid om de betekenis ervan door te dringen. Het is in de eerste plaats een daad van het intellect, maar de wil komt ook in het spel, omdat het doel van meditatie is om de wil om lief te hebben.

Over het algemeen zijn er drie elementen aan meditatie:

(a) Overweging: denk na over de bovennatuurlijke materie en denk na over wat het betekent. Je zou bijvoorbeeld kunnen mediteren over de incarnatie - dat God mens werd.

(b) Toepassing: pas de waarheid toe op het eigen spirituele leven. Als God mens werd, waarom deed Hij dat dan? De Kerkvaders zeiden dat het zo was dat de mens zou kunnen worden zoals God - daarom is het doel van het spirituele leven om steeds meer te conformeren aan het beeld van God.

(c) Voornemen: los praktische manieren op om de toepassing van deze waarheid in iemands leven te laten plaatsvinden. Als de bestemming van de mens God zelf is, welke deugden heb ik dan niet om meer op God te lijken?

Meditatie is de eerste fase van elk ernstig gebed en het is fundamenteel voor de verdere fasen. Er is gezegd dat als een persoon dagelijks mediteert, hij in een korte periode zal stoppen met het plegen van doodzonde of zal stoppen met mediteren. Meditatie is ook iets dat op elk niveau van gebed vruchtbaar kan zijn. De H. Teresa van Avila zei dat ze altijd haar gebed begon door een spiritueel werk te lezen en erover te mediteren. Dat zou haar dan leiden tot andere, hogere niveaus van gebed.

Hoogstwaarschijnlijk is de overgrote meerderheid van de Katholieken bekend met de eerste twee gebedniveaus die ik heb beoordeeld, vocaal gebed en meditatie. Beide niveaus zijn immers betrokken bij de meest voorkomende vormen van gebed, zoals de rozenkrans.

Veel Katholieken hebben misschien ook gehoord van hogere niveaus van gebed, zoals de mystieke ervaringen van de H. Catharina van Sienna of van de H. Johannes van het kruis. Maar er zijn eigenlijk nog twee niveaus van ascetisch gebed; d.w.z. gebed geïnitieerd door de mens: affectief gebed en verworven overweging.

Niveau 3: Affectief gebed

In het vorige niveau van gebed, meditatie genoemd, overheerst het intellect: men denkt aan een bovennatuurlijke waarheid en doet een poging om die waarheid op zijn leven toe te passen. In dit derde niveau van gebed, 'affectief gebed' genoemd, begint de wil te domineren in plaats van het intellect. Wat betekent dit? In tegenstelling tot meditatie, waar het intellect werkt om de bovennatuurlijke waarheid te overwegen, ontvangt de ziel tijdens affectief gebed bepaalde troost met betrekking tot die waarheid die indruk maken op de wil.

Deze troost leidt ertoe dat ze daden van liefde jegens de Heer maken. Ik beschouw deze activiteit graag als een "bovennatuurlijk voornemen in het nieuwe jaar". Bij het maken van een voornemen aan het begin van het jaar zegt men eenvoudig dat hij zo en zo zal doen en zich vervolgens inspant om ermee te houden.

In affectief gebed maakt de wil echter een bepaald voornemen, geholpen door genade, waardoor de persoon een ware verandering in zijn leven aanbrengt. De ziel kan bijvoorbeeld mediteren over de geseling aan de zuil en het erkennen van het lijden van Christus omwille van ons, en men zou kunnen besluiten om een strenger leven van boete te leiden. Dit voornemen veroorzaakt echter geen gevoel van last of angst, maar vult in plaats daarvan de ziel met diepe troost en vreugde.

Dit niveau kan echter spiritueel gevaarlijk zijn. Nu het gebed troost heeft gebracht, kan de persoon in 'spirituele vraatzucht' vallen, die de troost van het gebed voor zichzelf wensen. Zo kan men vast komen te zitten op dit niveau en geloven dat zijn gebed 'vruchtbaar' is omdat hij troost ontvangt.

Maar de waarheid is dat de enige indicatie of het gebed vruchtbaar is, is of de persoon groeit in deugd, liefdadigheid en zelfontkenning. Troost is geweldig, maar is een middel om een doel te bereiken (wat een vereniging is met God), niet het doel op zichzelf.

Niveau 4: Verworven herinnering

Op dit niveau bevindt de ziel zich nog steeds in het domein van ascetisch gebed; dus zelfs op dit vierde niveau is de mens nog steeds de voornaamste initiator. Dit niveau, ook wel ‘gebed van eenvoud’ of ‘eenvoudige blik’ genoemd, is de eenvoudige liefdevolle blik op het goddelijke object.

Daarin gebruikt men zijn vermogens om zich op de Heer te concentreren, zonder gebruik te maken van het intellect, de verbeelding of de emotie. Het is een simpele blik van de wil. Verworven herinnering vereist de grootste herinnering en vereist dat iemand zijn vermogens van intellect en wil beheerst. Dit is zodat hij zich volledig op de Heer kan concentreren en nog steeds van binnen kan zijn.

Houd er rekening mee dat verworven herinnering niet geforceerd mag worden en niet voor iedereen geschikt is. Als je vrucht haalt uit een eerder stadium krijgt, is er geen reden om naar dit niveau te gaan. Bovendien zou een moeder haar tienjarige dochter niet in een aanbiddingskapel achterlaten en haar alleen maar zeggen: “Kijk naar Jezus en denk aan niets anders dan aan Hem.”

Ze kon het gewoon niet en het zou zelfs schadelijk voor haar kunnen zijn, omdat ze verveling associeerde met bidden. Maar er schuilt een zekere schoonheid in dit niveau, nu het het domein van de mens begint te verlaten en het domein van God binnengaat: gebed gaat niet langer alleen over wat het met je doet, maar is steeds meer op God gericht.

Dit niveau van gebed bereikt de grenzen van wat de mens in gebed kan initiëren; alle stappen daarna worden door God geïnitieerd.

Niveau 5: Doordrenkte contemplatie

Een van de belangrijkste dingen om op te merken over dit niveau van gebed is dit: iedere christen is geroepen tot geïnfuseerde contemplatie. Het is een algemeen geloof dat alleen contemplatieve nonnen of monniken tot geïnfuseerde contemplatie zijn geroepen; Maar alle volgelingen van Christus kunnen – en moeten – uiteindelijk dit niveau van gebed bereiken.

Wat is geïnfuseerde contemplatie? Het is de ervaringskennis van God die door God in de ziel wordt gegoten. Met andere woorden, het is de invasie van de ziel door het bovennatuurlijke. In deze fase wordt de ziel doordrongen door Iemand anders.

Merk op dat om dit niveau te bereiken, de ziel in staat van heiligende genade moet zijn; iemand die doodzonde heeft, is geen ontvankelijk vat voor de Heilige Geest. Ook stopt de ziel die dit niveau van gebed bereikt niet met het beoefenen van deugd of naastenliefde; in feite zal het gewoonlijk intensiveren.

Er zijn een aantal kenmerken van dit gebedsniveau, waaronder:

(a) De onmogelijkheid om deze mystieke ervaring door eigen inspanningen teweeg te brengen. Je kunt geïnfuseerde contemplatie overigens niet ‘aanzetten’ of uitschakelen.

(b) De ziel is meer passief dan actief. Bij de vorige vormen van gebed reikte de ziel actief naar God; in deze fase leunt de ziel achterover en wacht om God te ontvangen.

(c) De kennis die door doordrenkte contemplatie wordt verkregen, is onbeschrijfelijk. Bij het lezen van de geschriften van een heilige Teresa of een H. Johannes van het Kruis valt vaak op hoe deze Heiligen moeite hebben om hun mystieke ervaringen daadwerkelijk te beschrijven. Ze gebruiken metaforen, maar zelfs deze moeten ver achterblijven.

(d) Een dramatisch nieuw leven van Christelijke deugd. In dit stadium kan men werkelijk doen waar de H. Paulus zo vaak over schrijft: leven ‘in Christus’. Het is werkelijk ‘niet meer ik die leef, maar Christus die in mij leeft’.

Niveau 6: Gebed van stilte

In de volgende fase van het gebed, het ‘gebed van de stilte’, beoefent men nog steeds geïnfuseerde contemplatie, maar het omvat nu een speciale boeien van de wil. Het is ’extra geïnfuseerde contemplatie’, om zo te zeggen. Dit niveau van gebed brengt grote spirituele vreugde, omdat de ziel verzonken is in het nadenken over de aanwezigheid van God. Terwijl niveau vijf een speciale nadruk legt op het intellect (kennis van goddelijke dingen), legt dit stadium een speciale nadruk op de wil (liefde voor goddelijke dingen).

Er is een analogie tussen de niveaus vijf en zes en de niveaus twee en drie: de niveaus twee en vijf werken voornamelijk op het gebied van het intellect, terwijl de niveaus drie en zes de wil betreffen.

Een van de grote voordelen van dit gebedsniveau is dat het vaak ervaren kan worden terwijl het intellect anderszins bezig is. De boer die zijn tuin onderhoudt, kan bijvoorbeeld tijdens het tuinieren het Gebed van de Stilte ervaren. De H. Teresa zei dat de persoon op dit niveau zo'n innerlijke rust en stilte ervaart dat zelfs spreken hem vermoeit.

Het Gebed van de Stilte is het hoogste niveau van de Verhelderende Weg van gebed; de volgende fasen maken deel uit van de Verenigende weg. De brug naar de volgende stadia kan worden bereikt via de brug van de donkere nacht van de ziel.

De donkere nacht van de ziel

‘De Donkere Nacht van de Ziel’ is een veelgebruikte uitdrukking maar wordt meestal verkeerd begrepen en gebruikt. De ware Donkere Nacht van de Ziel is de brug tussen de twee vorige niveaus en en Verenigende niveaus, waarin de ziel niet wordt gezuiverd van de lagere elementen van de ziel (die zijn reeds gezuiverd), maar de hogere vermogens van intellect en wil. In dit stadium is zelfs geïnfuseerde contemplatie niet mogelijk; elk vermogen van de ziel ervaart dorheid. In veel opzichten lijkt het op een vagevuur vóór de dood. Maar God openbaart Zichzelf in deze duisternis, wat leidt tot totale vereniging met Hem.

Maar waarom is dit nodig? Je zou in de verleiding kunnen komen om te denken dat een ziel in dit gevorderde stadium van gebed geen echte gebreken heeft, maar dat is niet het geval. Een paar van de gebreken die de donkere nacht van de ziel zuivert, zijn onder meer:

(a) Onvrijwillige afleiding tijdens het gebed. In dit stadium kun je nog steeds te maken krijgen met het onvermogen van het intellect en de wil om de focus vast te houden.

(b) Saaiheid in het gebed. Naarmate iemand gewend raakt aan geïnfuseerde contemplatie, kan het zijn dat hij een volledige gevoeligheid voor spirituele zaken begint te missen. Het is een soort spirituele luiheid.

(c) Verleiding tot overijver in plaats van liefdadigheid. Van nature verlangt iemand naar dezelfde vreugde die hij ervaart voor zijn broeders en zusters in Christus, maar in zijn ijver probeert hij hen, in plaats van op God te vertrouwen om hen vooruit te helpen, te dwingen.

Tijdens deze Donkere Nacht van de Ziel ervaart de persoon de uiteindelijke zuivering van de wil. Elk egoïsme, bewust of onbewust, wordt vervangen door een volledige aanvaarding van Gods wil. En dat is het punt van deze fase: je wil volledig verenigen met Gods wil, zodat de ziel niets anders wil dan wat God wil.

Nadat je door de Donkere Nacht van de Ziel bent gegaan, ga je naar de laatste fase van het gebed, de Verenigende Weg. Dit is de weg van de ‘perfecten’, degenen die zichzelf volledig hebben overgegeven aan God en Zijn heilige wil. In deze stadia ervaart de ziel geen afleiding en heeft ze de volledige zekerheid van een intieme vereniging met God.

Er is geen sprake van verveling of vermoeidheid in het gebed, ook al is het op dit niveau behoorlijk intens. Dit is het hoogste niveau van zuivering en de heilige kan alleen een naakte geloofsdaad doen. Hij is niet afhankelijk van enige troost, noch van de zintuigen, noch van de hogere faciliteiten van intellect, wil of geheugen; met andere woorden, hij gelooft niet in God en heeft Hem niet lief vanwege wat God voor Hem doet, maar eenvoudigweg omdat Hij God is, hij is met Hem verenigd.

Niveau 7: Eenvoudige Vereniging

Tijdens het gebed van Eenvoudige Vereniging worden alle interne vermogens, inclusief het intellect en de wil, geleidelijk gefascineerd en zijn ze bezig met God. Wat is niet verenigd? Alleen de externe lichamelijke zintuigen. Anders is de ziel volledig verenigd met God.

Niveau 8: Conformerende Vereniging

Dit wordt ook wel ‘spirituele verloving’ genoemd, waarbij zowel de interne als de externe zintuigen worden geabsorbeerd in de aanwezigheid van het goddelijke. In dit stadium verkeert de persoon in “extase” – het lichaam reageert niet langer op prikkels van buitenaf en is volledig in de ban van God.

Niveau 9: Transformerende Vereniging

Als niveau 8 ‘spirituele verloving’ is, dan is niveau 9 ‘spiritueel huwelijk’. Conformerende vereniging impliceert de instemming van de wil tot vereniging, maar de transformerende vereniging is de vereniging zelf. Dit is de hoogste graad van perfectie in het gebed, en de H. Johannes van het Kruis zei dat het “niets minder is dan een transformatie naar God”. Het is in dit stadium dat vergoddelijking plaatsvindt, en door genade wordt een ziel goddelijker dan menselijk. Iemands hele wezen is gefascineerd door God en alles wat hij doet is volledig verenigd met God. De ziel en God zijn in dit stadium zo verenigd dat ze niet gescheiden kunnen worden. Dit is het doel waarnaar alle Katholieken moeten streven.