Inleiding

Van landbouwdorp tot dynamische kern van handel en nijverheid

Tientallen eeuwen liggen tussen de periode waaruit te Mortsel de oudste bewijzen van nederzetting zijn gevonden, - o.m. een neolitische bijl ca 3500 j. voor onze tijdrekening - en de eerste schriftelijke vermeldingen over bewoning.
De eerste berichten dateren uit de 7e eeuw, toen in het Antwerpse een zekere graaf Witger regeerde. Zijn dochter, de heilige Reinhildis, schonk alle geërfde goederen aan de abdij van Lobbes in het graafschap (Henegouwen) o.m. "de villa Diezegem".
Zonder twijfel is dit een Frankisch groot landbouwbedrijf geweest bestaande uit beemden, bossen en braakliggende gronden. Diezegem omvatte  toen heel het grondgebied van het latere Mortsel (naam toen nog onbekend).
De oudste vermelding ervan staat in een document uit 1150.
- "Een pauselijke bulle die spreekt over het "altare de Mortezele". -
Ook Nicholas, bisschop van Kamerijk, heeft het in 1158 over dit altaar dat hij toen aan de abdij van Lobbes terugschonk. Dat Mortsel als onafhankelijke gemeente reeds in de vroegere Frankische periode bestond menen we niet.
Onbetwistbaar leefde er een zekere bevolking. Archeologische ontdekkingen zowel als het polypticon van de abdij van Lobbes (869) bewijzen het.
Maar de verwoesting van alle archieven van de abdij (10 mei 1940) belet ons tussen 869 en 1150 iets geschreven over Mortsel en Diezegem te ontdekken.
Vandaar geen antwoord op volgende vragen.
Wanneer ontstond Mortsel? Komt het dorp uit de 12e eeuw overeen met het Diezegem door Reinhildis geschonken aan Lobbes? Heeft die villa een deel - en hoeveel - van haar bezit verloren door de invallen van de Noormannen in de 10e eeuw?
Wat er ook van zij, toen de  rust naderhand terugkeerde, groeide de bevolking aan. De voorheen eerder "vlottende" volksgroepen concentreerden zich rond de vaste kernen; wouden werden ontgonnen en de landbouw veranderde het uitzicht van onze gewesten.
Het is mogelijk dat zo een nieuw centrum is ontstaan, gelegen ten zuiden van het laathof (villa) Diezegem.
Blijft de vraag open wanneer de gemeenschap 'Mortsel' heeft aangenomen, een gemeenschap die kerkelijk gezien lange tijd van de moederkerk Kontich heeft afgehangen en hier slechts over een kapel (wellicht op Diezegem?) beschikte .
Toen die kapel  kerk is geworden - en dit gebeurde na 900 en voor 1150 - ontstond het dorp Mortsel. Naar analogie met de andere Antwerpse "rand-dorpen" situeren we die geboorte einde 11e, of begin 12e eeuw.