Esdoorns opkweken uit zaad voor bonsai .

Jonge zaailingen van esdoorns en andere loofboom soorten eerst penwortel wegnemen ,de wortels radiaal spreiden voor de latere mooie wortelvoet aan de stambasis . Oppotten in kleine potjes in een deel turf , een deel tuinaarde en een deel rivierzand of rechtstreeks in acadama maar dan zeker dagelijks de vochtigheid van de grond controleren .

Voor dikke stammen de goed bewortelde zaailingen uitplanten in volle grond en meerdere jaren laten doorgroeien op het veld . Wel na enkele jaren de wortels met een spade eens doorsteken om de haarwortels dicht bij de stam te houden .Laat de wortelvoet diep onder de grond dit bevorderd een dikkere stambasis en mooiere dikke oppervlaktewortels achteraf . De planten regelmatig bemesten en er weinig aan snoeien , alles laten doorgroeien voor enkele jaren .

Na enkele jaren kan u direct na de bladval de stammen inkorten tot op een lage tak die dan de nieuwe top of het verlengde van de stam zal worden . Zo bekomt men tapse stammen , onderaan de stambasis dik en dan spits toelopend . De wonde afdekken met wondbalsem om infectie te voorkomen . Steek de wortelkluit rondom op zo’n 20 cm van de stam eens af alsook onder de kluit de wortels eens doorsteken om nieuwe haarwortels dicht bij de stam te stimuleren en te behouden . Na nog enkele jaren te laten doorgroeien de stam opnieuw inkorten tot op een lager gelegen tak , maar iets hoger dan de vorige keer , zo bekomt men de tapsheid van de stam . Deze methode kan zo enkele keren toegepast worden . Als de stam zo naar wens bekomen is kan je de boom in de winter uitgraven , wortelsnoei toepassen , de tuingrond voorzichtig verwijderen en oppotten (wortels inkorten en opnieuw spreiden ) in een te grote ondiepe bak gevuld met acadama . Nu is het tijd om gesteltakken ( 1^e takken )te kweken .

Het vormen van bomen voor bonsai .

Voor de verschillende stijlen : Fukinagashi ( door de wind gewaaid ) , Kengai ( cascade –waterval ) , Han – Kengai ( half cascade ) , Yamabuki ( vlotstijl ) kan u de stam schuin oppotten op de rand van de pot . De takken dan vormen naar de desbetreffende stijl .

Voor Moyogi ( rechtopgaande stam ) en Hokidachi ( bezemvorm ) moet u de boom rechtop oppotten . Indien de plant heeft mogen doorgroeien om een dikke tapse stam te bekomen zullen de takken waarschijnlijk ook te zwaar en te dik zijn . Dus zullen we nieuwe , dunnere takken moeten kweken en zo de boom opbouwen .

Twee methoden om Kabudashi ( meerstammige stijl ) te kweken .

1^e manier : Als wij kunnen beschikken over een plant ( niet geënte A.Palmatum ) of A.Buergerianum met een relatief goede voet . Snoei de wortels en snoei de stam kort op de wortelbasis in een hoek van 30 graden . Dek de wonde af , plant de boom in volle grond of in een grote bak en maak voor de winter een miniserre erover . Normaal zullen slapende ogen die zich op de wortelvoet bevinden ontwikkelen . Laat al die scheuten één jaar doorgroeien . Het volgende jaar snoei direct na de bladval de scheuten terug op de onderste knoppen ( ongeveer 2,5 cm ) . Uit die knoppen groeien nu opnieuw nieuwe scheuten , het dubbele van het jaar voordien . Het 3^e jaar nogmaals terugsnoeien ,zo bekomt u een zware massieve wortelvoet en korte dikke tapse stam als u dan verder opbouwt zoals bij dikke stam beschreven . Ofwel snoeit u het 3^e jaar niet terug en bouwt u de meerdere stammen op naar een geheel en bekomt u zo een meerstammige boom uit één massieve wortelvoet .

2^e manier : Neem jonge planten , eerst de bast verwonden en zet de planten zo aan elkaar , cambium tegen cambium . De bekomen bundel goed vastbinden en alles laten vergroeien .

Wortels over rots : Van een jonge plant de wortels over een rots leggen , omwinden met plastiek zodat daar geen aarde aan de wortels kan en de wortels door die plastiek goed aandrukken tegen de rots . Wortels aan de onderkant laten uitsteken uit het plastiek en oppotten in hoge bak zodat juist de stam en takken uit de grond zitten .Later geleidelijk aan aarde wegnemen en zo de wortels die ondertussen goed vasthechten aan de rots bloot maken .

Hou er rekening mee dat al deze methoden veel geduld en jaren tijd vragen van de maker om tot een goed en tevreden resultaat te komen . Een oefening voor nog jonge mensen .

Opbouw en snoeien van Japanse esdoorns .(Bonsai)

Zware takken zeer vroeg in de winter ( late herfst ) snoeien d.i.v. met het bloeden , best onmiddellijk na het vallen van het blad .Snoeien in volle zomer kan ook , na bladsnoei , dan zijn de takken te zien en zien we welke delen kunnen of moeten weggesnoeid worden en dan is er ook zeker geen probleem i.v.m. het bloeden (sappen vloeien uit de snoeiwonde ) . Wel altijd goed de snoeiwonden afdekken met wondpasta om infectie van de wonde te voorkomen . Ook maakt de boom vlugger callus rond de wonde om zo het opnieuw dichtgroeien te bevorderen . Snoeien is nodig om een goede verhouding in de boom te bekomen , geen verticale of omlaag hangende takken , geen scherpe hoeken in de takken opbouw . Zorgen voor fijne en geen dikke takuiteinden door mogelijks terug te snoeien op een fijnere zijtak .Esdoorns lopen altijd paarsgewijs ( tegen over elkaar staande knoppen ) uit . Om afwisselende vertakking te bekomen kan men één knop verwijderen . In de eerste opbouw van de esdoorn de twijgen laten doorgroeien tot er drie à vijf bladparen gevormd zijn . De twijg kan u dan terugsnoeien tot op het 1^e of 2^e bladpaar . Laat altijd een stompje boven het bladpaar staan van ongeveer 1 cm lang . Dit gaat dan indrogen en kan u dan achteraf wegnemen tot in de ontstane oksel van de vertakking .Als u te kort snoeit , tot tegen het bladpaar is de kans groot dat de tak verder indroogt dan de knoppen , dus tot de volgende internode . Zo verliest u vertakking ! Door op deze manier te snoeien bekomt u een compacte en goed vertakte boom . Snoeit u niet op deze manier zullen de twijgen nogal slap zijn en de internodiën te lang .Het doel bij esdoorns is zeer fijne vertakking te bekomen ,zodat de boom in de winter ook mooi oogt . Wanneer de opgekweekte planten wat ouder worden is er een verschil in werkwijze tussen de Acer Japonicum en de Acer Palmatum soorten .

Er zijn esdoornsoorten die het ganse jaar doorgroeien zoals de Acer Palmatum soorten (-Atropurpureum , - Seigen , - Deshojo ) Acer Buergerianum , Acer Zoechense Anaë , de Acer Campestre en Acer Ginnala . Soorten zoals Acer Japonicum , de Palmatum dissectum soorten ,Acer Shirasawanum , de Acer Platanoides en A . Pseudoplatanus hebben maar één groeitijd .Nijpen en snoeien zijn onafhankelijk van elkaar .

Om een zeer fijne vertakking te bekomen moeten wij juist nijpen . Nijpen of pinceren kan niet in de winter en moet tijdens het groeiseizoen gebeuren . Dagelijkse controle is nodig en moet op het gepaste moment gebeuren . Hoe vroeger we pinceren , hoe dunner de twijg wordt en hoe korter de internode . Esdoorns lopen vroeg uit in de lente en om lange internodiën te vermijden moeten we er rap bijzijn . Esdoorns lopen niet overal gelijk uit , dus dagelijkse controle is nodig en dus dagelijks nijpen ook . Als wij niet tijdig op het juiste moment pinceren ( nijpen ) kunnen we dit niet meer herstellen . We doen er dus goed aan om evenwicht te houden in het uitlopen van de verschillende delen van de boom en dit vol te houden tot de ganse boom ( ieder groeipunt) op het juiste moment aan de beurt is . Pinceren kan de ganse zomer door gebeuren . De sterkste knoppen zitten in het bovenste gedeelte van de boom en op de uiteinden van de takken , dus deze knoppen komen het eerste aan de beurt .Op de takuiteinden moet eerst de sterkste , de middelste knop genepen worden .

Het nijpen gebeurt met een pincet wanneer het blad zich begint te ontvouwen en dan neemt men het middelste blad weg . Na enkele dagen ontwikkelen er zich nieuwe knoppen , twee behouden en al de andere wegnemen . De middelste knop opnieuw wegnemen of één laten doorgroeien om de tak te verlengen , de andere nijpen om als zijtak te gebruiken .

De soorten met één groeibeurt moeten anders behandeld worden .

Goede opbouw van esdoorns als bonsai .

Esdoornsoorten met één groeitijd .

De Acer Japonicum , de Acer Palmatum dissectum soorten , de Acers Shirasawanum , - Platanoides en – Pseudoplatanus moeten anders behandeld worden dan de vernoemde Acers in vorig hoofdstuk omdat die nà de eerste snoei niet meer of zeer laat uitlopen . Daarom onmiddellijk nijpen bij de 1^e uitloop . Heeft u deze beurt niet benut dan kan u een 2^e uitloop forceren door in de eerste helft van juli de eindknoppen weg te nemen . Door takken te snoeien doet slapende ogen ontwaken .

Bladsnoei heeft nieuwe uitloop , fijnere vertakking , kleiner blad en mooiere herfstkleur . Doordat esdoorns snel uitlopen en blad heeft van verschillende grootte is bladsnoei wel aangewezen . Volledige bladsnoei is af te raden , dit verzwakt de boom alleen maar en zal het onevenwicht in de zwakke en sterke delen van de boom nog in de hand werken . Bladsnoei passen we toe wanneer de eerste bladeren volgroeid zijn en afgehard ( mei – juni ). Bladsnoei doen we om de vertakking van de boom te verbeteren . Vele soorten zoals vermeld in vorig hoofdstuk blijven het ganse seizoen doorgroeien door regelmatig de grote bladeren weg te nemen . Bladsnoei heeft ook licht en lucht in de boom om de takjes binnenin de boom in leven te houden . Door bladsnoei de groei binnenin de boom stimuleren , de buitenzijde groeit vanzelf . We verkrijgen door bladsnoei in één jaar een groei die anders zonder bladsnoei twee jaar zou duren .Bij A.Buergerianum stropen we het blad af met de hand ( ritsen ) , want zo’n kleine en vele blaadjes één per één wegnemen is onbegonnen werk .Bij bladsnoei met de schaar moet u het steeltje van het blad laten staan . Bij de soorten met klein blad of zonder steeltje ( Zelkova ) moet u een stukje van het blad laten staan . Bij bladsnoei kan de voeding ( mest ) wat verhoogd worden .

Bladsnoei kan ook toegepast worden bij een afgewerkte bonsai om evenwicht te krijgen in de esdoorn .Wanneer de buiten – en binnenzijde van de boom vergeleken wordt zullen er verschillen merkbaar zijn in aantal en sterkte van de knoppen . Hier kan gedeeltelijke bladsnoei toegepast worden op de sterkste delen van de boom .Een ander voordeel is dat de gebladsnoeide delen niet verdikken en zo blijft de tapsheid in de takken bewaard . In de zomer te veel blad op de bomen laten staan of alleen de buitenzijde bladsnoeien daardoor kan er meer van uw boom kapot gaan dan bijgroeien ! Bij bonsai is de zomer de belangrijkste periode om te bomen te volgen en bewerken .

Knoppen selecteren . Merendeel van de esdoorns vormen op de stam gemakkelijk knoppen . Indien deze niet gewenst zijn moeten ze weggenomen worden . Sommige knoppen kunnen zorgen voor nieuwe takken of om de stam te laten verdikken of voor saptrekker . Het komt vaak voor dat een krans knoppen voorkomt op de stam , laten we deze groeien krijgen we op die plaats een verdikking ( knobbel ) op de stam , dus deze knoppen zo vlug mogelijk wegnemen .

Het kan dat een knop aan de basis van een tak komt ,die knop kunnen we een tijd laten doorgroeien om verdikking aan de basis van de tak te bekomen en bij voldoende dikte kan de 2^e tak dan weer verwijderd worden . Knoppen die op de bovenkant of aan de onderkant van de takken groeien of naar de stam toe wegnemen . Knoppen die langs de binnenzijde van een bocht op stam of tak groeien eveneens verwijderen . Wanneer een knop ontluikt aan de basis van een tak die eigenlijk reeds te dik is vergeleken bij andere takken kan u uit die knop een nieuwe tak laten groeien in vervanging van de te dikke tak die weggenomen dient te worden .

Hoe maken wij een goede wortelvoet bij bonsai .

In vorige beschrijvingen kon u al het een en ander opsteken over opbouw , verfijning en onderhoud van bonsai .Hier gaan we speciaal in op het vormen van een goede wortelvoet , stam en gesteltakken ( eerste takken ).

De wortelvoet is zeer belangrijk bij bonsai ! Als we aan wortels denken , denken wij aan de zichtbare wortels ( gedeeltelijk bovengronds ) en de onzichtbare wortels ( ondergronds ) .

Ondergrondse wortels hebben als doel de boom te verankeren in de grond , de fijne haarwortels moeten water en voeding op nemen en vervoeren naar andere delen van de plant . Wortels dienen gesnoeid te worden . Bij de planten in opbouw kan men de plant enkele jaren laten doorgroeien om de zichtbare wortels en de stam goed te vormen , toch regelmatig eens doorsteken om de haarwortels opnieuw dicht bij de stam te laten ontwikkelen . Bij gevormde bonsai snoeien we de wortels om de 3 à 4 jaar .

Hoe weten wij nu wanneer de wortels moeten gesnoeid worden ? Als de schaal vol wortels zit . Kunnen we zien als wij de boom uit zijn pot halen en wij een ganse mat wortels zien . De wortelkluit groeit uit haar pot . Als de wortels niet meer goed functioneren . Als de aarde haar beste tijd heeft gehad doordat de aarde dicht geslibd is en nog moeilijk water doorlaat . Door het dichtslibben kan er ook geen lucht meer bij de wortels en deze moeten kunnen ademen . Ten slotte als we zien dat er wortels afsterven .

Wortelsnoei stimuleert de plant om nieuwe wortels te maken , daardoor krijgen wij een betere groei van de boom mede door de nieuwe grond .

Het tijdstip voor wortelsnoei ? Juist voor het uitbotten is het beste tijdstip , maar het kan vanaf nov . tot maart uitgezonderd de nood verpotting . Wortelsnoei bij jonge planten stimuleert nieuwe wortels . Bij jonge planten altijd de penwortel wegnemen .Bij dikke wortels dient er altijd horizontaal gesnoeid te worden er wel opletten dat er nog voldoende haarwortels overblijven die de plant de nodige voedingsstoffen moet geven . Vitamine B stimuleert de wortelgroei . Bij het verpotten gebeurt de wortelsnoei en krijgt de boom een nieuw grondmengsel .Voor loofbomen is acadama het beste grondmengsel eventueel te mengen met bims of kyriu om de grond poreus en vochthoudend te maken .

Blootliggende wortels – ( Nebari ). De bovengrondse wortels hebben kanalen die de sappen vervoeren door de stam en takken naar de bladeren of naalden . Als u in de natuur rondkijkt ziet u bij jonge bomen dat de wortels verborgen zijn onder de grond . Bij oudere en zeer oude bomen liggen de wortels gedeeltelijk boven de grond . Dit komt door ten eerste de groei van de wortelvoet en ten tweede door bodemerosie . De wortelvoet bij bonsai moet een gelijkenis vertonen met zijn grote broer in de natuur . Vandaar het belang van een goede wortelvoet bij bonsai .

De kenmerken van een goede wortelvoet . 1- De wortels moeten redelijk dicht tegen de stam de grond in gaan. 2- De wortels moeten de indruk geven om zich vast te klampen aan de aarde . 3- Ze brengen de verankering met de grond tot uitdrukking .

Bij de blootliggende wortels onderscheiden we drie soorten :

1- De gestelwortels bevinden zich in alle richtingen .( Shiho-Happo-Nebari )

Ze geven daarmee een gevoel van stabiliteit . Er zijn geen gelijke ruimten tussen de wortels indien ze niet even dik zijn . Deze stijl heeft een grote waarde bij bonsai !

2- Rotsachtige wortels . ( Bankon )

De wortelvoet ontwikkelde zich verder en de wortels groeien tegen elkaar en vormen na vele jaren een compacte massa . Deze stijl is zeer indrukwekkend en komt alleen bij zeer oude bonsai voor !

3- Wortels langs één kant . (Kata-Nebari )

Hier heeft er zich maar één wortel sterk ontwikkelt . Is niet zo wenselijk bij vele stijlen maar kan misschien goed van pas komen als tegenwicht bij hellende - en cascadestijl .

Wortel camouflage kan eventueel bij bonsai waarvan de wortels niet meer te veranderen zijn .

Een wortelvoet met een wortel die niet tegen het grondoppervlak ligt , daar kan een steentje de oplossing bieden . De wortelvoet ligt radiaal rond de stam maar op een plaats is er geen wortel , hier kan een plantje het probleem oplossen . De wortelvoet heeft op één plaats een te lange wortel , de oplossing een heuveltje aarde aanbrengen over de wortel en hem alzo aan het zicht onttrekken .

Hoe komen wij aan een goede wortelvoet ?

1- Als wij geluk hebben en een voorgevormde boom uit de volle grond halen , kan deze reeds een goede wortelvoet hebben .

2- Door een marcot te maken krijgen wij een radiaal wortelgestel . Lukt zeer goed bij Acer Palmatum . De geënte soorten altijd marcot maken op de onderstam zo dicht mogelijk onder de ent indien de plant moet dienen voor bonsai . Een marcot maken boven de entplaats mislukt in vele gevallen .

3- Bij een jonge plant nadat de penwortel weggenomen is de wortels spreiden over een plankje , steen of kei . De jonge wortels enkele jaren ondergronds laten groeien omdat zij dan vlugger verdikken .

- Wortel correcties aan de wortelvoet .

1- Het kan voorkomen dat de wortelbasis langs de ene kant van de boom perfect is maar pover langs de andere kant . Door een wig te plaatsen onderin de stam en deze open te trekken kan de wortelvoet veel verbeteren . Wel opletten dat de stam niet inscheurt .

2- Als u een stam hebt met wortelvorming langs één zijde kan u een gat boren door de stam en een dunne zaailing van dezelfde soort plaatsen door het gat , laten dicht en vergroeien en dan langs de andere kant de top van de zaailing wegnemen of gebruiken voor onderste tak .

3- Er kan ook een jonge plant geënt worden aan de stam om zo een betere wortelvoet te bekomen .

4- Als de wortel te hoog zit zijn er twee manieren om hem omlaag te krijgen : A- Een plankje plaatsen tussen de wortel en onderste tak . B- Bij het verpotten de wortel omlaag binden aan een afvoergat van de pot .

5- Als de wortel te lang is kan u de wortel dichter bij de stam brengen door hem redelijk dicht tegen de stam weg te nemen . Er ontwikkeld zich onderaan de stomp van de afgesneden wortel een nieuwe wortel en als die wat gegroeid is kan u het stompje dan wegnemen waarna de wonde met callus overgroeid .

6- De wortel steekt te hoog uit het aardoppervlak tegenover de andere wortels .Nu kan u een gedeelte van de bovenkant van de te hoge wortel wegnemen , afdekken met wondpasta en laten helen met callus , resultaat de wortel zit lager bij de aarde .

- Plaatsing van de zichtbare wortels . Krachtig ontwikkelde wortels behoren links en rechts te staan . Een wortel die recht naar voor steekt kan niet . Een oplopende lijn vanuit de voet naar de stam is te prefereren .

Naast de blootliggende wortels zijn er ook blootgespoelde wortels . (Neagari –stijl )

De wortels staan boven de grond , boom staat op poten . Het heeft de indruk dat de wortels jaren lang zijn blootgesteld aan bodemerosie . Deze stijl kan bekomen worden door de aarde weg te spuiten tussen de gestelwortels en de boom op te potten met zijn haarwortels in een schaal .

- Rotsbeplanting ( Ishitsuki – stijl ) We onderscheiden 2 soorten:

1- De wortels zitten in een holte van de rots . Eerst gaatjes boren om draad vast te zetten met stukjes lood of te lijmen om de bonsai op zijn plaats te houden .

2- De wortels zijn zo getraind dat zij langs de zijkant van de rots tot in de aarde reiken .

Werkwijze: 1- Neem bij de nog jonge plant de penwortel weg .

2- Plaats de lange wortels over de ruwe rots .

3-Alles omwikkelen met elastiekband , dat de wortels goed tegen de rots zitten .

Opletten dat de fijne haarwortels onderaan contact hebben met de aarde .

4- Alles oppotten onder de grond en na verloop van tijd stelselmatig vanaf de

Wortelbasis de rots en gestelwortels bloot maken .

Hoe maken wij een goede stam bij bonsai ?

Om een goede stam te hebben moet hij dik zijn aan de basis en taps toelopen naar de top toe .

Daarvoor laten wij de boom enkele jaren ongecontroleerd doorgroeien in volle grond om de stam vlug te laten dikken . Wanneer de stam aan de basis ongeveer de gewenste dikte heeft bekomen kan men de ondertussen veel te lange stam afzagen op een laag gelegen zijtak die bruikbaar is om in het verlengde van de stam te komen . Deze kan eventueel na bedraden in de gewenste richting gezet worden en zo na vergroeien een taps verloop geven aan de stam . Wonde altijd afdekken . Laat de zijtak die nu top geworden is opnieuw doorgroeien en herhaal hetzelfde één of meermaals tot we op een korte , grootte een taps verloop van stam hebben .

Yamadori is wat anders en daar is de stam reeds door de natuur gevormd .

Velen creëren bonsai en de stam is aan de basis en aan de top even dik , dit heeft natuurlijk een vlugger resultaat in de opbouw van de bonsai maar dit is niet goed en heeft een grote minwaarde aan de bonsai .

Hoe creëren wij de eerste takken ? ( gesteltakken ) .

Nadat wij de tapse stam hebben gevormd komen er slapende knoppen op de stam tot ontwikkeling en die laten wij gecontroleerd uitgroeien waarbij we de takken die we wensen te behouden bedraden door ze plat of in een hoek van 45 ° naar beneden t.o.v. de stam te zetten naargelang de soort boom , loof – naaldboom .Bij loofbomen mogen de takken ietsje opwaarts gericht zijn .Wanneer ze gefixeerd zijn kan de bedrading er terug af ( oppassen voor diepe ingroei van de draad ) . Dan de takken laten doorgroeien om dikte te bekomen in overeenstemming met de dikte van de stam . Onderste tak dient de dikste te zijn .

Oppassen dat de takaanzet niet in een boogje aan de stam staat dit moeten we in ieder geval vermijden . Die takkengroei kunnen wij onder controle houden door de boom in een grote ondiepe kist te planten .Na het groeiseizoen kunnen de takken terug gesnoeid worden tot op de eerste twee knoppen die dan het volgende groeiseizoen nieuwe takjes vormen (fijnere vertakking ). Door groei en snoei en bedraden bekomt men tapse takken waar beweging in zit . Een beetje dezelfde toepassing als bij opkweek stam . Gewoon rechte takken kweken is uit den boze . Om dan zeer fijne vertakking te bekomen op de uiteinden van de takken moeten wij op het juiste tijdstip pinceren .