15/5 Ibrahim Traoré: de revolutionaire leider die Afrika’s toekomst vorm geeft - A new Africa

Waarom heeft de leider van de staatsgreep in Burkina Faso op slechts 37-jarige leeftijd de harten en geesten van de wereld veroverd? De charismatische figuur van BF's militaire leider Kapitein Ibrahim Traoré heeft vakkundig het beeld gecreëerd van een pan-Afrikaanse leider die vastbesloten is om zijn land te bevrijden van wat hij de clausule van het westerse imperialisme en neokolonialisme noemt. Zijn boodschap heeft in heel Afrika en daarbuiten weerklank gevonden, waarbij bewonderaars hem zien als de erfgenaam van Afrikaanse helden zoals Thomas Sankara.

BF's revolutionaire marxistische icoon, vaak geprezen als de Che Guevara van Afrika. Beverly Oiang, een veiligheidsanalist gespecialiseerd in de Sahel en wereldwijde machtsdynamiek bij het Centrum voor Strategische en Internationale Studies, deelde aan de BBC mee: Traoré‘s invloed is immens. Ik heb zelfs politici en auteurs in landen zoals Kenia en Oost-Afrika horen zeggen: "Hij is de held." Oiang gelooft dat Traoré’s boodschap de tijd weerspiegelt waarin we leven, waarin veel Afrikanen hun relatie met het Westen in twijfel trekken en waarom armoede blijft bestaan ​​op een continent dat zo rijk is aan hulpbronnen en de economische hervormingen na de machtsovername door een staatsgreep in 2022.

Het regime van Traoré keerde zijn voormalige koloniale heerser Frankrijk de rug toe en smeedde in plaats daarvan een robuuste alliantie met Rusland. Dit omvatte de inzet van Russische paramilitaire brigades en de invoering van linkse economische beleidsmaatregelen. Dit beleid omvat de oprichting van staatsmijnbouwbedrijven die eisen dat buitenlandse bedrijven 15% van hun lokale aandelen en technologie overdragen aan de inwoners van BF. Deze richtlijn is ook van toepassing op de Russische mijnbouwgroep Nord Gold, die eind april 2024 toestemming kreeg om te investeren in de goudindustrie van BF als onderdeel van zijn revolutie om ervoor te zorgen dat BF profiteert van zijn minerale rijkdommen.

De militaire regering bouwt een goudraffinaderij en creëert de allereerste goudreserves van het land. Westerse bedrijven worstelen echter met deze nieuwe richting. Sarama Resources, een Australisch bedrijf, spande eind 2024 een rechtszaak aan tegen BF nadat de exploratievergunning was ingetrokken. De overheid nationaliseerde ook twee goudmijnen die voorheen eigendom waren van één in Londen genoteerd bedrijf en kondigde plannen aan om de controle over meer buitenlandse mijnen over te nemen. Dit is een duidelijke boodschap aan zowel het Westen als de wereldgemeenschap. BF is niet langer bereid om in de ogen van de bevolking en in toenemende mate op het hele Afrikaanse continent overgeleverd te blijven aan buitenlandse belangen.

Ibrahim Traoré is niet zomaar een leider, hij is een symbool van verzet, autonomie en een felle vastberadenheid om de toekomst van Afrika opnieuw te definiëren. Enoch Randy Akens, onderzoeker bij het South African Institute for Security Studies, gaf tegenover de BBC aan dat Traoré's radicale hervormingen zijn populariteit in heel Afrika hebben vergroot. Hij kan nu worden beschouwd als de meest geliefde president van Afrika. Oiang legt uit dat Traoré voor het eerst de aandacht van Afrikanen trok toen hij sprak op de Rusland-Afrika-top van 2023, waarin hij Afrikaanse leiders opriep om te stoppen zich als marionetten te gedragen telkens wanneer imperialisten aan de touwtjes trekken.

Deze toespraak werd zwaar gepromoot door de Russische media en is een belangrijk instrument geworden in het bevorderen van Traoré's pan-Afrikaanse imago dankzij zijn welsprekendheid en een goed uitgevoerde socialemediacampagne. Zijn invloed verspreidde zich wereldwijd en bereikte Afro-Amerikanen en zwarte Britten. De Franse president Emmanuel Macron steunt Traoré niet en beschrijft hem als onderdeel van een vreemde alliantie. Tussen zelfbenoemde panafrikanisten en neo-imperialisten. In een toespraak uit 2023 verwees Macron naar Rusland en China en beschuldigde hen ervan staatsgrepen in voormalige Franse koloniën in Afrika aan te wakkeren.

Tegelijkertijd wakkerde hij hypocriet debatten aan over soevereiniteit en koloniale exploitatie, veiligheidsrisico's en het hardhandig aanpakken van discriminatie. Ondanks zijn brede steun is Traoré er niet in geslaagd zijn belofte na te komen om de decennialange islamistische opstand neer te slaan. Dit conflict heeft etnische verdeeldheid vergroot en zich verspreid naar voorheen vreedzame buurlanden zoals Benin. Zijn militaire regering heeft ook hard opgetreden tegen discriminatie, inclusief oppositiepartijen, de media en maatschappelijke organisaties. Critici zoals artsen en rechters worden gestraft door hen naar de frontlinies te sturen tegen jihadistische opstandelingen.

Ronaldo Deany, adjunct-directeur voor Afrika bij de International Crisis Group, suggereert dat Traoré's populariteit voortkomt uit zijn jeugd in een land met een jonge bevolking; de gemiddelde leeftijd is 17,7 jaar. Hij vertelde de BBC: "Traoré begrijpt de media en gebruikt het verleden om een ​​populair imago op te bouwen als een reïncarnatie van Sankara. Hij kent de kunst van de politiek: hoe je een door oorlog geteisterd land kunt laten geloven in een betere toekomst." Sankara was een militair officier, een marxistische revolutionair en een pan-Afrikaan die van 1983 tot zijn moord in 1987 president was van BF.

Hij wordt algemeen beschouwd als een symbool van de postkoloniale revolutionaire beweging in Afrika. Hij werd vaak de Che Guevara van Afrika genoemd. Sankara kwam op 33-jarige leeftijd in 1983 aan de macht door een staatsgreep, waarbij hij de natie mobiliseerde onder de slogan 'vaderland of de dood zullen we overwinnen'. Vier jaar later werd hij vermoord in een andere staatsgreep, waardoor BF uiteindelijk weer onder de politieke invloed van Frankrijk kwam te staan, totdat Traoré de macht overnam. De populariteit van deze militaire leider weerspiegelt de politieke transformatie die zich momenteel op het continent voltrekt, met name in West-Afrika.

Een onderzoek uit 2024 in 39 Afrikaanse landen door Afro Barometer onthulde een afname in steun voor democratie, hoewel het nog steeds de meest geliefde vorm van bestuur is. Professor Aning zei dat democratie er niet in is geslaagd om hoop te bieden aan de jeugd. Het heeft geen banen gecreëerd of het onderwijs en de gezondheidszorg verbeterd. Hij betoogde dat Traoré een alternatieve keuze biedt en de geest oproept van twee historische periodes: het tijdperk na de onafhankelijkheid met leiders als Wame en Kruma Ghana en Kenneth Kazambia en de latere periode met Sankura en de Ghanees Jerry Rawlings, die ook zeer populair was na een staatsgreep in 1979.

Welke toekomst wacht de jonge kapitein bij de inauguratie van de Ghanese president John Muhammad in januari 2024? Traoré maakte een opvallende indruk door te verschijnen in militair gevechtsuniform met een vuurwapen naast zich. Professor Aning vertelt: "Er waren 21 staatshoofden aanwezig, maar toen Traoré binnenkwam, lichtte de hele kamer op en liepen zelfs de lijfwachten van mijn president achter hem aan." Hij merkte op dat Traoré een scherp contrast vormt met veel andere Afrikaanse leiders, degenen zich aan de macht vastklampen door middel van verkiezingsfraude.

Traoré is stijlvol en zelfverzekerd met een open gezicht en een lichte glimlach. Hij is ook een begaafd spreker die zichzelf presenteert als een man van het volk. Tekenen dat de met Rusland bevriende regering enige economische vooruitgang heeft geboekt, zijn onder meer positieve beoordelingen van het IMF en de Wereldbank in een verklaring van begin april 2024. Het IMF merkte op dat ondanks de uitdagende veiligheids- en humanitaire omstandigheden de economie naar verwachting in 2025 sterk zou blijven. Ook erkende het prijzenswaardige vooruitgang bij het verhogen van binnenlandse inkomsten, het beheersen van overheidsuitgaven en het verhogen van budgetten voor onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen.

De Wereldbank meldde dat de inflatie steeg van 0,7% in 2023 naar 4,2% in 2024, maar het extreme armoedecijfer voor mensen die minder dan $ 2,15 per dag leven, daalde met bijna twee procentpunten naar 24,9% als gevolg van een sterke groei in de landbouw en diensten. De betrekkingen met Frankrijk en de VS blijven echter koud. Een opmerkelijk voorbeeld is de opmerking van generaal Michael Langley, commandant van US, Africore (onder toezicht van BF) gebruikt de goudreserves van het land om de militaire regering te beschermen in plaats van de belangen van het land.

Deze opmerking lijkt de al lang bestaande mening van de VS en sommige Afrikaanse bondgenoten te herhalen dat Russische troepen Traoré steunen in ruil voor aandelen in de goudindustrie van BF. Dit ondermijnt het imago van de militaire leider die in 2023 Franse troepen verdreef om het staatsgreepcomplot en de golf van steun te bevestigen. De opmerkingen van generaal Langley voor de Amerikaanse Senaatscommissie begin april 2024 wekten verontwaardiging op bij de aanhangers van Traoré, die het gevoel hadden dat hun idool werd belasterd.

De spanning escaleerde kort nadat de BF-regering aankondigde dat ze een staatsgreeppoging had verijdeld, waarbij de samenzweerders ervan werden beschuldigd gestationeerd te zijn in het naburige Ivoorkust, waar generaal Langley kort daarna een bezoek bracht, ondanks dat Ivoorkust elke betrokkenheid ontkende en beweerde dat het bezoek gericht was op het aanpakken van gemeenschappelijke veiligheidsuitdagingen, waaronder gewelddadig extremisme. De militaire regering greep het incident aan om één ​​van de grootste demonstraties in de hoofdstad van BF te organiseren. Het protest waarschuwde tegen de imperialistische en marionettenmachten die de regering omver proberen te werpen.

Op dezelfde dag werden er in het buitenland, waaronder in Londen, steunbijeenkomsten voor Traoré gehouden op sociale media. Traoré plaatste berichten in het Frans en Engels om zijn dankbaarheid te uiten aan degenen die zijn visie voor een nieuwe BF en een nieuw Afrika steunden. Hij beweerde: "Samen in solidariteit zullen we het imperialisme en het neo-kolonialisme verslaan voor een vrij, waardig en onafhankelijk Afrika. Het is moeilijk om de toekomst van de jonge kapitein te voorspellen, maar hij heeft, samen met de militaire leiders van Mali en Niger, ongetwijfeld West-Afrika geschokt en andere landen geïnspireerd om dit voorbeeld te volgen en de terugtrekking van Franse troepen te eisen.

De drie buurlanden trokken zich ook terug uit de regionale handels- en veiligheidsblokken. Ze vormden hun eigen alliantie en maakten een einde aan de vrijhandel door tarieven op te leggen op geïmporteerde goederen. Voor een blijvende erfenis adviseert Aning Traoré zich te richten op vrede en het opbouwen van sterke staatsinstellingen in plaats van de macht te personaliseren en onenigheid te onderdrukken.

Burkina Faso is een land en republiek in West-Afrika. Tot 1984 heette het Opper-Volta, ook wel Boven-Volta.

Tot het einde van de 19e E is de geschiedenis van Burkina Faso gedomineerd door de Mossi. De Mossi probeerden vanaf de 11e E van Noordwest-Afrika een groot imperium te maken. Na de komst van de Fransen in 1896 werd het een Franse kolonie. Op 5/8/1960 is het toenmalige Opper-Volta (of Boven-Volta, van het Franse "Haute-Volta") onafhankelijk geworden van Frankrijk.

Op 4/8/1984, precies een jaar nadat de marxist-leninist Thomas Sankara door middel van een staatsgreep aan de macht was gekomen, werd de naam van het land veranderd van "Haute Volta" (Opper-Volta) in "Burkina Faso". "Burkina Faso" betekent "het land van de integere mensen". De inwoners worden, ook in het Engels en Frans, Burkinabé (oprechte mensen) genoemd, in het Nederlands Burkinezen.

De geschiedenis van het land is relatief vreedzaam te noemen in vergelijking met de meeste buurlanden. Afgezien van de staatsgreep in 1987 waarbij president Sankara en zijn lijfwachten om het leven zijn gebracht, zijn de overige staatsgrepen zonder bloedvergieten verlopen. In 1985 was het land in de korte Agacherstrook-oorlog verwikkeld met Mali.

Burkina Faso is ondanks de armoede redelijk zelfvoorzienend en hongersnood is niet meer op grote schaal voorgekomen sinds de catastrofale droogtes van de jaren zeventig en tachtig. Tijdens de burgeroorlog in Ivoorkust dreigde wel hongersnood in het zuiden van Burkina Faso door de toestroom van Ivoriaanse vluchtelingen maar door internationale hulp is deze bezworen.

Het noorden van Ivoorkust behoorde vroeger ook tot Burkina Faso. Dit zorgt nog weleens voor politieke fricties tussen de twee landen. Tijdens de Ivoriaanse burgeroorlog in 2011 werd Burkina Faso door de Ivoriaanse regering ervan beticht de noordelijke rebellen te steunen, hoewel hiervoor nooit formeel bewijs is geleverd.

De inheemse bevolking bestaat uit ongeveer 160 etnische groepen. De grootste bevolkingsgroep (ca. 50%) vormen de Mossi, die in het centrale deel van het land wonen. Daarna volgen de nomadische Fulani (10%), die langs de noordelijke grens wonen, de Lobi (7%) in het zuidwesten, de Mandé (7%) in het noordwesten, de Bobo (7%) in het zuidwesten en de Gourma (5%).

Burkina Faso heeft in de 20e eeuw een grote bevolkingstoename gekend: daar waar de bevolking in 1964 nog 4,7 miljoen bedroeg, is dit cijfer gestegen tot 18,4 miljoen in 2014. In 1990 was 44% van de bevolking niet ouder dan 15 jaar. De gemiddelde leeftijdsverwachting bij geboorte bedroeg in 1991 46 jaar voor mannen en 49 jaar voor vrouwen.

Een groot deel van de bevolking belijdt traditionele natuurreligies. Ongeveer 25% à 61% van de bevolking is islamitisch (voornamelijk soennitisch). Zij wonen voornamelijk in het noorden en het westen van het land. Ongeveer 19% van de bevolking is Christelijk, merendeels Katholiek. De vervolging van Christenen is de laatste tijd flink toegenomen. Sinds 2020 staat Burkina Faso op de ranglijst van Christenvervolging van Open Doors. Het is hier op plek 28 binnengekomen.