Macho's en kernwapens

Humaniteit of menselijkheid verwijst naar vredelievendheid en naar de bereidheid tot samenwerking, de fundamenten voor de stichting en voor de ontwikkeling van maatschappijen en van de wereld. Het tegendeel van humaniteit is een gebrek eraan: het is onmenselijkheid, het is een tekort aan inzicht, het is immoraliteit, onverstand, egoïsme, opportunisme en vijandigheid. Hoog ontwikkelde maatschappijen cultiveren vrede en samenwerking en ook andersom zijn vredelievendheid en samenwerking essentieel voor de ontwikkeling van een gemeenschap.

Maar er zijn altijd mensen die niet mee zijn en zo zijn er gevangenissen om hen af te zonderen of nog andere instituten, want de maatschappij wil zich tegen hen beveiligen. Menselijke samenwerking vergt een hoge graad van vrijheid en wie met vrijheid niet kunnen omgaan en ze misbruiken, vormen belemmeringen.

Vredelievendheid en bereidheid tot samenwerking worden wel eens vrouwelijke eigenschappen genoemd en wellicht terecht want alle mensen danken hun leven aan een vrouw, een moeder. De moeder staat aan het hoofd van een gezin, zij brengt kinderen ter wereld en zij voedt en onderwijst hen: het is van hun moeder dat alle mensen de taal leren die daarom de moedertaal genoemd wordt. De moeders geven de cultuur van de gemeenschap aan hun kinderen door. Er is een verstandhouding onder alle moeders ter wereld en die beperkt zich niet tot mensen, zij overschrijdt de grenzen van de soort en zo bijvoorbeeld voelen moederkatten zich bij mensenmoeders veilig met hun jongen omdat zij op de een of andere manier begrijpen dat zij een gelijkaardig lot delen. Het moederschap lijkt daar zelfs belangrijker dan het behoren tot een welbepaalde soort.

Volgens sommigen zijn vaders in zekere zin (door hun echtgenoten) getemde mannen. Vooraleer zij huwen, zouden heel wat mannen immers ongetemd zijn of niet gedomesticeerd. Domesticatie is een begrip dat van toepassing is op dieren en op planten die door mensen thuis (in hun 'huis' of 'domus') geteeld worden maar in een bredere zin is domesticatie verwant met beschaving en zou men kunnen zeggen dat moeders hun kinderen domesticeren of beschaven alsook hun echtgenoten. Voordien vertonen mannen machogedrag; als zij vechten en winnen, kloppen zij zich op de borst zoals hun verre voorouders, de mensapen.

Machogedrag treedt vooral op bij wie er behoefte aan voelen om hun mannelijkheid te bewijzen en dat gebeurt vaker bij onvolwassenheid en dus in de puberteit. Het euvel steekt dikwijls een tweede keer de kop op als de groei zich omkeert en de ouderdomsdementie doorbreekt. In andere gevallen is machogedrag of overdreven mannelijkheid eerder lachwekkend, ongepast maar soms ook gevaarlijk. Het kan zich manifesteren als minachting voor vrouwen en voor vrouwelijke trekjes, vooral waar die optreden bij mannen. Zo bijvoorbeeld wordt in minder geëvolueerde culturen of in culturen die zich nog bij manier van spreken nog in hun puberteit bevinden (ofwel in de fase van dementie), studeren beschouwd als een zaak voor vrouwen; mannen daarentegen moeten als zij voor mannelijk willen doorgaan, vechten of met andere mannen concurreren.

Sommige mannen kunnen minder goed het onderscheid maken tussen vrouwelijkheid en beschaving en bij een aantal onder hen gebeurt het dat zij zich ongemakkelijk voelen bij mensen met al te beschaafde manieren of zelfs onder mensen die welbespraakt zijn, wat zij immers associëren met in hun opvatting 'taterende' vrouwen. Het gezegde 'harde bolster, blanke pit' toont aan dat zij het wel goed menen want eigenlijk is het de hypocrisie waartegen zij zich keren, de leugenachtigheid en de list. Edoch, er ontbreekt wat aan een man die denkt dat hij zich huishoudelijk onhandig moet gedragen om zich als man te laten gelden.

In extreme gevallen geloven macho's dat geweld hen boven anderen verheft en om die reden proberen zij situaties te creëren waarin geweld kan gelden als gerechtvaardigd of als wenselijk. Zij kijken daarom meer dan anderen uit naar leidinggevende functies en uiteraard zouden zij zich ten volle kunnen uitleven in de politiek, met vijanden die zij te bestrijden hebben voor het aanschouwen van een groot publiek dat dan in hun ziekelijke verbeelding onder hun bescherming leeft, hen dank verschuldigd is en hen eert. Maar macho's kunnen ook vrouwen zijn, men herinnere zich premier Margareth Tatcher die zichzelf als de enige man in het Britse parlement beschouwde en die in 1982 prompt de Falklandoorlog startte die aan bijna duizend mensen het leven kostte.

Hedendaagse voorbeelden van de aberratie van het machogedrag moet men niet ver zoeken, men ziet ze dagelijks op Tv, iedereen kent ze en is er getuige van maar niemand verbreekt het stilzwijgen erover uit angst omdat de personen over wie het hier gaat, allerminst ongevaarlijk zijn. Zij zijn degenen die de beschikking hebben over het gebruik van kernwapens.

(J.B., 6 september 2025)

Verdeeldheid

Als het de overtuiging is van onze politici dat men niet onpartijdig kan ingaan op de uitnodiging van China om daar de herdenkingsceremonie naar aanleiding van het einde van de Tweede Wereldoorlog bij te wonen, betekent dit (voor politici maar uiteraard ook voor alle burgers) een verplichting tot polarisatie. Men moet zich tot een kamp bekennen, of veeleer: niemands mening wordt gevraagd, men moet het bestaan van de kampen of dus de strijd als feit accepteren, men kan niet zomaar kiezen voor neutraliteit en onpartijdigheid wordt sowieso beschouwd als lafheid of als verraad.

Die druk tot partijdigheid staat uiteraard in functie van de rekrutering van troepen voor oorlogsdoeleinden. Men spreekt weliswaar over defensie maar de massa naar het front krijgen is geen sinecure en vergt tijd en geleidelijkheid.

Nu doen onze politici er zogezegd alles aan om polarisatie in de samenleving te bestrijden maar op internationaal vlak eisen zij die, zodat wij kampen met een beleid dat inconsistent is. En gehoorzamen aan inconsistente bevelen is uiteraard volstrekt onmogelijk: een trekpaard gehoorzaamt aan 'tuk' en aan 'jurt' maar de twee commando's tegelijk brengen het beest in de war.

Polarisatie gaat aan genocide vooraf zoals de Nederlandse socioloog Abram de Swaan uitlegt in zijn Compartimenten van vernietiging; over genocidale regimes en hun daders (2014).¹ Elk regime, elke macht is in de kiem moorddadig omdat het tegenstanders heeft van wie het een vijandsbeeld creëert dat in alle stilte gaat behoren tot de 'mentaliteit', zo schrijft De Swaan.² “De staat is de grootste mensendoder in de moderne wereld maar zij wist de sporen van haar vernietiging samen met haar documenten uit. (…) De meeste slachtoffers (…) zijn ongewapende burgers” met als doelgroepen ras, etnie, geloof, nationaliteit, klasse of politieke overtuiging ofwel werd lukraak terreur gezaaid.³ M.b.t. bijvoorbeeld de Rwandese genocide geldt: “(...) de fanatiekste voorstanders van een erfelijk onderscheid tussen Tutsi en Hutu waren geobsedeerd door de mogelijkheid dat Tutsi zich als Hutu konden voordoen om zo verwarring en verdeeldheid te zaaien.”⁴ “Velen werden gedwongen mee te doen om niet vermoord te worden.”⁵ “Alles was erop gericht de kring van medeplichtigen uit te breiden.”⁶ “Mensen zoeken bescherming voor de dreiging die het regime met zo veel succes heeft opgeroepen, en eisen dus drastische maatregelen tegen de boosdoeners die het regime zelf heeft aangewezen.”⁷ "De ver doorgevoerde compartimentalisatie maakt het mogelijk dat mensen in andere domeinen van de samenleving kunnen blijven functioneren alsof er niets gebeurd is. (...) [zij] doen alsof er niets gebeurd was."⁸

De V.S. die de huidige Europese oorlog sturen, die een proxy-oorlog is tussen de V.S. en Rusland, voeren een polariserend beleid dat autochtonen opzet tegen allochtonen, hetero's tegen homo's, aanhangers van de milieupartijen tegen gewinzoekers en kortetermijndenkers, volgers van het mondiaal gezondheidsbeleid tegen ongehoorzamen en zo verder. Op die manier hebben wij twee meesters te gehoorzamen en zij vertellen elk een heel ander verhaal: de ene wil inclusie, de andere apartheid; de ene zegt 'tuk', de andere 'jurt'.

Uiteraard is de genoemde inconsistentie een vrucht van de hypocrisie die het Westen niet langer in staat is te verbergen voor de rest van de wereld welke het door de eeuwen heen pluimde onder het voorwendsel van christianisatie en beschaving. Dat zich heden alternatieve ontwikkelingsprojecten blijken te ontplooien en godbetert dan nog op initiatief van de meest beruchte dictators ter wereld, zaait ook in het Westen zelf een verdeeldheid die bijna niet anders meer kan gezien worden dan als een bestraffing voor een kwaad waarmee het sowieso niet eeuwig weg kan blijven komen.

(J.B., 5 september 2025)

Over wetenschappelijkheid en vrijheid

In het als een kortverhaal geschreven verslag getiteld De eekhoorn beeldt Primo Levi (die leefde van 1919 tot 1987) de wreedheid af, impliciet verklaard als een bijwerking van de arrogantie. Meer specifiek gaat het hier over de menselijke wreedheid tegenover dieren, gekoppeld aan de arrogantie van de zogenaamde wetenschappelijkheid. Met de hardnekkigheid van een ezel blijft die laatste echter het leven beschouwen op een middeleeuwse wijze, met name en paradoxaal genoeg als machinaal of dus als levenloos en hoe dan ook als zielloos. De materialistisch gefundeerde wetenschappen zien de geest immers als een louter bijwerking van de 'stoffelijke' hersenen, een beetje zoals de droom een bijwerking is van de slaap. Zij blijken hierbij echter over het hoofd te zien dat zij als geen andere instantie deze bijwerking belichamen terwijl zij daarvoor alle vrijheid en macht opeisen zodat zij eigenlijk handelen naar willekeur. Verbazing kan dan helemaal niet meer aan de orde zijn als wij samen met de auteur moeten vaststellen dat de droom die zij dan dromen, uitgemond is in een ware nachtmerrie.

In een onderzoeksinstituut treft de verteller, Primo Levi, een eekhoorn aan die in een elektrisch aangedreven tredmolentje verplicht wordt om te blijven rennen, een proef in het kader van een wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van slaapdeprivatie. Liep men aan dat molentje gewoon voorbij dan kon men als consciëntieus persoon die nacht de slaap beslist niet vatten maar kennelijk missen de betrokken wetenschapslui het geweten dat hun onderzoeksdaden in de weg staat en wellicht heeft dat te maken met carrièrekansen en dus met geld en macht.

Dat de uitschakeling van het geweten in het kader van het toebrengen leed aan andere wezens zich niet beperkt tot dierenleed, daarvan kon Primo Levi meespreken want deze Italiaanse hoogbegaafde maar onder Mussolini in 1938 door de universiteit afgewezen en door navenante werkloosheid in depressies gedumpte joodse scheikundige werd in december 1943 gearresteerd en in februari 1944 naar Auschwitz III gedeporteerd, een werkkamp waar hij dwangarbeid verrichtte bij de productie van synthetisch rubber - maar Levi overleefde. Na de voltooiing van zijn levenswerk I sommersi e i salvati kwam de schrijver om door een val in een trappenhuis maar volgens onder meer zijn collega-auteur en vriend Ferdinando Camon¹ betrof het een sprong.

Dat onder een dictatoriaal regime proeven op dieren worden uitgebreid naar de menselijke soort is niets nieuws en volgt ook uit de logica van de ongecontroleerde macht die zegt dat mensen niet alleen bereid zijn maar er tevens op gebrand om effectief ongeacht wat uit te voeren van zodra ze dat ook kunnen doen. Het 'mogen' verandert immers in een 'kunnen' waar een toelating niet langer wordt vereist, wat in de regel het geval is onder alleenheersers.

Dat alvast zekere sectoren binnen de wetenschappelijke wereld zich als autocraten zijn gaan gedragen sinds het Verlichtingsideaal de wind in de zeilen kreeg, werd ook onlangs nog op wereldschaal gedemonstreerd met de aanpak van de coronacrisis met medisch dubieuze en economisch desastreuze maar voor de betrokken firma's, onaantastbaar onder de paraplu van de wetenschappelijkheid, bijzonder lucratieve resultaten.

Het bestaan van een AFI, een Academic Freedom Index² of dus een meting en rapportering van de academische vrijheid wereldwijd kan hieraan maar weinig verhelpen, enerzijds wegens de zelfreferentieproblematiek omdat de AFI zelf resulteert uit academisch onderzoek en anderzijds omdat uitgerekend de genoemde vrijheid in toom moet worden gehouden met het oog op het voorkomen van ethisch verwerpelijke onderzoekshandelingen. Andermaal te verwijzen naar de coronacrisis blijken door de macht van academici de proefkonijnen reeds van de menselijke soort te zijn en nota bene bovendien ongevraagd - een onheil dat de nazi-praktijken van weleer beslist in haar schaduw zal stellen van zodra het autocratisch karakter van de machtigste staat ter wereld dat van zijn rivalen op mondiaal vlak zal overklassen. Van zijn machtsstrijd is tenslotte de mens zelf altijd onverhoopt doch gegarandeerd het slachtoffer.

(J.B., 3 september 2025)

Zie ook:

https://www.vrt.be/vrtmax/a-z/the-constant-gardener/

Over de dood en de wereld

Wie midden in het leven staan, zouden kunnen denken dat er een wereld bestaat met daarin mensen maar dat is niet zo. Een wereld met veel of weinig mensen, een wereld met bekenden en met onbekenden, een wereld met alleen onbekenden, een wereld zonder mensen. Dat is een illusie en daarvan wordt men zich soms bewust en wel op het ogenblik dat zij met wie men innig is verbonden, wegvallen. Wat dan overschiet, is allesbehalve een wereld zonder hen. En men begrijpt dan dat er niet de wereld is met daarin al dan niet die mensen omdat, eenmaal zij er niet meer zijn, men kan zien dat wat men voor de wereld hield, alleen maar het decor was van die mensen. Mét die mensen, verdwijnt de wereld.

Men achtte de wereld denkbaar zonder hen maar dan ziet men dat, als zij er niet meer zijn, er helemaal niets meer overschiet. Eens al het water definitief weg is, is de emmer niet langer wat hij eenmaal was omdat hij zijn eigen wezen, zichzelf, ontleende aan het water. Aan wie nooit water zagen, kan men onmogelijk uitleggen wat het ding is dat de naam emmer draagt en ook als zij hem zien met de beide ogen, zien zij de emmer niet: zij zien een voorwerp dat tentoon staat en zij bekijken het maar zien doen zij het nimmer, de afwezigheid van water heeft hen blind gemaakt voor de wereld van het water. Het verdwijnen van het water heeft de wereld van het water doen verdwijnen. Tegelijk met zekere mensen, verdwijnt de wereld van die mensen omdat hij hun decor was, omdat het decor zichzelf aan hen ontleende.

Er is niet de wereld met daarin de mensen zoals er de doos is met daarin de knikkers of de staat met in de staat, de burgers. Zonder burgers is er geen staat omdat de staat niets meer is dan de eenheid van de burgers. Het burgerschap wordt ontleend aan het bestaan van de staat en andersom bestaat de staat bij de gratie van de burgers. Zonder burgers is er geen staat, ook geen lege staat: zonder burgers, rest er helemaal niets meer. Bij het wegvallen van zekere mensen, valt tevens hun decor weg, dat wij verkeerdelijk voor de wereld hielden. Verkeerdelijk, want in onze voorstelling was er de wereld met daarin die mensen, een wereld die ook denkbaar geacht werd zonder hen. Een schromelijke vergissing. Er is geen wereld zonder de mensen, er is geen staat zonder de burgers, er is geen emmer zonder het water, ook geen lege emmer, geen lege staat en geen lege wereld. Als zekere mensen gaan ontbreken, is er helemaal niets meer.

Als geliefden tegen elkaar zeggen hoeveel zij van elkander houden, zoals in de opera Einstein on the Beach van Philip Glass, zoals in Romeo and Juliet van Shakespeare, zoals in Dido and Aeneas bij Henry Purcell of in de Aeneis van Publius Vergilius Maro, liegen zij niet en zij overdrijven ook niet. Hun extase is geen begoocheling die hen van de wereld vervreemdt maar daarentegen een licht dat hen doorheen de schijn van alle dingen heen doet zien. De extase van de liefde toont hoe secundair de dingen zijn, hoe totaal afhankelijk van wat zogenaamd nuchtere figuren voor louter dromen houden. Zonder de mens, door de grote dichter Pindarus 'de schaduw van een droom' geheten - zonder die schaduw van een droom, nog minder dan een droom, is er geen wereld, verdwijnt wat men voor harde materie hield, in alfawetenschappen bestudeerd, in een zwart gat.

Als geliefden tot elkaar zeggen dat ze zonder elkaar niet kunnen leven, zoals in de opera Einstein on the Beach van Philip Glass, zoals in Romeo and Juliet van Shakespeare, zoals in Dido and Aeneas bij Henry Purcell of in de Aeneis van Publius Vergilius Maro, liegen zij niet en zij overdrijven ook niet. Geliefden kunnen zonder elkaar niet leven omdat zij elkanders wereld tot de hunne hebben gemaakt. Het lot van de ene is dat van de andere geworden en als Eurydice het leven laat ingevolge de beet van een adder, deelt Orpheus in haar lot en verwandelt zich zijn leven tot alleen nog maar een klaagzang die zijn pijn dermate uitstraalt doorheen alle dingen dat de ganse natuur erdoor bezwijkt en hij zijn eigen wetten overtreedt die immers in de schaduw staan van grote dromen.

De god van de doden wordt geraakt en buigt voor de heilige rechten waarop waarachtige geliefden bogen maar tegelijk weerhoudt hij zich ervan de wetten van de wereld te schofferen die immers ook zijn rechten opeist. De tweestrijd tussen de beide sferen wordt met een sluwe list beslecht zodat alle spelers van de ultieme tragedie aan hun trekken kunnen komen. Het verdict gebruikt de zwakte waaraan jammerlijk elke liefde lijden moet en maakt dat Hades eervol kan bekomen de meedogenloosheid van zijn koningschap ongerept te houden terwijl hij nochtans zijn belofte nakomt, afgedwongen door de diepste pijn van minnaars. Als Orpheus in de waanzin van zijn liefde omkijkt, maakt hij de vernietiging van zijn Eurydice met de zijne onomkeerbaar.

Over het leven dat Orpheus nadien slijt, doen allerlei verhalen de ronde maar een zaak staat vast: zonder zijn geliefde blijkt hij niet in staat te leven. Hij is verbitterd, wijst alle vrouwen voortaan af of wordt verscheurd, zijn hoofd wordt afgehakt, drijft in moerassige wateren weg en uit zijn mond wasemen orakels; de wereld waarin hij zich bevindt, is chaos en gelijkt in alles op de onderwereld.

Wie midden in het leven staan, zouden kunnen denken dat er een wereld bestaat met daarin mensen maar dat is niet zo. Eenmaal mensen met wie wij innig zijn verbonden, er niet langer zijn, begrijpt men soms dat wat men voor de wereld hield, alleen maar hun decor was.

(J.B., 1 september 2025)

De Onzichtbare Hand of een Nieuwe Wereldorde?

De U.S.T. of de United States of Trump is een feit maar in het verschiet is daar tevens de T.W. of, analoog aan Disney World, de Trump World want de slokop heeft naast de V.S. ook de rest van de planeet in het vizier. In het arsenaal van mimicry-systemen van deze hyperhypocriet zet Trumps ambitie om de Nobelprijs voor de vrede in de wacht te slepen de trage massa op het verkeerde been zodat hij ongehinderd kan doen wat ook zijn voorgangers deden, alleen doet de schaamteloze dictator het ten voeten uit apert: overal oorlogen initiëren om de elite van de U.S.T. die voornamelijk bestaat uit de aandeelhouders van de wapenhandel, te betalen voor hun steun aan zijn verkiezingscampagnes.

Want vandaag brengt in een democratie niet langer het volk haar 'leider' aan de macht maar wel het kapitaal dat immers de beschikking heeft over alle propagandamiddelen waarmee het zichzelf stuurt naar de mega-, giga- of tera-fortuinen en de kiezers richting nano, pico, atto of femto waarna de schulden hun intrede doen, alweer uit te drukken in mega-, giga- of tera-eenheden.

De Oekraïne is sinds langer dan een decennium een proxi-oorlogsgebied waar de Yankee en de Rus slag voeren, het is een buffergebied zoals ook Syrië, Korea, Vietnam, Laos en Cambodja, Afghanistan, Jemen en noem maar op. In oorsprong is Kiev de wieg van Rusland, ontstaan in de negende eeuw met de komst van de het volk de Roes, veroverd door Mongolen en door Russen. Na W.O.I werd met Kiev gepingpongd en het werd deel van Oekraïne, Polen en uiteindelijk van de Sovjet-Unie, met een onderbreking in W.O.II waar het ingepalmd werd door de nazi's die daar tienduizenden joden vermoordden. De U.S.S.R. viel uiteen in 1991 waarna Oekraïne onafhankelijk werd samen met nog veertien andere voormalige Sovjet-staten - in alfabetische volgorde: Armenië, Azerbeidzjan, Belarus, Estland, Georgië, Kazachstan, Kirgizië, Letland, Litouwen, Moldavië, Oezbekistan, Rusland, Tadzjikistan en Turkmenistan.

Het jaar 1991 waarin de U.S.S.R. uiteenviel, was meteen het begin van de huidige Europese oorlog. Onvermijdelijk, want zo bijvoorbeeld stonden in Oekraïne nog talloze kernkoppen uit het Sovjet-tijdperk opgesteld waarvan echter de lanceerknoppen zich nog steeds in Moskou bevonden, waarna onder internationale druk Oekraïne kernkoppenvrij gemaakt werd. Een gelijkaardig probleem stelde zich met de Sovjet-vloot in de Zwarte Zee. In 1991 werd Kravtsjoek Oekraïens president, hij werd in 1994 opgevolgd door Koetsjma, in 2005 volgde Joestsjenko, in 2010 achtereenvolgens Janoekovytsj, Toertsjynov en Porosjebnko totdat Zelensky aantrad: vanaf 2015 in een televisieserie en vanaf 2019 'in het echt'.

Het uiteenvallen van de U.S.S.R. geschiedde onder Gorbatsjov tegen wie toentertijd Poetin en zijn trawanten een mislukte coup pleegden. Poetin is een nationalist - noodgedwongen want de heimwee naar het machtige Russische rijk van weleer wakkert de sympathie voor de voormalige op het communisme georiënteerde U.S.S.R. weer aan en verklaart deels ook de toenaderingen met China alsook enkele tekenen die wijzen in de richting van het wereldcommunisme, met name waar zich een aantal economische grootmachten lijken te hergroeperen met in hun zog nieuwe politieke en ook het begin van militaire allianties.

Het onmiskenbaar dictatoriaal karakter van de nieuwe V.S. kan daarom misschien wel gezien worden als een wanhoopspoging om alsnog spoed te zetten achter de oprichting van een verdedigingssysteem tegen wat onmiskenbaar een nieuwe wereldorde zal gaan worden maar het lijkt er veeleer op dat improvisaties de boventoon voeren en dat de liberalen aan de macht dit laten betijen, zich blindelings vertrouwend op de Onzichtbare Hand: de door neoliberalen verspreide waanidee van Adam Smith dat egoïsme spontaan collectieve welvaart creëert. Een waanidee omdat kapitalisme wezenlijk suïcidaal is en arbeid uiteindelijk de enige bron van welvaart. Het doordrijven van de neoliberale waanzin leidt alleen tot slavernij en oorlog en dat is nu niet langer een ver-van-mijn-bed-show.

(J.B., 30 augustus 2025)

Respectloosheid

Mimicry is in een eerste betekenis “het bij dieren [n.v.d.a.: maar ook bij planten] voorkomende verschijnsel dat ze zich qua uiterlijk aan hun natuurlijke omgeving hebben aangepast, als bescherming tegen natuurlijke vijanden.”¹ Om niet gezien te worden geeft de kameleon zijn vel de kleur van de omgeving. Ook kunnen zwakke dieren zich voordoen als gevaarlijke door deze te imiteren en ze kunnen zich voor dood houden (zich van 'krommenaas' gebaren) of zich voordoen als een plant of als een levenloos voorwerp. In een tweede betekenis is mimicry “het zonder een goed resultaat na-apen van illustere voorgangers in de kunst, slecht plagiaat.”²

Bij mensen neemt die nabootsing of camouflage uiteraard complexere vormen aan en wordt zij toneelspel, hypocrisie of gesofisticeerd bedrog dat zich in de structuren kan verankeren en daardoor moeilijker aantoonbaar wordt en bijna niet te bestrijden. De hele handel is geënt op het principe van de mimicry waar in de reclame producten zich anders voordoen dan ze werkelijk zijn (in casu worden ze per definitie voorgesteld als beter dan ze zijn) en die mimicry wordt uitgelokt of wordt zelfs onoverkomelijk door het winstbejag dat aan de kapitalistische economie inherent is.

Uiteraard zijn het altijd mensen die producten anders voorstellen dan die werkelijk zijn en tot die producten behoren ook de mensen zelf zoals zij bij anderen overkomen of dus hun imago. Iemands imago is sowieso met mimicry verweven en dit imago houdt verband met onder meer iemands persoonlijke vermogen, zijn beroep, reputatie, sociale positie en connecties.

Zoals gezegd is in een kapitalistische economie de mimicry even onoverkomelijk als het winstbejag en dat laatste is dan ook de motor achter het toneel dat burgers op te voeren hebben om een positie in de pikorde te verwerven, te behouden of te verbeteren. Het spreekt dan ook vanzelf dat in het kapitalistische, westerse systeem, de allerhoogste politieke positie in de pikorde, met name die van president van de V.S., die volgens sommigen overeenkomt met die van de machtigste persoon ter wereld, het product zal zijn van een maximaal winstbejag en een tot het uiterste doorgedreven mimicry.

Toneelspel, reclame, propaganda, hypocrisie, vermogen en nog meer dergelijke eigenschappen die in morele termen vaak als verkeerdheden worden geduid, blijken deugden op het wereldtoneel, wat ons ervan overtuigt dat de wereld 'des duivels' is of in het bezit van het kwaad, waarvan de verpersoonlijking, de opperduivel, uiteraard de machtigste persoon ter wereld zal zijn.

Echter, de 'dubbele agenda' (om nog maar eens een variatie op het onderhavige thema bij naam te noemen) van de potentaten vereist uiteraard nog steeds dat wat zij in het verborgene bekokstoven, op een aan de buitenwereld toonbare vorm gepresenteerd kan worden en die eis zet ook een noodzakelijke rem op de handel en wandel van de 'allerwildste beesten' in de jungle. Maar waar het neoliberalisme met al zijn onhebbelijkheden de regel is geworden of het nieuwe normaal, hebben die onhebbelijkheden zich omzeggens een vaste stek verworven; ze worden dan niet langer als onhebbelijkheden beschouwd of als ondeugden maar daarentegen als legitieme strijdmiddelen: in het gevecht om te overleven maar ook in het gevecht naar de top dat een gevecht is van leven op dood. De stap van het overleven naar het albezit blijkt zelfs dwingend in een economische logica die stelt dat stilstand (of tevredenheid met wat men heeft) achteruitgang is en, met andere woorden, dat groei (of ontevredenheid als principe of als drijfveer) een absolute noodzaak is voor louter zelfbehoud.

Echter, waar potentaten niet langer verbergen wat zij te verbergen hebben, met andere woorden waar schaamteloosheid zich heeft ingeburgerd, verdwijnt de hoger genoemde rem en het spreekt vanzelf dat dit pas kan gebeuren waar een 'beschaving' gelooft dat zij een voorbeeld moet nemen aan de natuur - de natuur welteverstaan met haar wet van de jungle of haar recht van de sterkste dat neerkomt op volslagen wetteloosheid. Wie, zoals Adolf Hitler en zijn trawanten uit de nazitijd, geloven dat zij de natuur maar best een handje kunnen helpen, dwalen op een onvergeeflijke manier die zich zal wreken in niets anders dan een genosuïcide.

Respectloosheid triomfeert momenteel in de middens van de westerse potentaten. Het blijkt degenen die de wereld besturen volstrekt koud te laten dat zij de elementaire kennis van de meest recente en voor vandaag relevante geschiedenis missen en de uitstalling van hun onbekwaamheid vergezelt de oubollige betutteling waarmee zij geloven de wereld aan zich te onderwerpen. In feite garandeert alleen het bezit van de krachtigste atoomwapens gecombineerd met eer- en gewetenloosheid dat dit gedrag onbestraft blijft en het is niet de voorgewende genialiteit van de alleenheersers maar de verdomde vrees voor moord op grote schaal die hun vazallen in het gareel houdt. Want dat (de geperfectioneerde versie van) de boeven in maatpak (onder wie er godbetert in hun 'fin de carrière' dermate blasé zijn dat zij naar Nobelprijzen beginnen te hengelen) er helemaal niet voor terugdeinzen om hun bommen van op alsnog veilige afstand op andermans hoofden uit te strooien, blijkt sinds oudsher en nog elke dag opnieuw.

(J.B., 28 augustus 2025)

Omsk Van Togenbirger spreekt

Dertig jaar geleden contacteerden mij een aantal hooggeplaatste neoliberalen met wat ik zou noemen een aanbod dat niet afgeslagen kan worden en in dat kader lieten ze mij in hun kaarten kijken. Wij zoeken, zo zegden zij, een oplossing te vinden voor een zaak die gegarandeerd bijzonder slecht zal aflopen als wij helemaal niets ondernemen: onze beschaving zelf staat op het spel. Het volk is door en door verwend, het aantal snobs gigantisch, de arrogantie en het egoïsme rijzen de pan uit, de verspilling en de vervuiling zijn exuberant. En er is maar één oplossing voor het probleem: het volk moet weer arm worden gemaakt. De vraag is alleen op welke manier dat het best kan gebeuren. Ja, wat wij beschouwen als emancipatie wordt door die nijdige 'elite' niet langer geduld.

Ik schrok van wat ik een openbaring zou kunnen noemen maar ik heb geen redenen om te twijfelen aan de waarheid van die woorden en nu, dertig jaar later, vallen de puzzelstukjes samen. Niet alleen waar de machtigen der aarde de emancipatie die zij als 'woke' benoemen, terugdraaien maar ook daar waar de strijd fysiek geworden is. Want de oorlog in Europa blijkt inderdaad een voorwendsel voor een transactie van onder meer het Europese volksbezit naar de bovenklasse en een simpele analyse laat daarover niet de minste twijfel bestaan.

U hoort het goed, het gaat hier om een klassenstrijd, de rijken zijn immers niet gediend met het feit dat gewezen onderdanen hen boven het hoofd groeien en het is een ongeschreven regel: nooit zullen zij gehoorzaamheid bieden aan hen die eens hun slaven waren. Maar laten wij de feiten onder ogen zien want de corrupte bende die zich vertegenwoordigers noemen van het volk, huilen met de wolven mee.

Jaap Kruithof beschreef het in zijn analyse van het neoliberalisme en uiteraard zal het hem nooit in dank worden afgenomen, het boek wordt evenwel niet verbrand maar radicaal weggezet als oude koek, tenminste waar men er niet aan uit kan om het alsnog te duiden. Het neoliberalisme, zoals de religie van de mammon heet, is alomtegenwoordig en Kruithof spaart geen enkele natie in het westen waar de dienaren van het gouden kalf intussen vrij spel hebben want Het neoliberalisme dateert van een kwarteeuw geleden.

Of ze nu oligarchen heten ofwel ondernemers: een kleine minderheid plundert de rijkdommen van het land, zo schrijft hij over Rusland, en dat zijn voor veertig procent maffiosi.¹ En in het Westen is het eender: de jaaromzet drugs bedraagt 15.000 miljard BEF², dat is 8 procent van de totale wereldhandel, zowat twintig keer meer dan de omzet van de wapenhandel - welteverstaan anno 2000.³

Aan de drugshandel wordt niets verholpen, integendeel: drugs hebben (op één product na) de grootste winstmarge welke meestal evenredig is met de vernietigingskracht, zodat die nog de loef afgestoken worden door wapens: van de wapenhandel met Europa worden momenteel de V.S. steenrijk. Daartoe ook werd de Europese oorlog opgezet en is dat geen mooie deal? Reeds een miljoen Russen sneuvelden in de Oekraïne, welteverstaan arme Russen, van wie de rijke af wilden ('Krieg und Leichen'). De Europese armen wacht eenzelfde lot maar eerst moeten ze nog worden gefabriceerd, wat geschiedt middels het leegroven van hun geldbeugels, wat momenteel aan de gang is met de medewerking van onze excellenties die immers zwijgen en knielen voor de slokops van de V.S. Wat betreft het Europese land gaat een flink stuk naar Rusland, welteverstaan naar zijn feitelijk door Poetin vertegenwoordigde oligarchen. Op die manier pluimt in luttele jaren de bovenklasse al haar ondergeschikten kaal. Na de afloop van de oorlog zullen zij die behouden werden gegarandeerd gehoorzamen aan hun meerderen - aan het bestaan van alle anderen (en dat zullen er andermaal miljoenen zijn) zal alleen een zwarte gedenkplaat ergens op een stil pleintje één op tienduizend toevallige voorbijgangers doen herinneren.

(J.B., 25 augustus 2025)

Rituelen

Er zijn filosofen - maar zou men hen zo wel noemen en niet veeleer verwanten met Jehova's getuigen of iets dergelijks? - die het bepleiten om weer rituelen in te voeren: rituelen hebben we nodig, zo schrijven zij: we missen ze, we moeten heel dringend terug naar de rituelen want dan voelen we ons beter - en ziedaar reeds de verleiding. Het lijkt een onschuldige mode, iets in de trant van terug naar de goede oude tijd, maar onschuld is hier helemaal niet van de partij.

In rituelen geschiedt een overgave van de bewuste en verantwoordelijke personen aan collectieve daden die vaak onverstaanbare woorden zijn, dansen, gebaren of verkleedpartijen waarachter steeds indoctrinatie schuilgaat omdat rituelen handelingen zijn die ooit door iemand uitgevonden zijn en meestal is dat gebeurd met geen al te aardige bedoelingen. Rituelen worden gewoonten die vanzelfsprekend lijken en die ons gaan beheersen, zij dulden ook geen commentaar, men moet ze gewoon slikken en meedoen met de massa, zoals soldaten die marcheren in het gelid, betoverd door een ritme van de trom waar ook als zij dat zouden wensen, niet meer aan ontsnappen kunnen; of zoals uitvoerende muzikanten die gevangen zitten in de cadans van de muziekmaten van de symfonie totdat die helemaal is uitgevoerd en het applaus de stress heeft weggenomen en zijn fiat heeft gegeven voor een terugkeer naar de orde van de dag.

Rituelen, jazeker, robotiseren degenen die hen gaan beoefenen, ze beroven hen niet alleen van hun tijd en zij nemen niet alleen ruimte in maar zij staan ook de geestelijke ruimte of de vrijheid in de weg. Obsessies ware een betere benaming voor ingeburgerde rituelen, in de psychiatrie staan zij bekend als dwangmatig gedrag. En dat de dirigent van de rituelen zich zoals het de macht past, aan het oog van bijna iedereen onttrekt, maakt het zaakje extra gevaarlijk.

Het bekendste ritueel, om maar iets te zeggen, vormt zich rond het zogenaamde sacrament van het doopsel en dat is een exorcisme, een duiveluitdrijving. Nieuwgeborenen zijn het bezit van de duivel, aldus de kerk, en zij heeft de oplossing klaar en het is een ritueel. En opgepast: wie het verwerpen, zijn ervoor verantwoordelijk dat de betrokkenen eeuwig zullen branden in de hel en dat wenst toch niemand zijn eigen kinderen toe? Het lijkt onschuldig, het duurt niet lang, het zijn tenslotte 'slechts' woorden en kijk, daar arriveert prompt in een opgeblonken gouden koets alras de dwang.

De doopvont is uit de tijd maar zekere filosofen bepleiten de terugkeer ervan: het doopsel, het vormsel, de biecht en noem maar op. Maar uiteraard kan niet iedereen die rituelen ondergaan, ze zijn immers bestemd voor een elite, voor uitverkorenen. Of dacht u dat de kerk van plan is om het huwelijk te accepteren voor mensen van hetzelfde geslacht? Of voor mensen van wie de kunne dubieus blijkt? Of de priesterwijding voor vrouwen? Zij hebben brute pech door een speling van het natuurlijke lot - zo zou het antwoord van de pausen moeten luiden maar zij doen er het zwijgen toe en houden het been gewoon stijf alsof de vanzelfsprekendheid van de betrokken regels een publiek geheim was. En mét de rituelen worden zodoende ook de voorrechten heringevoerd. En de uitsluiting van zekere groepen mensen die nu eenmaal niét uitverkoren zijn - waarover dadelijk een woordje meer.

De kerk verbiedt toverij maar bij uitstek rituelen zijn tovenarij. Het herinvoeren van rituelen is het schenken van krediet aan tovenaars. Ben je ziek? Naar de dokter gaan is uit de tijd, wij geloven nu weer in mensen met een 'gave' die rituelen uitvoeren en toverspreuken opzeggen, jawel, in het Latijn of Kerklatijn dat alleen ingewijden in staat zijn te begrijpen, evenals de logica daar achter. Naar het voorbeeld van de exorcist wanneer die zich over pasgeborenen buigt. Hij handelt in naam van hogere machten. Hogere machten, hemeltje! Daar zijn ze terug, de middeleeuwen!

Weg met de wetenschap, de medicijnen, de studies en de gesofisticeerde medische technieken. Niet de slimste van de klas hebben wij nodig, niet deze die zich alles ontzegt en studeert tot hij graatmager wordt, zeven jaar geneeskunde en dan nog eens zeven jaar specialisatie in het vak om levensreddende technieken onder de knie te krijgen en door de tijd uitgezuiverde therapieën: weg ermee! Wij kiezen nu, zo roepen zij met al dan niet voorgewend enthousiasme uit, voor het zwijgende heerschap met de verborgen gaven.

Het heerschap in kwestie kan uiteraard ook een dame zijn, hij heeft niet gestudeerd maar heeft een gave, en wel naar zijn eigen zeggen, en vele fans zeggen het hem na en ze getuigen, zoals ook menigeen getuigd heeft van de vele wonderen die zich naar zij geloven zouden hebben voorgedaan in de loop van de geschiedenis. Inderdaad, rituelen zetten de deur open naar de wonderen en de deur naar de hooggeleerde studies van de universiteiten en de onverdroten arbeid in de hospitalen gaat nu dicht.

Wij vragen begrip, zo klinkt het almaar luider, voor de mensen met een gave, zij zijn tenslotte ervaringsdeskundig en verdienen ook graag hun brood: eindelijk willen zij ernstig worden genomen, het wordt tijd dat wij ook die onrechtvaardige discriminatie achter ons laten. 'Wij'.

'Wij' stemmen dan navenante wetten in het parlement en reeds beslaan de zielige doch peperdure prutsen van de nieuwe santen de helft van het apothekerskraam. Naar de mening van de slachtoffers van de toverij (vaak kinderen) wordt niet gevraagd, wij leven immers in het tijdperk van de daders, degenen die gewicht in de schaal werpen van de economie, de weegschaal in de hand gehouden door de ruiter van het zwarte paard in de Apocalyps van Johannes, het verslag over dit eigenste tijdperk waarin zich over de gehele aarde het armageddon uitspreidt.

Protest zal voortaan niet meer helpen. Vaak is protest niet iets dat ontstaat op initiatief van de protesterenden maar wel iets dat in de eerste plaats wordt uitgelokt door machthebbers die hun macht misbruikt hebben en wel met de bedoeling om in die onregelmatigheid die het protest sowieso is, een reden te vinden om de protesterenden de genadeslag te kunnen toebrengen. De sterkere valt de zwakkere aan en geheel logischerwijze nooit andersom en hij houdt ook niet op dit te doen totdat hij op zijn grenzen botst omdat begeerte nu eenmaal geen grenzen kent. Maar op het ogenblik dat de zwakkere er het leven dreigt bij in te schieten en dus helemaal niets meer te verliezen heeft bij het bieden van weerstand, bijvoorbeeld in de vorm van een protest, zal hij door de nood gedwongen reageren met een taal die de sterkere verstaat en dat is de taal van het geweld, meestal in de vorm van de loutere dreiging die echter krachteloos ware indien zij niet vastberaden klonk. Op dit verzet is het dat de sterkere die zijn macht wenst te misbruiken zonder daarvoor te willen veroordeeld worden, wacht en hij doet dat met het geduld van engelen omdat zijn positie garandeert dat hij over de meeste reserves beschikt. Van zodra dat noodgedwongen verzet van de zwakkere een feit is, wordt het met het oog op de geplande genadeslag door de sterkere uitgebuit: het wordt geëtaleerd aan het publiek zoals dat volgens de ongeschreven regels van de arglist doorgaans het geval is, namelijk door de omkering van de rollen van dader en slachtoffer. De publieke opinie met haar hypocriete fatsoen zal in haar lafheid partij kiezen voor de sterkste terwijl zij meteen bekomt dat het er daarentegen alle schijn van heeft dat zij de kant van het slachtoffer kiest en dus de kant van de zwakste en de sterkste krijgt vrij spel voor de publieke veroordeling van zijn slachtoffer dat genadeloos aan de schandpaal wordt genageld terwijl de machthebber niet alleen ongestraft blijft maar tevens onveroordeeld blijven zal en bovendien in vol ornaat kan triomferen.

Het zwarte paard brengt met zijn ruiter de weegschaal in de wereld en met de weegschaal van uiteraard het goud of de genadeloosheid ontvouwt zich het innemendste van alle rituelen dat het ritueel is van het tellen. De mens wordt een getal en na verloop van tijd wordt hij zelfs helemaal niet meer geteld, hij verstoort immers de glans van het goud, het enige dat van tel is, en hij doet nog enkel dienst als telrobot of telmachine, rekenmachine, golem. De golem, de uitvoerder van het ritueel bij uitstek en door dat toverachtige ritueel gevormd.

Een traktaat in de Talmoed zegt dat een golem werd geschapen. Uit het feit dat hij stom was, leidde men alras af dat hij geen schepsel Gods was maar het werk van tovenaars en hij werd teruggefloten naar het stof der aarde.¹ Dat gebeurde door zijn naam die op zijn voorhoofd stond geschreven met de eerste letter te verkorten: 'Emet', wat het Hebreeuwse woord voor 'Waarheid' is, werd derhalve 'Met', wat 'Dood' betekent. In de Apocalyps verschijnt na het zwarte paard, het vaalgele paard, waarvan de ruiter de dood is.

(J.B., 22 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 8. De droom van een schaduw

Noch iets, noch niets: deze omschrijving drukt minder nog dan niets uit maar dat is wat de wereld ook is zonder dromen. Wij dromen en wij loodsen onze dromen in de wereld binnen. Dromen zijn fictie maar sommige dromen zijn dermate overtuigend dat zij onaantastbaar worden, heilig of 'echt'. Dan kunnen we bijna niet anders dan die dromen aanvaarden, wat betekent dat we ons ernaar schikken: we veranderen in de richting van de droom en zo bijvoorbeeld worden wij chauffeurs, lezers of gelovigen.

Maar de verandering die we dan ondergaan, betekent meteen ook dat wij achter ons laten wat wij voordien waren. Wat waren wij nog voor er sprake was van auto's, boeken of godsdiensten? Wat waren wij toen wij nog geen chauffeurs waren, nog geen lezers of gelovigen?

Er is een theorie die zegt dat wij ons mens-zijn aan het burgerschap te danken hebben. Zij spreekt het geloof in het ideaal van de 'natuurmens' vierkant tegen. Humaniteit resulteert uit communicatie, zo zegt zij, en communicatie vergt een politieke gemeenschap en dus geen natuurmensen maar burgers.

Het vreemde is nu dat die theorie op handen wordt gedragen door verlichte geesten terwijl zij ergens sterk verwant is met wat gelovigen belijden waar zij de regel "Quod non est in scriptis, non est in mundo" onderschrijven: “Wat niet in de Bijbel staat, bestaat ook niet in de wereld.” Anders gezegd: het woord gaat vooraf aan de schepping, of: eerst is er de geest, pas daarna het tastbare. Eerst is er de droom, pas daarna het 'echte'.

Wat van onszelf leveren wij in wanneer wij ons schikken naar zaken die uit dromen stammen? Volgens de verlichte geesten kunnen we er alleen maar bij winnen als we chauffeurs worden, lezers, gelovigen of burgers. Want volgens hen gaat het burgerschap aan het mens-zijn vooraf: het burgerschap, het chauffeur-zijn, het lezer-zijn. En dat geldt dus ook voor wie belijden dat in den beginne er het woord was, het woord waaruit alles voortgekomen is. Het niets, de droom, het zich schikken naar de droom en pas dan bestaan we.

We bestaan derhalve enkel in een droom en die droom is niet eens de onze. Ik ben chauffeur door de auto die voortspruit uit de fantasie van een ander. Ik ben mens door de wereld die ik niet zelf ontworpen heb. Derhalve: voor zover ik ben, ben ik voor mezelf een vreemde. Ik besta door de begeerte van een ander. De Griekse dichter Pindaros schreef in 446 voor Christus dat de mens de droom is van een schaduw.¹

(Wordt vervolgd)

(J.B., 16 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 7. De nachtmerrie

Scheppende geesten brengen dromen in de werkelijkheid naar binnen: de telefoon en de computer, de maanreizen, de dichtkunst en de opera, de grootsteden, de universiteiten, de auto, het bushokje en de atoombom - om er slechts enkele te noemen. Die dromen worden niet vernietigd, zij worden erkend en dat gebeurt omdat zij erin slagen om ons te verleiden. De auto verwisselt de inspanning van de verplaatsing met een rustige zetel, de telefoon maakt verplaatsingen overbodig en de atoombom verschaft veiligheid, de universiteiten delen kennis uit, de dichtkunst schoonheid.

Het verlangen naar gemak schept eerst de droom van de auto en vervolgens de auto zelf. Wij worden verleid om mee te dromen en wij integreren de auto in ons leven, hij gaat van onze wereld deel uitmaken. Onze wereld is een geheel van door ons geaccepteerde en in ons leven geïntegreerde dromen. Onze wereld is het geheel van die dromen die erin geslaagd zijn ons te verleiden om ze als werkelijkheid te accepteren.

Want op de keper beschouwd zijn al die dingen niets als we ze niet accepteren: de auto accepteren betekent dat wij chauffeur moeten worden, de computer accepteren wil zeggen dat wij voor het scherm en het klavier gaan wonen, maanreizen vereisen de bereidheid om daar handenvol geld aan uit te geven, universiteiten vergen de discipline van het docenten- en studentenleven. Al deze dromen komen pas in de werkelijkheid naar binnen als wij ons schikken naar hun aard.

Het is niet niks voor de mensheid om zich te alfabetiseren met het oog op het verwerkelijken van de droom van de dichtkunst, de taal en de communicatie. Het is niet niks om pakweg twee uur per dag achter een stuur te gaan zitten op een immer levensgevaarlijke autoweg. Of om onze levende gesprekken met hun genuanceerde gebaren grotendeels op te offeren aan het domme tokkelen op een klavier. Maar als wij geen bedienden worden van al die instrumenten, kunnen we er niets mee aanvangen en betekenen ze ook twee keer niets.

Dromen komen in onze wereld naar binnen op voorwaarde dat wij bereid zijn om ons aan die dromen aan te passen en dat betekent de bereidheid om voor een stuk het levende lichaam in een robot te laten veranderen want dat is wat er gebeurt als van ons gevraagd wordt dat wij die machines gaan besturen. Ja, ze verleiden ons en ze doen niets meer dan dat omdat zij helemaal niets betekenen als wij ze met de prijs van onze levenskracht en onze tijd niet binnenlaten in ons leven.

Zij verleiden ons, ze laten ons geloven dat wij ze nodig hebben maar in feite hebben zij ons nodig: het verkeer heeft chauffeurs nodig, de maanreizen belastingbetalers, de communicatie geletterden en bedienaren van allerlei klavieren. En onze lichamelijkheid boet daarbij aardig in, ons lijf moet zich in nare bochten wringen en wij krijgen navenante kwalen: artrose, gewrichtsklachten, spieratrofie, scoliose, hoge bloeddruk, suiker en noem maar op. Daar zijn uiteraard dan weer klinieken voor met veel verdiepingen, elke etage heeft zijn orgaan met bijhorende specialisten en zo geraken wij met al die dromen die samen onze wereld uitmaken verwikkeld in een heuse nachtmerrie.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 16 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 6. De duisternis der Verlichting

Verlichte geesten hebben het over de openbaarheid welke moet waken over goed en kwaad maar tevens over recht inzake de waarheid. De waarheid is een zaak van rechtspraak en recht wordt niet gesproken onder vier ogen maar waar principieel iedereen het horen kan en het kan zeggen als hij niet akkoord is en waarom dan niet. Edoch, de openbaarheid waar ieder, ieder ander ziet en hoort, garandeert geenszins dat wij in volle vrijheid naar de dingen kijken en luisteren.

De openbaarheid immers is ook die van de openbare ruimte waar in de coulissen de handlangers van de potentaten defileren met het geweer in de aanslag, zoals onder de nazi's in de propagandacinema's waar derhalve geen kat het waagde om ook maar een woord kritiek te uiten op de geëtaleerde leugens. Maar blijven wij wat dichter bij huis, met de neonazi's, waar de dictator openlijk en schaamteloos en met de trots van de waanzinnige voor de ogen van de wereld uitlegt hoe hij met puur bedrog slag na slag binnenhaalt.

In de openbare ruimte neemt iedereen plaats en derhalve ook de leugenaars die het omwille van allerlei profijten niet zullen nalaten om vals te getuigen als de gelegenheid zich voordoet. Wij kennen hen vandaag ook als de jaknikkers, de hielenlikkers en de volksverlakkers die azen op de koek die toekomt aan het volk, die zij niet nodig hebben en die bedoeld was om de hongerigen te spijzen.

In die openbaarheid liggen goed betaalde advocaten altijd op de loer om wat recht is, krom te trekken met al dan niet gegronde ontdekkingen van procedurefouten en zij kunnen zijsporen creëren die eeuwig zullen duren en die de openbare tijd en ruimte helemaal bezetten of dus ongedaan maken met die giftigste knepen van hun leugenaarsvak dat keurig luistert naar de naam retorica, de door velen begeerde maar enkel voor criminelen betaalbare kunde van de onrechtpleging.

Ook ziet en hoort men in de openbaarheid allerminst wat er gezegd wordt omdat wij oren worden aangenaaid en ogen die enkel waarnemen wat zij mogen zien en horen. In het publiek houdt men zich in omdat men weet dat niet alleen de rechter luistert maar ook degenen van wie men repercussies kon verwachten, wraak met andere woorden, als men hun terrein betreedt van voorrechten en van obligaat als weldaden voor te stellen criminele feiten.

Wie de dupe zijn van een door het vijandelijke kamp geprepareerde slechte reputatie, worden door een uiteraard zichzelf hoogachtend publiek zelfs niet aangehoord en zij weten dat ook en beginnen van zodra zij de mond openen om zich te verdedigen alras te stotteren en te beven. Sinds oudsher in de hoek gedrumd door usurpators de middelen ontberend om menswaardig te overleven, leidt als zij spreken hun tandeloze mond de aandacht af en hij ontsteekt zowaar de lach en dan neemt de spot het over: de spot, bedoeld voor misdadigers en leugenaars die zich verspreken, treft nu hun slachtoffers en geheel weerloos staan zij daar, zelfs niet de mond vol tanden, in een openbaarheid die zich lek rijdt op haar eigen scherven.

Bedankt, Verlichting: gij zijt een te schone droom die door wil gaan voor heilig maar die enkel duisternissen herbergt, rommel, klatergoud en mooie woorden. Maar bovenal uw aanmatigend toontje staat menigeen tegen: na verloop van tijd gaan de opdringerige betogen klinken zoals het lawaai van keffers.

(Wordt vervolgd)

(J.B., Halfoogst 2025)

Over de begeerte

Aflevering 5. Het spook

Zoals oorlog de normale toestand van de wereld is en vrede een uitzonderingstoestand of zoals het conflict, de onrust, de onvrede en de inspanning de norm uitmaken terwijl vrede en rust zeer tijdelijke onderbrekingen daarvan zijn - zo ook is de droom alomtegenwoordig en allesbeheersend, terwijl het zogenaamd 'reële' (of het 'wakkere') een dermate uitzonderlijke en kortstondige toestand is dat zijn fictief karakter (u leest het goed!) onloochenbaar is. Het zogenaamd reële is zoals het topje van de ijsberg die onder de waterspiegel uit alleen maar dromen bestaat.

Zekere realisten scharen zich graag achter Herakleitos' gezegde dat, in tegenstelling tot de slapenden die elk hun eigen wereld bewonen, de wakkeren leven in een gemeenschappelijke wereld maar kennelijk zien zij daarbij over het hoofd dat ook die gemeenschappelijkheid geen objectief gegeven is maar de resultante van het gebruik van gemeenschappelijke conventies.

Deze openbaren een angstwekkend facet van de realiteit, door René Descartes een spook genoemd, meer bepaald bij zijn ontdekking dat wiskundige waarheden helemaal geen onderscheid maken tussen werkelijkheid en droom omdat zij even waar zijn in die beide werelden. Dat de som van de hoeken van een driehoek honderdtachtig graden is en dat hij dat zowel is in de wereld van de wakkeren als in de droom, illustreert dat de 'wis en konstige' waarheden zich er helemaal niets van aantrekken of zij opereren in de wereld van de wakenden of in die van de slapenden: zij maken dit onderscheid gewoonweg niet, wat bewijst dat zij er buiten staan. Wiskundige of exacte waarheden hebben niets te maken met de werkelijkheid: zij kunnen er ook niets mee te maken hebben.

Wij zien dezelfde wereld zoals wij dezelfde winnaars en verliezers zien waar wij eenzelfde spel spelen. Hoe scherper de eis dat de waarheid contrasteert met het onware, des te vager wordt het onderscheid tussen werkelijkheid en droom. En waar duidelijkheid geëist wordt inzake het onderscheid tussen werkelijkheid en droom, veranderen waarheden in waarschijnlijkheden en in mogelijkheden, of wordt met andere woorden in de werkelijkheid voor de droom de rode loper uitgerold.

Het vermeende onderscheid tussen werkelijkheid en droom is een kostelijke illusie, voortgekomen uit de angst om uiteindelijk zonder enig houvast te zijn. Die laatste waarheid schept echter de mogelijkheid om zelf te gaan timmeren aan aanlegplaatsen voor onze enkel met onzekerheden volgestouwde schepen. Dat timmerwerk heet creativiteit en het vertegenwoordigt zoals gezegd het naar binnen sluizen van de dromen in het bestaande dat zonder deze (dromen) noch iets noch niets zou zijn gebleven.

(Wordt vervolgd)

(J.B., Halfoogst 2025)

Over de begeerte

Aflevering 4. Droom en werkelijkheid

Zoals gezegd: de wens onderscheidt zich van de wil daarin dat hij geen rekening houdt met de 'bestaande' werkelijkheid. De wil doet dat wel, wat eigenlijk betekent dat hij die faculteit is die zich bij het bestaande neerlegt. Dit in tegenstelling tot de wens die tegen de bestaande werkelijkheid verzet pleegt. Met andere woorden poogt de wens de bestaande werkelijkheid te veranderen terwijl de wil conservatief is en geheel inschikkelijk het zijnde aanvaardt als niet te veranderen.

De wil drukt daarmee ook de wanhoop uit, de wens echter vertegenwoordigt de hoop. De wil is in strijd met de feiten daar de werkelijkheid apert in een staat van voortdurende verandering verkeert en dit is het geval mede krachtens de ingreep van de creativiteit in de wereld, wat inhoudt dat scheppende krachten ervoor zorgen dat dromen gerealiseerd worden, dat zij uit het 'niets' in de realiteit naar binnen gesluisd worden en er ook bezit van nemen.

Wie de ogen openen zullen ook zien dat al wat in de wereld is, uit dromen is geboren: dromen zijn geen marginaliteit naast het 'ware', zoals de naïef-realisten, de materialisten, de fysicalisten en de zelfverklaarde logici dat voorhouden, doch zij zijn de moeder zelf van al wat is. Er is namelijk geen 'ware' werkelijkheid die los zou staan van de droom en de fictie: zonder de droomactiviteit of de scheppende kracht van de geest is er helemaal niets, is er slechts chaos, noch zijn noch niet-zijn, gevuld met huiver, leed en vandaar ook verlangen.

In de verwevenheid van de zogenaamde fictie met de zogenaamde realiteit¹ (om het maar in die absurde tweedeling uit te drukken) gaat de fictie vooraf aan wat het reële heet en dat laatste is aan de fictie gelijk maar het heet 'reëel' vanwege het feit dat het (deze fictie dus) erin geslaagd is de wereld daarvan te overtuigen dat zij 'echt' is. Reëel is derhalve die fictie waarvan de betoveringskracht (de overtuigingskracht) dermate groot is dat zij 'heilig' wordt of dus onaantastbaar, anders genoemd 'reëel' of 'echt'.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 14 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 3. Aldus voltrekt het zich

De verwisseling van de werkelijkheid met een droom, de wens die wil wil worden, het verlangen aangevuurd door het leed van het gemis: als de liefde maar groot genoeg is, zal het leed zodanig toenemen dat het verlangen, dat men voor een wens hield, wil wordt. Dan richt men zich op de realisatie van de droom - in de werkelijkheid.

Deze handelwijze is helemaal niet vreemd, zij is zelfs de norm in het menselijke bestaan dat op zich helemaal niets is, chaos, noch zijn noch niet-zijn, alle tegenstellingen overstijgend, Brahman (ब्रह्मन्), het vuur, waarvan elk wezen een vonk is, Atman. Chaos is het niets, in de gruwelijke leegte van het niets ontstaat een ondraaglijk leed dat het verlangen voortbrengt, Eros. Het verlangen be-droomt de leegte. Dat is wat de componist doet die begint te schrijven op een sneeuwwit blad. Het onmogelijke gebeurt: uit de leegte van de stilte klinkt muziek. Ziedaar de schepping. De componist, de dichter, de uitvinder: zij dromen en leiden hun dromen vertrouwensvol in de gruwelijke leegte naar binnen die ze niet weigeren kan. De duivel biedt weerstand maar wordt overwonnen door Michaël wiens naam in zijn schild geschreven staat: Quis ut Deus? Wie is zoals God? De werkelijkheid - of beter: wat men voor de werkelijkheid hield - wordt verwisseld met een droom. Onze wereld, ons hele leven is een droom. Niets staat de droom in de weg. En de dood blijkt oneigenlijk.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 13 augustus 2025)

Over de begeerte

Aflevering 2. De liefde en de dood

Over de begeerte, verwant met de wens, zegden wij onder meer dat zij zich hierin onderscheidt van de wil dat zij de werkelijkheid veronachtzaamt. Dat is des te meer het geval wegens haar uiteindelijke onvervulbaarheid. Het koesteren van de begeerte brengt een nooit eindigend leed mee dat bestaat door de kloof tussen enerzijds wat is en anderzijds wat men wenst maar wat niet is. Die kloof kan niet overbrugd worden omdat de begeerte per definitie haar object mist en dat gemis is een leed dat als het ware haar brandstof is.

Maar nu spraken wij ons allerminst volledig afwijzend uit over de begeerte: zij mag niet zomaar worden verworpen; het is het verwerpelijke begeren te begeren dat haar einde betekent. En wij herinneren ons dat met het oog op een bijzonderheid van het christelijke geloof die er ook de wezenskern van uitmaakt, namelijk de door het geloof gedragen stelling dat de liefde sterker is dan de dood.

In het licht van wat we zegden over de begeerte, impliceert het geloof in de stelling dat de liefde sterker is dan de dood noodzakelijkerwijze een verwisseling van de werkelijkheid met een droom. Waar men verlangt overleden beminden terug te zien - een verlangen waarvan de handhaving van de liefde voor de overledenen getuigt - is door de aanwezigheid van het verlangen of de begeerte duidelijk sprake van een wens en derhalve van een veronachtzaming van de werkelijkheid - in casu deze van de dood. De wens om de beminden terug te zien ofschoon zij rusten in de schoot van de dood, verandert zich in een wil waar hij aanzet tot daden die de realisatie van het gewenste kracht bijzetten. Die daden bestaan zoals gezegd uit het voortduren van de liefde - een activiteit welke absurd was indien men aannam dat de geliefden er helemaal niet meer waren.

De activiteit waarmee de genoemde wens wordt omgevormd tot een wil heeft werkelijkheidswaarde op een manier gelijkaardig aan deze waarmee totalitaire regimes de werkelijkheid met een fictie verwisselen maar dan met dat verschil dat inzake de liefde (die wordt volgehouden na het overlijden van de beminden), het geloof (dat de werkelijkheid moet overwinnen ten bate van een zekere 'fictie') en de hoop (de wens of de begeerte die een leed meebrengt dat als het ware haar brandstof is) er voor de betrokkenen helemaal niets in de weg staat om die 'omkering' ook daadwerkelijk te voltrekken. In een totalitair regime geschiedt de verwisseling van de werkelijkheid met een zekere fictie ten koste van waarheid en recht maar inzake het geloof zijn die belemmeringen geheel afwezig. Het referentiekader van de werkelijkheid wordt hier immers gevormd door uiteindelijk het ultieme criterium van het leed dat het afleggen van het getuigenis mogelijk maakt.

Het gaat hier om een realiteit welke in de poëzie tot leven komt. Nimmer zo treffend als in de Orpheusmythe maar ook bijvoorbeeld in Solvejgs Lied in Henrik Ibsens Peer Gynt, op muziek gezet door Edvard Grieg¹ of in het (door Aleksandr Lokshin op muziek gezette²) gedicht uit 1941 van Konstantin Simonov: Жди меня of: Wacht op mij, waarvan de tekst hierna in het Duits:

Wart auf mich, ich komm zurück,

Aber warte sehr.

Warte, wenn der Regen fällt

Gelb und trüb und schwer.

Warte, wenn der Schneesturm tobt,

Wenn der Sommer glüht.

Warte, wenn die andern längst,

Längst des Wartens müd –

Warte, wenn vom fernen Ort

Dich kein Brief erreicht,

Warte – bis auf Erden nichts

Deinem Warten gleicht.

Wart auf mich, ich komm zurück!

Kalt und stolz hör zu.

Wenn der Besserwisser lehrt:

„Zwecklos wartest Du!“

Wenn die Freunde wartensmüd

Mich betrauern schon,

Trauernd sich ans Fenster setzt

Mutter, Bruder, Sohn,

Wenn sie mein gedenkend, dann

Trinken herbe Wein.

Du nur trink nicht – warte noch

Mutig, stark, allein.

Wart auf mich, ich komm zurück!

Ja, – zum Trotz dem Tod,

Der mich hundert-, tausendfach

Tag und Nacht bedroht.

Für die Freiheit meines Lands

Rings umdröhnt, umblitzt,

Kämpfend fühl ich, wie im Kampf

Mich dein Warten schützt.

Was am Leben mich erhält;

Weißt nur Du und ich:

Daß Du, so wie niemand sonst

Warten kannst auf mich.³

(Wordt vervolgd)

(J.B., 13 augustus 2025)

Over de begeerte

In tegenstelling tot de wil, die gevolgd wordt door daden met het oog op het realiseren van het gewilde, is de begeerte een wens en de wens verschilt van de wil doordat deze geen rekening wil houden met de werkelijkheid. Men kan met andere woorden niet iets willen wat niet mogelijk is maar men kan het wel wensen of begeren.

Wat men begeert, kan wel bekomen worden maar op het ogenblik dat men het bezit, verplaatst zich de begeerte naar wat men (nog) niet bezit en op die manier kan de begeerte als zodanig nooit worden vervuld. In nog andere bewoordingen is het niet het object dat de begeerte bepaalt, het is daarentegen de begeerte die een object zoekt en de voor de begeerte cruciale eigenschap van dat object bestaat erin dat men het (nog) niet in zijn bezit heeft.

Dat brengt uiteraard mee dat van zodra het begeerde object bezit wordt, het voor een ander object verwisseld zal worden. Nog anders uitgedrukt is de begeerte aldus niet alleen gericht op wat men niet bezit maar, meer nog dat dat, is zij gericht op wat men niet kan bezitten.

Vandaar ook kunnen begeerten niet definitief worden vervuld, alleen tijdelijk en wel bijzonder tijdelijk want reeds vanaf het ogenblik zelf dat men het begeerde in zijn bezit meent te hebben, wordt het niet langer begeerd en zoekt de begeerte onverwijld een ander object. De begeerte blijft omdat die per definitie onvervuld is.

De rusteloosheid van de begeerte en haar wezenlijke onverzadigbaarheid maken dat het volstaat voor een object om onbereikbaar te zijn opdat het begeerd zou worden. Wie rijk willen worden moeten dromen verkopen.

Deze wrede werkelijkheid is zo pervers dat zij alle mogelijke eigenschappen van de dingen in haar schaduw stelt en uiteindelijk ook dooft of doodt. De droom steekt de werkelijkheid de loef af.

In de kunstwereld stelt men vast dat het onbetaalbaar maken van een kunstwerk ervoor zorgt dat men het wil kopen, ook al kan het kleinste kind zien dat het op zich helemaal niets voorstelt. In de wereld van de 'liefde' bestaat de ultieme verleidingskunst in het zich onbereikbaar maken. En het kapitalistische marktsysteem dat op de begeerte berust, is om die reden ook suïcidaal én moordend voor al degenen die ermee te maken hebben.

Het einde is in zicht waar de begeerte zelf begeerd wordt en zo gaan sommigen ervan houden verliefd te zijn, zij begeren het om te begeren. Paradoxaal genoeg is daar het einde in zicht omdat daar de begeerte dood is.

(J.B., 11 augustus 2025)

Genocide... en geheel apert!

Over een zorgwekkende evolutie

Dat anno 2025 (leiders van) landen (en dan nog landen die zichzelf profileren als voortrekkers van de beschaving) genocide plegen is een verschrikking voor het mensdom maar dat zij dat geheel openbaar doen zonder een spoor van schaamte, is verbijsterend. Spontaan herinnert men zich hierbij de woorden van Primo Levi, dat onverschilligheid over genocide nog erger is dan de genocide zelf.¹ De vraag rijst uiteraard hoe dat dan mogelijk is.

Wat hier ongetwijfeld een rol speelt, is de alomtegenwoordigheid van schandalen. Het zal wel onwaar wezen maar het verhaal klinkt niet geheel ongeloofwaardig: iemand die bij de politie aangifte deed van de diefstal van zijn fiets, kreeg daar de raad zich een andere fiets... te stelen.

Waar een misdaad de norm werd, kan er nog moeilijk tegen opgetreden worden, hij wordt zelfs een must en wie er aangifte van doen of zich er niet aan bezondigen, worden uitgescholden voor nerd of zelfs voor autist.

Fietsdiefstallen, druggebruik en andere door de daders als 'studentikoze grappen' opgevatte misdrijven getuigen niet slechts van een misprijzen voor de wet maar vooral van het tekort aan empathie waaraan uitgerekend autisten zouden lijden: dronken chauffeurs staan er niet bij stil wat ze een ander aandoen en waar zij aldus een schandaal uitlokken, blijkt hun enige zorg te bestaan in het ontlopen van een straf en het publiek roert niet.

Maar naast gewenning is hier nog een ander euvel van de partij en hier moet eerst onderscheid gemaakt worden tussen enerzijds het duo schaamte en schande en anderzijds dat van het geweten en de wet. Om met het laatst genoemde tweetal van start te gaan, leert de moraalfilosofie dat het geweten de verinnerlijkte wet is en niet alleen de wetenschap zegt dit: de apostel Paulus schrijft in zijn brieven dat pas met de wet het goede en het kwade worden onderscheiden.² Derhalve blijft het geweten bestaan zolang de wet respect afdwingt; met andere woorden verdwijnt het waar wetteloosheid de bovenhand krijgt.

Wat betreft het tweetal van de schaamte en de schande lijkt het alsof mensen die kennelijk gewetenloos handelen, hun geweten plotseling terugkrijgen op het ogenblik dat hun misdaad openbaar wordt: niet het eigen geweten beschaamt hen, het is de openbaarheid die bij hen paniek opwekt.

Maar nu blijkt het openbaar worden van misdaden bij een steeds geringer deel van de mensen schaamte op te wekken. De kennelijk schaamtelozen zullen wel beweren beschaamd te zijn om de beschuldiging van schaamteloosheid te ontlopen maar dat zij liegen blijkt hieruit dat hun schaamte pas optreedt bij het uitbreken van een schandaal en dus als de misdaad openbaar wordt.

Uiteraard heeft dat te maken met de straf en met de wens om die alsnog te ontlopen. Er is derhalve helemaal geen sprake van tot inkeer komen, van besef of van medeleven met slachtoffers: er is slechts conditionering in het geding en dat is bijzonder zorgwekkend. Want zo bijvoorbeeld ziet men dat gangsters onverbeterbaar worden waar zij meer vrees tonen voor de straffen van de bendes waarvan zij deel uitmaken dan voor de rechtsstaat die ons aller leven moet beschermen.

(J.B., 9 augustus 2025)

Om te lezen:

https://www.de-lage-landen.com/article/de-sterk-oprukkende-online-cancelcultuur-leidt-bewust-en-onbewust-tot-zelfcensuur/

Eschatologie, machiavellisme en barbarij

Kunnen de honderdduizenden slachtoffers van de atoombommen op Hirosima en Nagasaki van 6 en 9 augustus 1945 worden goedgepraat en kan derhalve het gebruik van kernwapens in de toekomst gerechtvaardigd zijn - dat is een kwestie waarover veel gepraat wordt maar de kern van de zaak heeft te maken met een arrogantie die even oud is als het geloof.

In onze contreien heerst godsdienstvrijheid, elk mag geloven wat hij wil, die Gedanken sind frei maar begrijp het goed: dat zijn ze pas waar politici ze onschuldig achten. In het andere geval wordt onverhoeds werk gemaakt van libricide met in haar zog genocide.

De teleologie, de eschatologie, de leer van de laatste doelen of finaliteiten volgt uit een zeker deterministisch geloof in de onveranderbaarheid van de geschiedenis, het teleologisch determinisme, verdedigd door Aristoteles (384-324 v.C.) maar reeds beleden in het zoroastrisme (Zarathustra of Zoroaster leefde tussen 1400 en 1200 v. C.) en van de Abrahamitische religies, genoemd naar Abraham¹ (die leefde rond 1800 jaar voor het begin van onze jaartelling): joden, christenen en islamieten geloven in een 'Dag des oordeels' en een einde aan de tijd.

Het mag duidelijk zijn dat wie geloven in het bestaan van een Eindtijd met een Laatste oordeel, hun denken en doen ook daarop zullen richten. Oppervlakkig bekeken is dat ook hun goed recht maar wie er echt van overtuigd zijn dat ze het met hun geloof bij het rechte eind hebben, zullen er uiteraard ook van uit gaan dat wat zij geloven, eveneens voor anderen moet gelden en hier wringt het schoentje, hier wordt religie een gevaar, hier dreigen theocratie, dictatuur, onvrijheid en wreedheid.

Het machiavellisme of de leer dat het doel de middelen heiligt, is een vreeswekkende overtuiging in het verlengde van dit geloof maar ook zij die hun volle vertrouwen in de uiteindelijke almacht van de wetenschappen stellen, blijven hier niet buiten schot: al dan niet naar het voorbeeld van de religies, persen zij via retorica, geweld en macht van de staat gelden af ter financiering van wat zij vanuit hun eigen geloof onwrikbare waarheden achten en zo bestaat het dat wij belastingen betalen, niet alleen om het voortbestaan van de religieuze waanzin te garanderen maar ook voor godbetert de promotie van het darwinisme onder het volk.

Het doel heiligt de middelen en wie geloven in een Eindtijd zullen ook ongelovigen willen dopen onder dwang. Wie de Verlichting genegen zijn, welke zich concretiseert in het wetenschappelijk vooruitgangsgeloof, krijgen gewis gelijkaardige trekjes. Zij horen zekere lessen te leren uit het besef dat nucleaire wapens, waarvan de aanwending absolute barbarij betekende, zowat de ultieme bekroning zijn van het wetenschappelijk-technische kunnen.

(J.B., 6 augustus 2025)

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/07/19/80-jaar-na-de-eerste-atoombom-op-hirosima-er-zijn-nog-altijd-m/

De ontsnapping

Ergens op een bescheiden plekje op het internet beschrijft de veelzijdige (niet Kafkaëske) auteur K. raak maar met een zekere berusting de verschrikking van de oude dag in het kader van enerzijds de relationele aard van het menselijk bestaan en anderzijds de niets of niemand ontziende natuur en de hardnekkige onwetendheid waarin wij ons kennelijk vermeien, gevangenen als wij zijn van een sociaal systeem dat naast solidaire ook bijzonder wreedaardige trekken heeft.

Heel tastbaar in het melancholische verhaal met de verlatenheid als achterliggend thema is de zich aan ons meestal pas in de hoge ouderdom openbarende paradox van de symbiose van het aan de wet van de entropie onderhevige lichaam en de gedachten welke zich als geheugen nog onttrokken kunnen wanen aan de tand des tijds die hongerig aan onze botten knaagt. Gedachten missen botten, ofschoon zij vleugels hebben: zij ontstijgen de kerker van het heden en gaan ver in de tijd terug maar uitgerekend deze kunst rolt de rode loper uit voor de gedachte aan de andere richting van de tijd, de gedachte aan ons einde met in haar zog de aftakeling.

De ouderling voelt zich niet oud vanbinnen maar signalen die van buiten komen verijdelen zijn stiekeme hoop dat het allemaal nog wel kan meevallen. Die wordt de kop ingedrukt wanneer na een uitstapje naar een plek uit zijn jeugd, waar niemand hem nog opmerkt, de verteller op weg naar huis verslonden wordt door het besef dat daar niemand meer op hem wacht.

Thuiskomen is niet de aankomst op een plaats maar bij de mens (van wie men tijdelijk afstand had genomen). Naar een plek kan men terug - ook naar een mens maar pas in zoverre die aan een plek gebonden is en dat heeft dan te maken met het lichaam dat zoals de plek van stof en as is. Het lichaam dat de stof verbindt met iets dat daaraan ontsnapt, maar soms voorgoed.

(J.B., 5 augustus 2025)

Vier vliegen in één klap

Een kort gesprek met Omsk Van Togenbirger

– Omsk Van Togenbirger, de huidige politieke toestand... hebt u een ogenblik?

– Zeer zeker.

– Een kind kan het zien en iedereen zegt het nu ook: de V.S. persen Europa af!

– Dat is de gewone gang van zaken, ja: het recht van de sterkste.

– Is daar dan niets tegen te doen, tegen die... handelsoorlog?

– Men noemt het een handelsoorlog maar het is een oorlog en wel om meer dan één reden.

– Is het dan geen handelsoorlog?

– Het is een oorlog maar fysieke wapens komen er maar aan te pas van zodra Europa niet akkoord gaat met de afpersing.

– Zou men die dan echt gebruiken?

– Het zal wellicht niet nodig blijken maar dat is alleen maar zo omdat die wapens er inderdaad zijn. Stel dat de V.S. geen militaire overmacht hadden, dan kon Europa gewoon afhaken. Het is omwille van die overmacht dat Europa buigt.

– Maar zouden de Amerikanen hun wapens dan echt gebruiken tegen ons, Europeanen?

– Waarom betwijfelt u dat dan? Ze doen het reeds, in de Oekraïne.

– Hoezo?

– De Oekraïne is opgezet als een zoveelste buffer tussen Oost en West. U weet dat Zelensky een acteur is, hij speelde op Tv de rol van iemand die president werd in zijn land en hij is dat nadien ook echt geworden. De wereldpolitiek wordt voorgedaan in Hollywood en vervolgens ook echt uitgevoerd. Israël is van hetzelfde laken een broek.

– Is dat zo?

– Meer dan honderd jaar geleden, het tijdperk van de verdoemde Ahasverus, toen de joden nog rondzwierven over de hele aarde, toen nog geen sprake was van een joodse staat, verscheen een roman waarin zij het beloofde land veroverden. Zegt de naam Theodor Herzl u dan niets?

– Was hij niet samen met Max Nordau een medestichter van het Zionisme?

– En de auteur van de 'utopische' roman Altneuland uit 1902. "Wij zullen er voor Europa een bruggenhoofd naar Azië vormen”, zo schrijft hij daarin: “een bolwerk van de Beschaving tegen de Barbarij." Na de Tweede Wereldoorlog met zijn holocaust werd in 1948 die fictie realiteit met de vorming van de staat Israël. Herzl stierf in 1904 en op zijn graf staat geschreven: "Wenn ihr wollt, ist es kein Märchen."¹

– U bedoelt dat in de Oekraïne iets dergelijks zich gewoon herhaalt?

– Israël heeft negentig kernwapens, misschien zijn het er intussen meer, en het geniet al die tijd de volle steun van het Westen, vooral dan van de V.S., de hedendaagse kritiek van Europa zal waarschijnlijk weldra luwen. Israël is de aanwezigheid van de V.S. in de Arabische wereld. Op een gelijkaardige manier zit Oekraïne met zijn neus tegen Rusland aan.

– Blijkbaar...

– De oorlog daar, mijn beste, werd door de V.S. uitgelokt. Hij zal gevoerd worden met Europees geld én bloed en heeft geen andere doel dan de vijand van Amerika te verzwakken zonder dat het de Yankees ook maar een duit zal kosten, in tegendeel: op de koop toe slaan zij er munt uit. Het zijn niet twee maar vier vliegen in één klap: economisch hebben we de invoertaksen, dan de vijf procent van het BNP ter verplichte investering in de oorlog, ten derde het verplicht afnemen van Amerikaanse producten en in de eerste plaats oorlogswapens en ten vierde het Europees bloed waarmee Amerika's vijand nummer één wordt zwak gehouden.

– En er is niets aan te doen?

– Tja, kan men iets anders verlangen van gangsters?

(J.B., 31 juli 2025)

Homofobie

Aflevering 4. Opkuisen

Men jaagt niet op konijnen om de honger te stillen: het stillen van de honger is slechts het voorwendsel om de moordlust te kunnen botvieren. Zo ook jaagt men niet op homo's om de maatschappij van zonden te bevrijden: de bestraffing van de zonden (in de naam van god) is het voorwendsel om de jacht (en de moord) op mensen mogelijk te maken.

Er bestaat namelijk geen grotere machtsuitoefening dan die over het leven van andere mensen. De effectieve uitoefening van die macht gaat derhalve gepaard met een ongekende lust, het toppunt van de machtswellust ofwel de moordlust. Middels de strenge bestraffing van moord, tracht men die misdaad uit de wereld te houden en zo kent quasi niemand nog de lust die ermee gepaard kan gaan maar dat betekent niet dat die onbestaande is.

Het is de grootste zorg van de maatschappelijk verantwoordelijken ter zake om te voorkomen dat het hek hier van de dam geraakt want zoals men dat her en der in de wereld kan zien gebeuren, is er geen houden meer aan eenmaal een massamoord ontketend werd.

Het wordt een oorlog genoemd en een oorlog is zoals een groot om zich heen grijpend vuur, de haat is de wind en met het verloop van de tijd is het steeds moeilijker te blussen. Als een oorlog stopt, komt dat meestal doordat de voorraden aan munitie uitgeput zijn, omdat alle soldaten sneuvelden of omdat een atoombom iedereen op de vlucht heeft gejaagd. De oorlogsmodus wordt niet zomaar uitgedraaid zoals een gasknop.

Edoch, er wordt meer gemoord in den duik dan op het slagveld en vele zelfmoorden zijn verkapte moorden. Bij heel wat verkeersdoden werd het verkeer gebruikt als (zelf)moordwapen. Men mag er niet aan denken wat er vandaag allemaal mogelijk is om zichzelf of anderen om te brengen.

Moord is wreedheid. Nergens wordt de wreedheid zo tastbaar als in het levensverhaal van Oluale Kossola. Sinds de 'ontdekking' van Amerika door Columbus in 1492 namen rijke Europese avonturiers op zoek naar goud het continent met veel bloedvergieten in beslag (waarbij de oorspronkelijke bevolking, wiens culturen en talen vernield werden, bijna volledig omkwam, hetzij door de wapens, hetzij door uit Europa geïmporteerde ziekten) en zij vestigden er plantages van vooral katoen en suiker¹ die zij bemanden met slaven: gedurende drie eeuwen werden Afrikanen gevangen genomen en opgekocht en dan zoals vee per slavenschip getransporteerd naar die plantages² waar zij de facto tot levenslange dwangarbeid veroordeeld waren en onder hard labeur en zweepslagen crepeerden.³

De 'negerslaven', zijn ons bekend van Harriet Beecher Stowe's De negerhut van oom Tom (1851-1852) maar over de transatlantische handel met twaalf miljoen Afrikaanse negerslaven werd helemaal niets opgetekend⁴, behalve één unieke getuigenis van een der laatste opvarenden van de slavenschepen, Oluale Kossola (ca. 1847-1935), genoteerd door Zora Neale Hurston in 1927 maar pas integraal gepubliceerd in 2018 onder de titel Barracoon: The Story of the Last "Black Cargo",⁵ een boek dat omtrent de onverschilligheid van de betrokken criminelen helemaal niets aan de verbeelding over laat.

Oluale Kossola vertelt hoe hij na zijn bevrijding trouwde en vele kinderen kreeg, die echter allemaal, de ene na de andere, koelbloedig werden vermoord omdat zij zwart waren. Onder de moordenaars van een van zijn kinderen bevond zich een dominee, die gaf als uitleg dat hij wel eens had kunnen aangevallen worden door het kind. “De man heeft zich niet eens geëxcuseerd”, zo vertelde Oluale. Sanda Dia is van alle tijden. 's Nachts als het koud werd ging de moeder van de dode kinderen toen zij nog leefde naar hun graven met dekentjes om hen een beetje in te dekken.

Er zijn nog mensen die niet weten waar de zwarten in de V.S. vandaan komen. Een zwarte betekende niets voor een blanke, met een zwarte kon men alles doen, zoals ook met vrouwen, homo's, kinderen, illegalen, vluchtelingen, bedelaars: men heeft niets van hen te vrezen en derhalve bestaan ze ook niet. Trump jaagt de 'inwijkelingen' gewoon weg en vertelt dan aan zijn kiezers hoeveel dollar hij daarmee buit gemaakt heeft. En Francken en compagnie 'kuisen' de pleinen in onze steden 'op'. Zij zijn volwassen en bij hun zinnen en kunnen dus ook heel goed weten dat zij hun ministerpostjes enkel danken aan de stemmen van hun idool: het volstrekt gewetenloos legioen.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 24 juli 2025)

Homofobie

Aflevering 3. Werkkampen en onderbetaalde jobs

De Europese Unie is wereldberoemd geworden als instelling die de mond vol heeft over mensenrechten welke zij echter bijzonder selectief waardeert. De waarheid is dat welluidende rechten het rookgordijn vormen waarachter zich de eigenlijke drijfveer van het systeem verschuilt die luistert naar één naam: profijt. Dat kan ook niet anders in het kapitalisme want winst is de eindwaarde waarvoor alles en iedereen maar moet inbinden. De redenen en de eigenlijke drijfveren voor het handelen kunnen nooit verder uit elkaar liggen dan daar waar de leugen vrij spel heeft en de leugen is uitgerekend wat de winst mogelijk maakt: de meest bedrevenen in het bedrog boeken de hoogste winsten omdat zij uitmunten in het spel van zo weinig mogelijk geven en in ruil daarvoor zoveel mogelijk terugkrijgen. Ofschoon ook in Europa onder de dekmantel van desinformatiebestrijding de media aan banden liggen, wordt hier nog een vorm van oppositie geduld terwijl in de V.S. het huidige regime uitgroeit tot een ware dictatuur met een dictator die denkt verkozen te zijn om de hele wereld te regeren, zoals de Braziliaanse president Lula da Silva het verwoordt.¹ Nergens ter wereld is de kloof tussen de opgegeven redenen en de eigenlijke motieven zo gigantisch als in de huidige V.S.

De jager verdedigt de praktijk van de jacht om zijn moordlust te kunnen botvieren met als reden het stillen van de honger of het op orde houden van het bosbestand. Edele argumenten dekken stinkende motieven en die kunst van het liegen is de hooggewaardeerde retorica die begeerd wordt door al wie belust zijn op wereldse rijkdommen en macht: het is de uitgelezen kunst van Lucifer die daar zijn naam aan dankt: de drager van het licht, van de rede, van het verstand. Volgens het naar deze duivel genoemde marathongedicht van Joost Van Den Vondel nam Lucifer het de Schepper kwalijk dat hij naar zijn maatstaven de kosmische orde verstoorde door de zuivere geesten te verzoeken om het deels vleselijke wezen dat de mens is, te gaan dienen. Voor Lucifer was de liefde een zwakheid van het vlees die zelfs de Schepper verleid zou hebben en als wraak verleidde derhalve de demon de mens en bracht hem ten val.

Het ombrengen van een kind net voor het de moederschoot heeft verlaten, is een door de moeder uitgeoefend mensenrecht maar gebeurt dit net na de geboorte, dan heet het moord of, erger nog: kindermoord. De argumenten die worden aangebracht om het genoemde mensenrecht te ondersteunen, kunnen weliswaar begrip doen ontstaan voor aldus uitgespaard leed aan zekere betrokkenen maar dat die rekening moet vereffend worden met het leven van een onschuldig kind, kan zelden succesvol moreel worden verdedigd. De advocaat van de duivel klinkt even rationeel als liefdeloos omdat hij als zuivere geest het vlees minacht. De abortuspraktijk heeft zich van uitzonderingsgeval ontwikkeld tot algemene regel: hij heeft het uitzicht gekregen van een ware genocide.

Maar de genocide blijft niet beperkt tot ongeboren kinderen want deze gang van zaken is gericht op de maximalisatie van genot en kent derhalve helemaal geen remmen. En zo krijgt men regimes die in den duik het vervolg voltrekken van een met abortus in gang gezette massamoord. Eerst in den duik maar niet veel later worden die praktijken ook wet, zoals gebleken is in onder meer het Europese naziregime van bijna een eeuw geleden. Op abortus provocatus volgt euthanasie, wat een bedrieglijke benaming is voor regelrechte moord. Er is vraag naar die moord door de slachtoffers zelf, zo vertelt ons het regime, en het voegt eraan toe dat het een progressieve en zeer goede zaak is het leed te bestrijden. Met de dood? Wel, het lijkt heel humaan om leed te verminderen maar waar men mensen ombrengt in plaats van (te proberen) hen te genezen, vervangt men dokters door beulen: men helpt de natuur dan een handje door het recht van de sterkste te legaliseren en het onrecht heeft zich dan warempel verheven tot recht.

De nazi's brachten massaal mensen om en zij maakten ook werk van sterilisatie. Ouderen, gehandicapten, geesteszieken en nog andere 'lastposten', werden eerst bestempeld als 'lebensunwertes Leben' en vervolgens op industriële wijze afgemaakt, waarna de boekhouders verslag uitbrachten van in Reichsmark uitgedrukte winsten die deze opruimacties opleverden aan de staat.² Economisch niet rendabele mensen werden massaal omgebracht, anderen werden eerst gedemoniseerd en dan in werkkampen opgesloten om de economie van de rijken te ondersteunen en voor een meer rendabel superras werden kweekplaatsen gebouwd, zoals 'Lebensborn': rassenwaanzin onder de vlag van wetenschap en eugenetica.

De werkkampen waren voorzien voor zekere categorieën van maatschappelijk ongewenste mensen zoals homoseksuelen³ waarvan men alsnog wilde kunnen profiteren en van wie men daarom het leven spaarde, zij het tijdelijk, want velen van de gevangenen kwamen door ontbering om. Zo was er sinds 1933 onder meer Kamp Börgermoor, een van de vijftien strafkampen voor tegenstanders van het naziregime aan de Duits-Nederlandse grens nabij Papenburg waar de gevangenen dienden voor de ontginning van het veengebied en waar ongeveer dertigduizend mensen vermoord werden.⁴

Vandaag lijken deze kampen in Europa niet langer te bestaan maar als men in rekening neemt dat discriminatie van homo's feitelijk beroepsverbod betekent, moet men ook erkennen dat homo's uit de gelederen van de gesettelde burgers worden verdreven en op straffe van honger en ontbering vrede moeten nemen met jobs waar ook vluchtelingen en illegalen naartoe gedreven worden.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 23 juli 2025)

Homofobie

Aflevering 2. Homofobie in den duik

In een Tv-reportage werden aan een zwart jongetje van een jaar of zes de portretten getoond van een blanke en een zwarte man en werd gevraagd wie van de twee de beste was; het jongetje wees schijnbaar zonder aarzelen het portret aan van de blanke. De persoon die het kind confronteerde met de vraag, was een blanke man. Is het niet hartverscheurend dat een kind bang moet zijn voor u omdat het zwart is?

Discriminatie maakt diepe littekens in de ziel. Discriminatie heeft te maken met doodsangst, vluchtreacties en het zenuwachtig uitdenken van strategieën om te overleven. Discriminatie heeft te maken met het angstvallig zoeken naar uitwegen uit een toestand die helemaal hopeloos is. Helemaal hopeloos is geen grammetje overdreven want als men moet vrezen voor wie men is, wordt al de rest bijzaak. Het gaat om een zeer ernstige vorm van preoccupatie.

Het geluk, of althans wat men het geluk noemt, wordt bijzaak voor wie in de overlevingsmodus verkeren. Vrienden worden bijzaak, een goed rapport op school, afstuderen, een fijne job, een huwelijk en kinderen: men doet eraan mee als het zo hoort maar met de overlevingsmodus aan, zijn al die dingen bijzaak. Het gaat zelfs zo ver dat op den duur ook het leven zelf bijzaak wordt: voor wie zichzelf moeten verbergen, is het tenslotte allemaal toneel. Of als de eer op het spel staat: een vrouw die bij toeval de ramp met de Titanic overleefde, vertelt hoe zij opzij geduwd werd door een man die zo het eigen hachje redde en zij dacht: doe maar op. Zij vertikte het zichzelf te vernederen met verzet.

Is het niet hartverscheurend dat een kind bang moet zijn voor u omdat het zwart is? Of gebrekkig? Of seksueel georiënteerd op hetzelfde geslacht? Wat dat laatste geval betreft, worden niets vermoedende kinderen van wie aan het licht komt dat zij homo zijn, daarmee geconfronteerd door de eigen ouders, opvoeders, huisarts en biechtvader. De kinderen in kwestie worden door deze mensen, in wie alle kinderen van nature een blind vertrouwen hebben (!), voor de rest van hun leven de stuipen op het lijf gejaagd. Zij worden in de kast gestopt en kunnen daar nooit meer uit. Dat gebeurt ook hier te lande, tot voor kort was het de algemene praktijk. In twee woorden gaat het als volgt.

Het kind van wie ontdekt werd dat het homo is, wordt ontboden bij de huisdokter die hem (of haar) onder vier ogen spreekt. U moet weten, zo legt hij uit, dat homofilie een vreselijke schande is. U hebt brave en hardwerkende ouders. U gaat hen dat toch niet aandoen? Verberg het dus, maak dat niemand het ooit aan de weet komt. Ik heb aan uw vader uitgelegd dat het tijdelijk is, dat het de puberteit is. Ga nu naar huis en als uw vader u vraagt of het over is, wees dan flink en bevestig dat. Zullen we zo afspreken?

Men staat er niet bij stil dat men aldus zijn kinderen levend begraaft. In enkele minuten tijd moet het kind verwerken dat het beter niet bestaan had, wat uiteraard geen mens kan verwerken. En het is een halve afspraak tussen ouder en arts, een soort van halfbewuste samenzwering, maar alle daarbij betrokkenen zijn volwassen en bij hun zinnen, zij kunnen heel goed weten wat zij aanrichten. Alleen blijkt de angst voor de blik van anderen dermate groot dat men liever het eigen kind doodmaakt dan hem of haar te gaan verdedigen. De kuddegeest primeert over de liefde voor het eigenste kroost. Men schuwt de schande maar niet de moord. Ook al gaat het om een schande in de ogen van vreemden en is het een moord op het eigen kind. En niemand zal met een beschuldigende vinger wijzen want de gruwel wil dat aan het kind helemaal niet te zien is dat het dood is. Maar leven doet het niet meer. Een kind dat dit kan over-leven, zal zich als oudere man of vrouw pijnlijk bewust worden van het bestaan van de ware toedracht van de zaken. Het zal moeten aanvaarden dat mensen die het oprecht heeft bemind en in wie het heeft geloofd, door lafheid zijn of haar levensgeluk onherroepelijk teniet hebben gedaan.

Zeldzaam waren toentertijd de vaders die hun homofiele zonen verdedigden, die een vuist durfden te maken en zegden: geen voet zetten wij nog binnen in de kerk! Kom, we vinden wel een andere school! Als ze niet willen groeten, dat ze hun goedendag dan voor zichzelf houden!

Een vader die zijn zoon niet terecht wees, niet verraadde, niet naar het klooster stuurde of naar het seminarie, verloor zijn werk en had voor zijn gezin niets meer te eten. Daarover beslisten namelijk de notabelen die aan huis kwamen om vrank en vrij het beloop van de zaken in ogenschouw te nemen. Onder hen: de eerwaarde, de onderwijzer en de huisdokter. Deze laatste stuurde onvolwassen jongens met het probleem naar een plek in Nederland, meer bepaald naar Heiloo, bij de beruchte dokter Aimé Wijffels, de psychiater die castreerde, hij deed het in serie, voor ontelbaren, dagelijks en in den duik. De praktijk was gekend bij de medici in binnen- en in buitenland en werd verzwegen zoals ook al het andere wat met homofilie te maken had taboe was. Dit gebeurde niet alleen honderd jaar geleden in nazi-Duitsland¹ maar ook hier te lande en tot voor kort. Castratie werd toegepast tot in 1975 protest uitbrak. Overigens niet zo lang geleden kwam de bewuste plek waar het gebeurde weer in het nieuws.²

In Panopticum Corona hebben wij gesproken over De geschiedenis van de waanzin die de geschiedenis is van de psychiatrie en derhalve gaat het in dit werk van Michel Foucault over de waanzin die psychiatrie heet. Het boek dateert van 1961 en zowat 15 jaar later schreef Ivan Illich zijn Medical Nemesis over de waanzin van de geneeskunde. Foucault beschrijft de degradatie van arbeiders tot slaven omstreeks 1650: het teveel aan arbeiders ingevolge de economische omwentelingen wordt werkloos en deze 'leeglopers' worden ondergebracht in 'verbeteringsgestichten' waar zij zogezegd moeten werken voor de kost terwijl zij in feite rechteloze en spotgoedkope arbeiders zijn waarmee de resterende fabrieksarbeiders niet meer kunnen concurreren zodat ook zij moeten afgedankt worden en als leeglopers in gestichten belanden waar zij onbetaald dwangarbeid verrichten en zo verworden in principe alle arbeiders tot slaven.³ De verbanning buiten de stadsmuren van werklozen, gehandicapten, vreemdelingen, armen en noem maar op, vervolmaakt zich in hun opsluiting die immers elke terugkeer onmogelijk maakt en de waanzin van de psychiatrie bestaat er nu in dat het deze onrechtvaardige en wrede verbanning en opsluiting is die de slachtoffers razend maakt of waanzinnig: "Opsluiting maakt krankzinnig. 'De gevangenis kweekt gekken.'", aldus citeert Foucault de Franse revolutionair Mirabeau.⁴ Met andere woorden is het niet zo dat de waanzinnigen opgesloten worden maar precies andersom worden onterecht van hun vrijheid en waardigheid beroofde mensen razend of waanzinnig. Met andere woorden: terwijl de razernij het onrecht uitschreeuwt, wordt zij moeiteloos geneutraliseerd door erover te zeggen dat zij op niets slaat, redeloos is, of waanzin. De arme wordt geculpabiliseerd én uitgeschakeld door hem te stigmatiseren als gek.

Ook vandaag nog en meer dan ooit worden pogingen gedaan om met dezelfde laffe methoden repressie te voeren en zo bestaat het dat exact dertig jaar na de schrapping van homofilie als geestesziekte, het hoofd van de katholieke psychiatrische instellingen van de Broeders van liefde eist dat het vers uit Genesis (1, 27) "man en vrouw schiep Hij hen" opnieuw ernstig genomen wordt en ook in het onderwijs de voorrang krijgt boven de wetenschappelijke bevindingen omtrent geslacht en gender.⁵ Homo's dreigen opnieuw gek verklaard te worden, 'medisch' behandeld, uitgestoten en opgesloten; alom wordt reeds teruggegrepen naar gebedsgenezers en moordende conversietherapieën⁶ en gevaarlijke potentaten die zich uitgeven voor zogenaamde 'gladiatoren voor het christendom' vergaderen in kloosters in de nabijheid van Rome om van daaruit gefinancierd door extreem rechts een heuse coup voor te bereiden met het oog op het herstel van de aloude repressieve machtsstructuren.⁷ Wat inmiddels ook gebeurd is met de vestiging van de extreemrechtse subversieve regering Trump in de V.S. Dezelfde methoden waarmee zoals bij Foucault beschreven in het Frankrijk van 1650 de verdrukten onschadelijk werden gemaakt, worden vandaag opnieuw toegepast.^{8 9 10}

(Wordt vervolgd)

(J.B., 23 juli 2025)

Homofobie

Bijna dertig procent van de goed geïnformeerde en sociaal betrokken jongvolwassenen van vandaag en meer bepaald de generatie geboren tussen 1990 (à 1997) en 2010 (à 2012), die zijn opgegroeid met internet, sociale media en smartphone, blijken zichzelf te beschouwen als LHBTI+'ers.¹

Deze voorstanders van diversiteit en inclusie kijken echter op tegen toenemende maatschappelijke polarisering aangestuurd door een oudere generatie van agressieve en misantrope neoliberalen die zich uit (kortzichtige) economische overwegingen conservatief en extreemrechts opstellen.

De opkomst van intolerante en extremistische groeperingen grondt enerzijds in onwetendheid die leidt tot ongegronde vrees en anderzijds in idolatrie jegens iconische potentaten die aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan maar wiens ijdele belofte om de rijkdom terug te brengen door de bestrijding van de economische malaise middels de creatie van zondebokken, het bij de lome massa nog altijd doet.

Echter, het is duidelijk dat zowel het economisch debacle als de oorlog die woedt en die uitbreiding neemt in Europa maar ook in het Midden-Oosten en elders, helemaal niets te maken hebben met vermeende zondebokken maar dat zij het onvermijdelijke verlengstuk zijn van de neoliberale economie die zich achter haar pispalen verbergt: door alles in dienst te stellen van de winst, verdwijnt de vrijheid.

In Het neoliberalisme wijst Jaap Kruithof er immers op dat sinds de vijftiende eeuw met de wereldhandel een wereldmarkt ontstaat met kapitaalaccumulatie en territoriale, ideologische en culturele macht gericht op niets dan winst.² Die wereldmarkt verheft zich boven alle staten zodat politici verdrongen worden door gangsters en ze maakt de kloof tussen rijk (het Westen) en arm (de ontwikkelingslanden) steeds groter. De economisch machtigste staten bepalen ook politiek, ideologie en cultuur.³

De V.S. kampen met geldnood: “De rol van superagent van de planeet kost de States veel geld.”⁴ Ze worden economisch ingehaald door Europa en Japan. “De States zijn behoudsgezind waar het hun eigen zwakke sectoren betreft en voeren, waar ze sterk staan, een agressieve vrijhandelspolitiek die van strenge milieunormen en humane arbeidsconditie niets wil weten.”⁵ Een kwart van de Amerikanen leeft in armoede, alle rijkdom is privaat.

Over Rusland schrijft Kruithof (in 2000!): “De rijkdommen van het land werden geplunderd door een kleine minderheid van nieuwe eigenaars (…) Minstens veertig procent van het beschikbare kapitaal wordt gecontroleerd door de maffia. Er zijn geen maatschappelijke krachten aanwezig om de dictatuur van die bende te breken.”⁶ “De Russische staat kampt met enorme schulden.”⁷ De oligarchen versasten tussen 1990 en 2000 7.000 miljard frank zwart Russisch geld naar het Westen.⁸ Rusland is economisch zwak met een sterk wapenarsenaal: “Een gevaarlijke toestand voor de internationale veiligheid en de wereldvrede.”⁹

Met steun van externe megasystemen maakt democratie (met vaker schijnverkiezingen) gestaag plaats voor militaire regimes met een politieke dictatuur. Ondermijnend zijn (ook in het Westen) toenemend racisme, religieus fanatisme, fundamentalisme, reactionair nationalisme, fascisme, vreemdelingenhaat, autoritarisme, conservatieve ethiek. De verrechtsing zet zich door, liefdadigheid vervangt solidariteit, seksisme neemt toe. Politici houden de schijn hoog dat zij nog wat te zeggen hebben over de economie. Het neoliberalisme veroorzaakt verpaupering waarvan de slachtoffers een extreemrechtse (nationalistische) proteststem uitbrengen die zich tegen hen zelf keert. Maar:“als het fascisme dertig tot veertig percent van het electoraat voor zich wint, staat een totale oorlog voor de deur.”¹⁰

De solidariteit is zoek. Wat betreft het uitwijzingsbeleid: “Men schijnt ervan uit te gaan [cf. Samira Adamou] dat dwangmatige terugkeer kan verzoend worden met humaniteit. (…) Een arrogante beschaving die denkt humaan te kunnen dwingen is op het verkeerde spoor. Met het wezenlijke van de ethiek spotten is satanisch. Het fascisme lonkt achter de deur. (…) ^{11 12}

Kruithofs woorden blijken profetisch. Meer dan ooit dansen nu politici naar de pijpen van gangsters. Waar uit oorlogsmisdaden grof geld wordt geslagen, is ethiek een sprookje uit de oude doos en wie nog reppen van de rechten van minderheden worden weggezet als achterlijk.

De 'sterksten' eisen hun rechten op en zij beantwoorden morele verontwaardiging met bruut geweld. Het is niet langer de misdaad die tot verontwaardiging leidt maar de gebrekkigheden, abnormaliteiten en andere noodlottigheden die dan met (te legaliseren) misdaden worden weggewerkt en zo krijgen abortus, euthanasie en vele andere industriële moordpartijen weer de vrije loop.

Er wordt openlijk gespot met 'typetjes' waarmee malafide 'artiesten' succes verzamelen en grof geld; de ironie is niet langer “"l' arme du faible" maar de geveinsde onwetendheid waarachter zich de klap verbergt die men de ander toebrengt door hem of haar publiekelijk uit te stallen of de kleren van het lijf te rukken. Wat zich aldus voordoet, is de inverse van de barmhartigheid die erin bestaat de naaktheid (zwakheid) van de naaste met de eigen mantel te bedekken: "Ik was naakt en gij hebt Mij gekleed."¹³

Menselijke tekorten houden verwaande winstzoekers een spiegel voor maar bedriegers dulden de waarheid niet, zij willen hun ijdelheid laten strelen - spiegeltje, spiegeltje aan de wand - en zo triomfeert een gevaarlijke fictie over de feiten. Zij die op de kap van hongerlijders alle rijkdommen van de aarde naar het eigenste persoontje toetrekken, laten zich in de leerboeken van onze kinderen als filantropen afbeelden naast Jezus van Nazareth, pater Damiaan en Mahatma Gandhi. Ze pronken met hun status van miljardair en likken de hielen van de mammon die het respect voor de waarheid onmogelijk maakt.¹⁴

In amper elf landen, aldus rapporteert de ILGA,¹⁵ genieten homoseksuelen grondwettelijke bescherming, waaronder Zuid-Afrika, Nepal, Mexico, Cuba, Ecuador en Bolivia - landen die men (geheel onterecht) geneigd is als ontwikkelingsgebieden te beschouwen. De neoliberale staten hinken moreel achterop met als toonbeeld de huidige V.S. waar de rechten van homo's en transgenders samen met die van oorlogsvluchtelingen en nog andere 'verliesposten' in ijltempo worden teruggeschroefd en hetzelfde geldt voor Rusland waar eveneens oligarchen aan de touwtjes trekken. In tweeënzestig landen is homoseksualiteit strafbaar, soms met de doodstraf, vaak onder druk van hypocriete theocratische systemen maar ook van extremistische ideologieën (zoals destijds die van de nazi's).

Van achteruitgang ter zake is sprake in vooral Afrika (Oeganda, Congo, Ghana, Kenia, Mali ) en West-Azië (Irak, Indonesië, Bahrain). Verdere criminalisering van homoseksualiteit dreigt ook in Burkina Faso, Niger, Tanzania, Senegal, Egypte, Zambia, Afghanistan en Jemen, waar steniging en kruisiging tot de bestraffingen behoren. Maar vooral zijn er toenemende beperkingen aan de vrijheid van meningsuiting over het onderwerp. Jordanië, Kirgizië en Oeganda verbieden wat zij noemen de “promotie van homoseksualiteit of van niet-traditionele seksuele relaties”, Rusland catalogiseert LHBTI+'ers als extremistisch, Wit-Rusland associeert het thema met pornografie en Zambia bestraft wat het bestempelt als “tegennatuurlijke en onfatsoenlijke activiteiten”. Ook in Libanon, Roemenië, Oezbekistan, Kazachstan en Moldavië gaat het die richting uit.

Inzake berichtgeving over LHBTI+'ers worden de media aan banden gelegd in de genoemde landen alsook in onder meer Mauritanië, Marokko, Nigeria, Algerije, Kameroen, Egypte, Koeweit en de Verenigde Arabische Emiraten. Ook homogerelateerde symboliek (zoals regenboogvlaggen) en opvoedkundige publicaties worden er verboden.

Vooral in Afrika, Azië en Rusland wordt de publieke ruimte gevrijwaard van alles wat met LHBTI+'ers te maken heeft waarbij de vrijheid van vereniging wordt teruggeschroefd. Van bescherming tegen discriminatie op grond van seksuele geaardheid is allang geen sprake meer in de genoemde regio's en zelfs in Portugal en in Spanje stelt men zijn veto tegen wetten die de bescherming van deze minderheden beogen, wat sommigen ook poogden te doen in het V.K. In de aangehaalde landen blijven vaak ook de zogenaamde conversietherapie onbestraft en in Rusland is weer sprake over 'afwijkend gedrag'.¹⁶

Het lijkt er op dat daar waar LHBTI+'ers wettelijke bescherming genieten, hun vrijheid alsnog feitelijk belemmerd wordt door toedoen van moeilijk aantoonbare en controleerbare vormen van discriminatie en van pesterijen waardoor zij alsnog naar de marge van de samenleving verdrongen worden. Feitelijk beroepsverbod onder allerlei andere voorwendsels, pesterijen, verbale en fysieke agressie in de publieke ruimte, verstoting uit de familie en uit de groep, de sluiting van ontmoetingsplekken, desinformatie en stigmatisering zijn van de partij en de hardnekkigheid alsook de vindingrijkheid die daarbij aan de dag worden gelegd, blijken de stoutste fantasie te overtreffen maar dat is een thema apart.

(J.B., 21 juli 2025).

Het feest en de dood

Het geld dat wordt verspild door feestneuzen komt toe aan mensen die gebrek lijden en vandaar is het plezier dat door het feesten voortgebracht wordt zonder ook maar een zweem van twijfel leedvermaak.

Wie feest vieren, verspillen: zij etaleren dat ze tijd zat hebben alsook energie, geld en nog andere levensmiddelen. Ze etaleren het aan elkaar en zij doen dat deels onbewust maar altijd raak in een sfeer van onderlinge concurrentie. Zij etaleren het vooral aan wie niet van de partij zijn en die geven zij het nakijken, een onderbelichte activiteit waarin zij zich verlustigen. Feesten is in wezen het tonen van een overvloed en wel met de bedoeling om zich door anderen te doen benijden.

Maar feesten is vooral aanmatigend omdat de overvloed zoals al gezegd een feit is door het tekort van anderen maar ook omdat geen mier, laat staan een mens, zijn hebben en houden aan zichzelf dankt. Eén letterlijke misstap volstaat, één gesproken of geschreven woord, desnoods een meteoriet die doorheen de atmosfeer geraakt zonder helemaal op te branden en het feest transformeert zich zonder excuus in pure horror.

Want het leven is een droom en niemand heeft een hand in wat hij droomt, het thema wordt gestuurd door Fortuna die geblinddoekt is precies zoals Justitia en wellicht ook alle andere goden alsook de dood. De blinddoek staat voor de onpartijdigheid, wat betekent dat bidden om gunsten ijdel spel is. Daarom moeten wie feestvieren, zich tot Bacchus wenden, de god van de wijn, die benevelt zodat men een excuus heeft achteraf als men zich verantwoorden moet voor zoveel arrogantie, onrecht en kwaad. Het was de wijn, zo kan men dan zeggen: ik wilde rechtdoor maar de wijn benam mij van het zicht en ik struikelde.

Eén enkele keer in de eeuwigheid had de god van de onderwereld oren naar het excuus voor een gestruikelde wiens lief hemel en aarde bewoog, de maan en de sterren, met het lamento van zijn lier: Orpheus slaagde erin om Hades' gemoed te beroeren en, zij het onder één voorwaarde, zijn Euridicè die, gebeten door een adder voortijdig weggleed uit het leven, terug te laten keren naar de wereld van het licht.

Die voorwaarde was uiteraard van die aard dat zij het onmogelijke voorgoed onmogelijk maakte: zij verbood aan de zanger om uitgerekend dat te doen wat hij niet laten kon want wie omkijken, veranderen terstond in zoutpilaren omdat wat voorbij is, nimmer terug mag keren.

De Phoeniciër Sanchuniathon, die zijn werk, dat dateert van voor de Trojaanse oorlog, opdroeg aan Adibaal, de koning van Beiroet, ons bekend van het Preparatio Evangelica van Eusebius van Caesarea en van Philo van Byblos, spreekt over Eon, de god van de tijd, die werd aanroepen in de Gnosis. In de Arthravaveda en de Upanishad aanriepen de Indiërs Kāla, de Perzen aanriepen Zurvān, de Egyptenaren Ra, telkenmale de god van de tijd die zelf niet veroudert: hij legt een ei en misschien is de zon (Ra) het ei waaruit alles voortkomt. Bij de Grieken is het de titaan Kronos, verbonden met de Orfische mysteriecultus. Des nachts wordt door Kronos uit de ether een ei gemaakt dat openbreekt en Phanes komt tevoorschijn, de hermafrodiete demiurg die de wereld schept.

De tijd is een gevleugelde slang, de Oeroboros of staarteter, bekend bij de Azteken en ook als de Chinese draak met zijn staart in zijn bek. De zichzelf altijd verjongende god Aion is er ook in de Mithrascultus en in de Romeinse mythologie als Aeternitas (Fortuna, Providentia), eveneens afgebeeld als de staartbijter of de feniks die zichzelf verjongt door uit haar eigen as te verrijzen.

Misschien is het feestvieren een oerdans waarin de mens zich overgeeft aan de vernietiging waar hij eerst doorheen moet om herboren te kunnen worden. Misschien gaat men feesten omdat men voelt dat men oud wordt, dat de tijd gekomen is om op te branden, dezelfde tijd die de oorlog inluidt, die daarom werkt als een afrodisiacum dat de roes van het feesten uitlokt en aanwakkert. Aphrodite, voorheen de Phoenicische Astarte, was zowel de godin van liefde en de vruchtbaarheid als die van de oorlog.

(J.B., 19 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 4. Slechte acteurs

In december 2021 stelden de Amerikanen vast dat Rusland 70.000 troepen gestationeerd had aan de grens van Oekraïne met Rusland en met Wit-Rusland en in de daaropvolgende maanden zwol die troepenmacht nog aan. Volgens CBS News van 24 februari 2022 ontkende Rusland toen al maanden in alle toonaarden aanvalsplannen te hebben totdat op die dag de Russische invasie in Oekraïne een feit werd.¹ Sinds dat bewuste ogenblik weet het kleinste televisiekijkend kind dat de Russische president Poetin een leugenaar is.

Edoch, drie jaar en bijna vijf maanden later (!), meer bepaald op 15 juli 2025, kruipt de Amerikaanse president Donald Trump op een welhaast theatrale manier in de slachtofferrol door via BBC News wereldkundig te maken dat hij erachter gekomen is dat Poetin hem beliegt.²

Door aldus aan de wereld te vertellen dat hij er helemaal geen benul van had dat Poetin een leugenaar is, vertelt Trump ons uiteraard meteen dat ook hij liegt.

Bovendien wordt duidelijk dat we hier aan de beide zijden van het front te maken hebben met bijzonder slechte acteurs aangezien zij geen van beiden in staat blijken om hun leugens als geloofwaardig te laten overkomen. Maar daarvoor doen ze kennelijk zelfs geen enkele moeite: ze zijn er gerust in dat niemand het zal aandurven om hen met hun leugens te confronteren: niemand durft hen tegen te spreken, zelfs de baas van de NAVO niet, die Trump uitgebreid feliciteert en bedankt voor de peer die hij Europa heeft gestoofd.

Als Big Brother zegt dat één opgeteld bij één gelijk is aan drie, wordt dat in koor beaamd en op die manier steekt hij zelfs de pausen naar de kroon die hun wereldse macht weten te handhaven met het afdwingen van geloofsbelijdenissen. Geen geloof, dat weten zij ook wel, maar belijdenissen. Macht manifesteert zich waar men anderen kan laten liegen. Liegen, bedriegen, moorden.

Ja, ga het maar na: de wereldheersers verbergen niet dat ze het volk beliegen en ze weten dat ze dat ook helemaal niet hoeven te doen: iedereen weet hoe het er in de wereld aan toe gaat en door zich van krommenaas te gebaren liegt het volk gewoon mee. In het machtsspel speelt de waarheid geen andere rol dan die van slachtoffer want macht hebben pas zij die zich boven de waarheid weten te verheffen.

De waarheid is nochtans aan allen bekend en verwoordde zich drieënnegentig jaar geleden als de titel van een collage.³ De machthebbers smeden samen onder één hoed: zij bestelen het volk onder de voorwendsels die wij intussen van binnen en vanbuiten kennen.

(J.B., 17 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 3. De beleggers met hun 'defensie'

In een systeem dat 'floreert' door toedoen van de hebzucht en dat gericht is op het ongeremd vermeerderen van kapitalen wordt helemaal geen rekening gehouden met de aard van de producten omdat daar alleen de winstmarges tellen, wat wil zeggen dat vergif dat met een hoge winstmarge verkocht wordt, als handelswaar de voorrang geniet boven betaalbaar en gezond voedsel. Dat komt doordat het kapitalisme gerund wordt door lui die ingevolge de middeldoelomkering de handelswaren als betaalmunten beschouwen en het geld als doel.

In de pre-kapitalistische wereld gingen de mensen naar de markt met eieren en boter en ze ruilden wat ze teveel hadden voor wat ze nodig hadden, eventueel met de vergemakkelijkende tussenkomt van het betaalmiddel geld. Maar na de intrede van het kapitalisme werden de rollen omgedraaid, of beter: het omdraaien van de rollen (een perversie ingevolge de hebzucht) deed het kapitalisme ontstaan. Immers, steeds meer mensen gingen naar de markt met een pak geld, waar ze de eieren en de boter (die ze niet perse nodig hadden) kochten en weer verkochten om dan naar huis terug te keren met een dikker pak geld, wat in feite de eerste vorm van beleggen was. Op die manier 'verdienden' deze handelaren geld zonder dat ze zich moesten bekwamen in een uit te oefenen vak omdat handel drijven hun vak geworden was.

Maar de keerzijde van 'rap rijk' bleek niet min: het kon de geldzuchtigen niet meer schelen wat ze verhandelden, als het maar rendeerde. Met maximaal bedrog als gulden regel: een habbekrats zodanig aanbieden dat men er een fortuin kan voor vragen. Want alras werd duidelijk dat met de handel in alcohol en tabak meer winst te maken viel dan met het verhandelen van eieren en boter: wie rap rijk willen worden, investeren bij voorkeur in zaken waarvan de afnemers 'verslaafden' zijn en vaak zijn het op de koop toe illegale zaken die het hoogste rendement opleveren.

Hebzucht is een verslaving en figuren zoals Elon Musk, Mark Zuckerberg en Donald Trump hebben hun hele leven (en wat al niet meer) opgeofferd aan een fortuin dat maakt dat zij behoren tot de één percent die negenennegentig percent van alle rijkdom op aarde bezitten. Zij kweken geen legkippen en zij melken geen koeien maar zij spelen met getallen op wat men 'de beurs' noemt en de beurs is in feite niets anders dan het spel van de wereld dat hoe langer hoe meer gaat gelijken op Russische roulette.

De investeringen van de superrijken hebben te maken met gigantische kapitalen en die worden uiteraard alleen maar buitgemaakt in de meest winstgevende bedrijfstakken. Dat zijn niet langer landbouwproducten, het zijn zelfs geen luxegoederen, het zijn tot de dood verslavende drugs, wapens en oorlogen.

Alle superrijken hebben oorlogen nodig om zichzelf in stand te kunnen houden. De oorlog tegen de honger raakt allang hun koude kleren niet meer en die tegen de ziekten gaat stilaan ook behoren tot lang vervlogen tijden: in tegendeel wordt honger als een wapen verhandeld en voor ziekten geldt hetzelfde, zoals iedereen kon getuigen in de recente pandemie. Vandaag wordt de strijd om het monopolie over alles, het bezit van alle aardse rijken of dus de strijd voor het bekleden van de stoel van de duivel op aarde beslecht met wat onvergelijkbaar veel meer opbrengt dan al het voorgaande en dat is alleen nog geweld, oorlogsgeweld.

De dood maakt bang, het toneel van het front schildert de gruwel voor ieders ogen en de oplossing, aldus de superbelegger, bestaat in de aankoop van wapens. Godbetert wapens tegen de dood. Het heet heel leuk 'defensie' en wie het anders voorstellen, bezondigen zich aan het verspreiden van desinformatie. Wapens, defensie: het is volgens het officiële nieuws dat wat ervoor zorgt dat wij met z'n allen op onze beide oren kunnen slapen. Vooral dan de beleggers.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 17 juli 2025)

Achter de coulissen

Aflevering 2. Van pandemie naar panmilitarisme

Naar aanleiding van een groot aantal gevallen van longontsteking welke geassocieerd werden met een coronavirus dat zich bleek te verspreiden vanuit de Chinese universiteitsstad Wuhan, hield het Health Security Committee of de gezondheidsraad van de E.U. op 17 januari 2020 een audiobijeenkomst. Daags nadien werden reizigers met bestemming Wuhan gewaarschuwd. Op 22 januari werd gesproken over een virus waarvan gezegd werd dat het niet gemakkelijk zou overspringen van de ene mens naar de andere. Maar na een eerste besmetting in Europa (in Frankrijk) werd het Outbreak Management Team gealarmeerd en vanaf 27 januari was de meldingsplicht van kracht. Na verdere gevallen in Europa werd op 30 januari gesproken over een internationale noodsituatie en daags nadien werd quarantaine aangewend. Net zoals bij de pestuitbraak in de veertiende eeuw, kreeg Italië er het eerst van langs en hallucinante beelden van een stilaan wereldwijde lockdown alsook horrorscenario's van opeen gestapelde lijkkisten gingen de wereld rond. Vanaf maart werden ongeziene maatregelen van kracht zoals het verbod op handen schudden, de anderhalvemeterregel, de sluiting van horeca, scholen en kinderopvang, het thuiswerk, de telefonische doktersraadpleging. Vanaf maart werden ook enkele sterfgevallen toegeschreven aan besmetting met het coronavirus, al ging het steeds om hoogbejaarden met achterliggende aandoeningen. Risicogroepen zoals bejaarden werden beschermd door fysieke contacten met de buitenwereld te verbieden. Vanaf juni werden mensen op corona getest. In oktober kwam een tweede coronagolf. In december werd in de E.U. een eerste vaccin goedgekeurd, in januari 2021 volgde een tweede, dan een derde, in maart een vierde. Er kwam massavaccinatie op gang met een discussie over certificaten want vaccinatie was niet mis te verstaan ook een miljardenbusiness. In oktober waren driekwart van de burgers in de E.U. gevaccineerd. Het virus differentieerde zich en hervaccinaties ('boosters') drongen zich op. Maar er doken ook tegenstanders op van de massavaccinatiepraktijk; zij werden over dezelfde kam gescheerd als de complotdenkers en er werd weerwerk geboden tegen zogenaamde desinformatie. Over de politieke aanpak van de crisis doken steeds meer kritische stemmen op en niet in het minst bij de artsen zelf waarbij onderzoek aantoonde dat de helft van hen overwogen heeft om het beroep op te geven. Waarnemers zagen hoe politici de crisis gingen misbruiken om de eigen macht te verstevigen en er werd gewag gemaakt van een ontluikend totalitarisme, waarbij de genomen maatregelen volgens sommigen verkapte voorbereidselen waren voor een nieuwe wereldoorlog. Toeval of niet maar op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen na een Europese vrede die zevenenzeventig jaar had standgehouden!

Het is een feit dat de wereld momenteel de overgang maakt naar de algemene oorlogsmodus en ofschoon de inval van de Russen in Oekraïne wordt aangewezen als de trigger daarvan, is het veel waarschijnlijker dat niet een regionaal conflict dat tenslotte al decennia aansleept tot de huidige wereldwijde militarisering heeft geleid maar wel de pandemie en meer bepaald de politieke aanpak ervan.

De overgang van vrede naar oorlog is een zaak van overschakeling van de ene (oeroude biologische) modus naar de andere en die verandering gebeurt niet en nooit als een resultaat van rationeel overleg omdat het een kwestie is die zich afspeelt op het niveau van onze meest primitieve impulsen in de hersenstam, de reptielhersenen, waar zich het gemoed situeert en waar nog lang geen sprake is van de neocortex, het verstandelijk overleg, de cultuur of de taal. De algemene wereldwijde vijand van de menselijke soort die ons systeem gealarmeerd heeft, was geen vreemde natie maar een van de kleinste levende wezens, met name een virus.

Of dat virus gestuurd werd door mensen en dan meer bepaald door een vijandige natie in het kader van biologische oorlogsvoering, maakt hier weinig verschil. Het gaat erom dat de effecten van de pandemie, alvast bij de aanvang én door toedoen van de perceptie en de uitvergroting door zekere potentaten, in bepaalde prehumane compartimenten van ons humaan systeem hebben huisgehouden waar zij de schakelaar die al langer dan driekwart eeuw op de vredesmodus stond, op de oorlogsmodus hebben gezet.

Het virus zelf bleek achteraf nog onschuldiger dan de jaarlijkse griep maar het kwaad was al geschied: onze soort was al overgeschakeld op de oorlogsmodus en de plot van de hele historie bestaat erin dat in dit geval de vijand een virus en dus onzichtbaar is, waardoor volstrekt onberedeneerd men naar een zichtbare vijand is gaan zoeken, die men uiteraard gevonden heeft of meent te hebben in aloude en tot op dat ogenblik in slaapmodus verkerende rivalen van de menselijke soort.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 16 juli 2025)

Achter de coulissen

Omdat hij de vernietiging is van alles wat met liefde werd opgebouwd maar vooral omdat hij aan onze kinderen het leven ontneemt in ruil voor een graf, is er geen mens die de oorlog wil: geen Rus, geen Europeaan, geen Amerikaan, geen Aziaat, geen Afrikaan, geen Oceaniër.

Op de vraag waarom antwoordt de collage Oorlog en lijken, de laatste hoop van de rijken: een hyena met hoge hoed en kruis op de borst vertrappelt de lijken op het slagveld. Want arme mensen drijven handel in brood maar verlichte geesten volgen Voltaire en slijten wapens.

Gangsters likken de hielen van de duivel voor het meesterschap over de aarde; zij verraden het volk en vergaderen als de tijd van hun oogst gekomen is.

Zij polariseren de wereld, creëren een vuurlinie en verkopen je je eigen dood als 'de job van je leven'. Gehersenspoeld door hun pausen en onder de vlag van defensie, worden onze kinderen van alle kanten naar de frontlijn gelokt om daar elkander te verminken.

Dat daartoe wapens nodig zijn, lijkt alleen maar een bijkomstigheid - echter niet voor de beleggers wiens lach nu breder wordt dan in de tijd dat zij nog brood verhandelden. Bijkomstig blijken de algehele vernieling, de verminking en de dood.

Bommen, raketten, tanks, mijnen, atoomwapens: de judassen van de politiek slijten ons de moordtuigen voor de prijs van ons hele hebben en houden, incluis ons allerkostbaarste bezit.

Achter de coulissen verdelen monsters de buit.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 15 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Vierde gesprek

– Omsk Van Togenbirger, u introduceert het begrip 'geest' maar het 'scheermes van Ockham' gebiedt dat de meest eenvoudige verklaringen de voorrang verdienen: waarom dat begrip, als een verklaring van het leven mogelijk is met alleen maar het stoffelijke beginsel?

– Sta mij toe om eerst op te merken dat het scheermes weliswaar iets waarachtigs is maar even mooi klinkt het principe dat het hemd nader is dan de rok en dan zou u met bisschop Berkeley kunnen inzien dat de stof overbodig kan bevonden worden en dat dan alles verklaarbaar wordt vanuit alleen maar de geest. Maar afgezien daarvan: het punt is hier, mijn beste, dat er voor het leven helemaal geen verklaring bestaat en al zeker niet vanuit de opvatting dat het karakter van de werkelijkheid materieel is: dat is niet alleen onzin, het is klinkklare onzin.

– Daarover bestaat nochtans een consensus onder een meerderheid van wetenschappers...

– Volgens een meerderheid van Amerikanen is Donald Trump de uitgelezen man om de wereld te leiden. Neen, ik vrees dat u hier andermaal het punt mist: het is niet aan wetenschappers om een consensus te hebben over de aard van de werkelijkheid; dat is niet hun taak, dat is geen onderwerp dat door de wetenschappen wordt behandeld, het is een kerntaak van de filosofie. In eender welke wetenschap vertrekt men van aannames en die verschillen onderling; men kan niet aan wetenschap doen zonder de aannames van de wetenschap in kwestie te erkennen.

– Dat is duidelijk, ja.

– Ik ga kort door de bocht als ik zeg dat bijvoorbeeld de klassieke westerse geneeskunde aanneemt aan dat alles verklaarbaar is met alleen maar stof, maar eigenlijk moet zij daarvan uitgaan van zodra haar therapieën materieel-energetisch van aard zijn. Het is de Trumpistische wereld die dat zo wil om redenen van economische verhandelbaarheid want in een kapitalistisch systeem is geneeskunde ook en vooreerst big business.

– Onvermijdelijk...

Pas op, ik beweer niet dat filosofen geen rekening moeten houden met wetenschappelijke bevindingen - de wetenschappen spruiten voort uit de filosofie en iedereen is eraan gehouden om rekening te houden met principieel alles - maar die bevindingen moeten wel relevant zijn.

– Relevant?

– Ja, betekenisvol: ze moeten betrekking hebben op de werkelijkheid.

– Dat lijkt mij nog wat duister. Kunt u dat illustreren?

– Neem de algebra als uitgangspunt. Dat is geen wetenschap, het is een 'spel' dat aangewend wordt in de wetenschappen, maar goed, dit is louter illustratief. Volgt u?

– Jawel.

– Kunt u loochenen dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf?

– In geen geval.

– En waarom bent u daar zo zeker van?

– Wel, ik zei bijna: omdat het wetenschap is... maar de algebra is geen wetenschap, zei u zopas.

– Neen, maar de reden waarom u niet kan loochenen dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf, ligt in het feit dat de beoefening van de algebra zekere aannames veronderstelt. In dit geval zijn dat de zogenaamde axioma's van Peano. Ik zal dat hier niet uitleggen en ik versimpel de zaken.

– Graag...

– Het gaat om spelregels die vaststellen wat natuurlijke getallen zijn en hoe hun rij gevormd wordt. We vertrekken bij nul en door bij nul eentje op te tellen, bekomen we twee en zo verder de hele rij. Er moet bijvoorbeeld ook worden vastgelegd wat gelijkheid is en zo meer. De bewerkingen, zoals de optelling, moeten vanzelfsprekend ook worden vastgelegd. Maar eenmaal dat alles bepaald werd, werkt de algebra, wat wil zeggen dat voor iedereen altijd zal gelden dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf. Of dat zes maal zeven, tweeënveertig is. Het spel is dan voor iedereen altijd hetzelfde, wat wil zeggen dat de algebra bestaat. En dat ze bestaat, betekent dat ze bestaat voor al degenen die haar beginselen aannemen. Ze staat dus niet op zichzelf zoals een boom maar wel zoals een spel, ze vereist dus nog altijd spelers. Akkoord?

– Dat begrijp ik.

– René Descartes, die ook een wiskundige was, spreekt op een bepaald ogenblik over een spook dat hij ontwaart terwijl hij nadenkt over de wiskunde. De wiskundige waarheden, zo zegt hij, zijn zodanig waar dat ze ook waar zijn in de droom. Ze zijn waar in de werkelijkheid maar ook in de droom geldt dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan vijf en dat de som van de hoeken van een driehoek gelijk is aan honderdtachtig graden. Men kan dus in de werkelijkheid geen driehoek vinden met een hoekensom die verschilt van honderdtachtig graden maar men kan dat ook niet dromen, begrijp u? Dat twee opgeteld bij drie gelijk is aan zeven, kan ook in de droom niet kloppen. En ziet u wat de reden hiervoor is?

– Zegt u het maar.

– Het is de wiskunde om het even of zij in de werkelijkheid beoefend wordt of in de droom! Het maakt haar helemaal niets uit! De wiskunde staat helemaal niet in betrekking tot de werkelijkheid!

– Wat u nu zegt...

– De algebra bijvoorbeeld is een spel dat alleen maar naar zijn eigen aannames verwijst. Men kan erin opgaan en de illusie krijgen dat het gaat om een realiteit die buiten ons bestaat maar dat is bedrog. De algebra is dus niet relevant met betrekking tot de werkelijkheid.

– Vreemd...

– Het is niet vreemd, het is vanzelfsprekend. Nu, de rekenkunde kan wel benut worden in de wetenschappen die wél werkelijkheidswaarde kunnen hebben maar men moet zich ervan bewust blijven dat hier inductie in het spel is: wij leggen die dingen in de werkelijkheid, we proberen ze daar in te passen omdat we denken alles duidelijker te zullen maken maar soms werkt dat averecht. Nu zou het ons veel te ver brengen om ook hier over door te bomen maar het mag nu wel duidelijk zijn wat hier bedoeld wordt met relevantie.

– Nu hadden we het over het materialistisch wereldbeeld dat u onzin noemt.

– Ja, we hebben het over het fysicalisme en daaronder wordt iets verstaan dat in feite onmogelijk is: het fysicalisme is het 'filosofisch' wereldbeeld dat vertrekt van de aannames die ook in de fysica gelden. Maar u begrijpt dat eenmaal men van zekere aannames vertrekt, men die sowieso niet meer in vraag stelt!

– Uiteraard...

– Men bevindt zich dan ook niet langer op het terrein van de filosofie.

– Men bevindt zich op het terrein van de fysica?

– Van zodra men vertrekt van de aannames van de fysica en men gaat dat filosofie noemen, beweert men impliciet dat de filosofie niet bestaat. Men zegt dan eigenlijk dat de fysica de wetenschap is die naar de grondslagen van de werkelijkheid zoekt en dat alle vraagstellingen buiten dat gebied van geen tel meer zijn.

– Het einde van de filosofie?

– Wel, waar men de aannames van het spel niet meer in vraag mag stellen, worden zij verabsoluteerd, ziet u?

– Ja...

– We belanden dan omzeggens in een dictatuur. En merk nu op, mijn beste, dat we hier spreken over een geestelijke dictatuur.

– Wat een paradox!

– Een dictatuur die onder meer zegt dat er alleen maar stof bestaat: ruimte, tijd, materie, energie...

– En de geest is een product van de hersenwerking?

– Bijvoorbeeld. Maar u begrijpt dat dit de werkelijkheid wel bijzonder erg verarmt en ik wil alleen maar de vergelijking maken met het reduceren van alle dingen tot hun markteconomische waarde: alles is herleidbaar tot zijn prijskaartje, dat ook nog eens variabel is, zodat het respect voor de mens verdwijnt en dus ook de mens zelf, die in die optiek immers perfect verwisselbaar wordt, reproduceerbaar, vervangbaar. En dan, mijn beste, bestaat er ook geen enkele reden meer om geen oorlog te voeren. Om maar iets te zeggen.

– Maar we zijn al zover...

– Driewerf helaas.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 14 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Derde gesprek

– Een geliefde sterft en bij wie achterblijven is zijn of haar afwezigheid aanwezig in de vorm van verdriet. Omsk Van Togenbirger: zou ik het zo kunnen stellen?

– U stelt het niet duidelijk genoeg. De afwezigheid waarvan sprake is een realiteit maar vanzelfsprekend geen stoffelijke realiteit. Die realiteit wordt door de achterblijvers gevoeld en is zelfs onvergelijkelijk veel voelbaarder dan de realiteit van iemand die stoffelijk aanwezig is. Bent u het daarmee eens? Bent u het ermee eens dat het verdriet over een overleden geliefde veel dieper graaft dan de aanwezigheid van een levende?

– Dat is onmiskenbaar het geval, ja.

– En bent u het ermee eens dat de afwezige onstoffelijk is?

– Uiteraard...

– Onstoffelijk zegt u, maar toch aanwezig: hij of zij is dus een geestelijke realiteit, akkoord?

– Als u het zo wilt uitdrukken, jazeker.

– De gestorvene is een geestelijke realiteit of kortweg een geest.

– Maar geesten bestaan toch niet...

– Ach, voor mijn part mag u een ander woord gebruiken om die onstoffelijke realiteit aan te duiden, het maakt zelfs niet uit welk woord, maar waarom een ander woord gebruiken als het woord 'geest' al duizenden jaren in gebruik is?

– Gaat het hier niet gewoon om een gedachte, een gedachte die aanwezig is in de achtergeblevenen die nog leven?

– En waarom zou u het zo opvatten?

– Omdat zonder die achterblijvers helemaal geen sprake kan zijn van de geest van de door hen geliefde!

– Dat is waar maar dat geldt evenzeer voor wie nog in leven zijn.

– Wat bedoelt u?

– Wat ik zeg. Niemand bestaat op zichzelf. Wij bestaan allemaal bij de gratie van degenen voor wie we bestaan en pas via die erkenning door anderen bestaan we ook voor onszelf.

– Is dat zo?

– Zeer zeker. Mensen zijn relationele wezens. Zonder onze relaties verdwijnen wij. Als we voor niemand meer bestaan, bestaan we ook niet meer voor onszelf.

– Daar zegt u wat! Kunt u dat ook hard maken?

– Om te kunnen bestaan, moet men bestaan voor anderen, en dus in de gedachten van anderen, in de geest van anderen, pas via die weg bestaan we ook voor onszelf. Gedachten immers zijn niet niets, zij vergen taal en taal vergt communicatie, communicatie vereist communicanten, mensen die tot elkaar in relatie staan.

– Dat lijkt mij moeilijk te bewijzen.

– Over Kaspar Hauser hebt u wel al gehoord?

– Jazeker...

– Het is bijzonder moeilijk om hier tot daadwerkelijke bewijzen te komen om redenen die u wel zult begrijpen. Mensen die van alle anderen afgesneden zijn, bestaan waarschijnlijk niet en kunnen waarschijnlijk ook niet bestaan maar dat neemt niet weg dat de stelling dat wij relationele wezens zijn alsnog ernstig moet genomen worden.

– U zegt dus dat zowel de levenden als de overledenen in de eerste plaats bestaan in de geest van anderen?

– Zowel de stoffelijken als de niet meer stoffelijken. En dat komt doordat niet alleen de onstoffelijken maar ook de stoffelijken een geest hebben.

– Onze geest is dus het belangrijkste voor ons bestaan?

– Dat is wat kort door de bocht. Maar inderdaad, leven is bezielde materie. Het verdwijnen van de ziel resulteert in de dood, niet het verdwijnen van het stoffelijke.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 13 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Tweede gesprek

– Omsk Van Togenbirger, als ik u goed begrijp, zegt u dat wie om een geliefde rouwt, zich dat verdriet ter harte moet nemen en wel omdat het in de plaats gekomen is van de geliefde die er niet meer is?

– Wat vindt u van iemand die geen verdriet heeft over de dood van een geliefde?

– Een onmens.

– Maar kunt u van iemand houden die niet bestaat?

– Onmogelijk!

– En bent u het ermee eens dat men bereid is om te lijden voor iemand van wie men houdt?

– De bereidheid om voor iemand offers te brengen lijkt mij de definitie zelf van liefhebben.

– Wie niet bestaat, kan men niet beminnen en voor een onbestaande kan men ook niet lijden. Toch vindt u dat alleen een onmens geen verdriet heeft? Dus moet de betreurde nog bestaan.

– Dat klinkt logisch maar ik snap het toch niet.

– Wat snapt u niet?

– Dat de betreurde nog zou bestaan.

– Hij is getransformeerd in uw verdriet.

– Dat leed wordt dan veroorzaakt door de aanwezigheid van de afwezige, “la présence de l' absence”, zoals men zegt?

– De afwezigheid van de betreurde staat niet op zichzelf, zoals ook wie achterblijven niet op zichzelf staan want mensen zijn relationele wezens. De afwezigheid van de ene veroorzaakt een gemis bij de andere en dat gemis is een realiteit. Maar die realiteit bestaat niet in de wereld van de stof: het is een puur geestelijke realiteit. Dat de betreurde zich getransformeerd heeft in uw verdriet, betekent dat hij of zij een puur geestelijke realiteit geworden is.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 15: Barbarij en banalisering

Kenmerkend voor de oorlogsmodus is de barbarij of de wreedheid maar die kan nog worden versterkt door ze te banaliseren, wat wil zeggen dat men ze voorstelt als normaal en dus als helemaal niet wreed, wat inhoudt dat men tegenover de wreedheid volstrekte onverschilligheid creëert. Primo Levi, die de uitroeiingskampen van de nazi's overleefde, noemde de onverschilligheid een nog groter kwaad dan de Shoah zelf, precies omdat de onverschilligheid een banalisering van de wreedheid en dus een versterking daarvan in de hand werkt.

Eenmaal lui die ellebogen missen aan de macht komen, krijgen alle bruten vleugels en moeten de burgers zich massaal verbergen omwille van hun veiligheid omdat bij brutaliteit of respectloosheid alle afspraken met de voeten worden getreden - ook deze die de veiligheid waarborgen. Bruten zijn er overal en ook massaal maar zolang in een staat de orde kan worden gehandhaafd, roeren zij zich niet omdat zij voor bestraffing vrezen en voor de afkeuring vanwege het publiek. Ergens zijn zij vergelijkbaar met gevaarlijke honden die echter aan de ketting liggen; zelf hebben zij geen geweten, zij gehoorzamen hun meesters; slagen zij erin om medestanders aan de macht te brengen, dan worden de kettingen verbroken. Dit zou enigszins demoniserend kunnen klinken maar de realiteit overtreft ook hier de stoutste fantasie: de nazi's gedroegen zich niet alleen als honden, zij richtten ook honden af die op bevel volgens hun willekeur gevangenen in de werkkampen levend verscheurden terwijl zij er op toekeken samen met andere gevangenen aan wie zij aldus 'een lesje wilden leren'. Volgens journalisten die inmiddels wegens hun berichtgeving hierover werden omgebracht, zoals onder meer de Russische schrijfster van de Novaja Gazeta Anna Stepanovna Politkovskaja, doen de bendes van de door Poetin op handen gedragen Ramzan Kadyrov in het huidige Tsjetsjenië dit nog steeds.

Van banalisering van het kwaad is sprake van zodra de andere kant wordt opgekeken als het zich voordoet, van zodra er door niemand meer tegen gereageerd wordt, van zodra de angst om door de brute kudde uitgestoten of aangevallen te worden, maakt dat men zich zwijgzaam schaart achter wie de brutaliteiten voltrekken. Het kwaad wordt gebanaliseerd als men het gaat vertikken het te benoemen. Het kwaad wordt gebanaliseerd waar ondergeschikten de hielen gaan likken van wie het voltrekken: op die manier komen de hielenlikkers aan hun promotie waaraan dan niet alleen het bloed van enkelingen kleeft maar tevens het spreekwoordelijke heetste hartenbloed van al wie garant hebben gestaan voor de beschaving en voor de toekomst van de komende generaties.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 juli 2025)

Gesprekken met Omsk Van Togenbirger over de dood

Eerste gesprek

– Omsk Van Togenbirger, zou ik u andermaal om raad mogen vragen?

– U denkt dat ik wijs ben maar wellicht vergist u zich: ik ben oud, dat is alles. Maar goed, vraag maar, waarover gaat het? Als het met mijn hoge leeftijd te maken heeft, kan ik u misschien een beetje vooruit helpen. Wat is de kwestie?

– Ja, het heeft wat te maken met uw hoge leeftijd, met ervaring eigenlijk, met tijd. En met verlies.

– Verlies? Ja, dat heeft wat gemeen met de oude dag, inderdaad. U ziet er bedrukt uit. Wat is er?

– Men heeft ons altijd verteld... van toen wij nog kinderen waren... over de toekomst...

– Ja?

– We moesten ons best doen op school, ons voorbereiden op later... Het was alsof wij moesten leren trappen lopen, of alsof alles altijd vooruit zou gaan, alsof er een bestemming was, een doel waarvan wij als kind nog niets begrepen maar we geloofden het: we dachten dat we ons moesten voorbereiden op iets dat komen zou...

– Ja en?

– Wel, we deden ons best, soms ook niet, maar we werkten, we werkten soms heel hard, om vooruit te kunnen gaan... We leerden een en ander, kregen een aantal zaken onder de knie... we spaarden, we installeerden ons, sommigen kregen kinderen, en dan begon de tijd te hollen... en wat dan gebeurde...

– Wat gebeurde er?

– Wat dan gebeurde, was eigenlijk het tegenovergestelde van wat men ons verteld had, of zo voelde het toch aan...

– Ja?

– Jazeker, want we verloren allerlei zaken: gezondheid, werk, bezittingen, en ook mensen, geliefden. Velen van ons stierven, en wie in leven bleven, moesten zien hoe hun geliefden dood gingen.

– Ja, zo gaat dat.

– We worden ouder, en we vragen ons af: waar blijft die bestemming waarvoor we ons best moesten doen? We worden alleen maar gestraft met verlies. En nog het meest met het verlies van geliefden. Sommigen onder ons sterven dan van verdriet, anderen worden ziek, zij kunnen het leven niet meer aan, zij verlangen eigenlijk naar het einde van het lijden.

– Ja?

– Wat moeten we dan met het verlies? Het is ondraaglijk, het houdt niet op. Wat moeten we doen? We zijn ten einde raad, we kunnen niet meer. Of bestaat hier helemaal geen antwoord op? Werden wij voorgelogen en vallen ons nu gewoon de schellen van de ogen? Kunnen we niets anders doen dan vaststellen dat het gedaan is, dat het allemaal eindig is, dat het geluk een illusie was en dat men ons allerlei dingen heeft verteld, beloofd eigenlijk, uit medelijden, omdat men wist wat komen zou, omdat men de onwetendheid waarin wij verkeerden zo lang mogelijk wilde rekken? Ja, men wilde ons onwetend houden. Het geluk blijkt te bestaan uit het niet kennen van het ongeluk, maar op een dag kunnen we er niet meer naast kijken...

– Ja, en wat is nu concreet uw wens?

– Wat moet iemand doen die zijn geliefde kwijt is, die verdriet heeft en die daar geen einde meer aan ziet? Ik vermoed dat u zult zeggen dat geduld een schone deugd is maar daarmee kunt u helaas geen troost bieden, zo wordt gevreesd.

– Dat is waar.

– Zo, wat moet iemand doen die zijn geliefde mist en die weet dat hij die nooit meer zal terugzien? Nooit meer. Nimmer. Bij mijn beste weten bestaat daarvoor geen oplossing.

– Dat is waar.

– Wel, wat moet iemand doen in dat geval?

– Om te beginnen moet men de oplossingen die door sommigen worden verkocht, niet kopen want op die manier is men alleen zijn geld kwijt. Ik bedoel: de therapieën, de medicatie, de religie, de fotoalbums, om maar iets te zeggen, de bezigheden, de zelfhulpgroepen, de praatstonden en noem maar op.

– Wat dan wel?

– Men moet zich realiseren, als men iemand verliest en heel hard mist, dat het verdwijnen van die persoon niet het enige is wat men toegeworpen krijgt.

– Neen dan?

– Wel neen. Er komt wat in de plaats.

– Wat dan wel?

– Verdriet!

– Inderdaad maar waar wilt u naartoe?

– Veel mensen willen dat verdriet niet!

– Natuurlijk niet!

– Maar zo natuurlijk is dat niet, mijn beste.

– Hoezo?

– Misschien is het wel natuurlijk, maar het is niet vanzelfsprekend.

– Ik begrijp u niet.

– Wat doet men als men rouwt? Wat raadt men de mensen die rouwen aan?

– Om er met hun naasten over te spreken, het verdriet te delen...

– Juist. Maar denkt u dat het ook goed is om dat te doen?

– Waarom zou men het dan aanraden?

– Ah, u denkt dat het wel goed moet zijn, aangezien men het u aanraadt? Maar dat is helemaal geen logische gedachtegang! Wat zou u ervan denken om eens de mogelijkheid te bekijken dat het helemaal niet goed was om erover te praten?

– En waarom zou dat niet goed zijn, erover praten?

– Weet u waarom men er over praat?

– Om het te kunnen relativeren.

– Jazeker, en wat gebeurt er dan?

– Geen idee.

– Het verdriet wordt afgevlakt en als men er maar genoeg over vertelt, gaat men geloof beginnen hechten aan de dingen die men zegt en dwaalt men geleidelijk maar zeker van de zaak af: het verdriet verdwijnt! Niet helemaal natuurlijk maar als men maar genoeg praat, als men er maar genoeg woorden bij betrekt, begint men zich te verliezen in een eigen verhaal over zijn verdriet en als men daar dan ook nog eens geloof gaat aan hechten, speelt men zijn verdriet op den duur ook helemaal kwijt!

– Was dat dan niet de bedoeling?

– Herinner u wat we zopas gezegd hebben: het verdriet is wat er in de plaats komt van de geliefde.

– Ja, en?

– De geliefde is dus niet weg: hij of zij is veranderd in uw verdriet.

– Dat begrijp ik niet.

– Het is nochtans niet zo moeilijk. Iedereen die een geliefde verliest, krijgt in de plaats verdriet, nietwaar?

– Inderdaad.

– Er is dus heel duidelijk een verandering gebeurd en die verandering voltrekt zich bij iedereen die een geliefde verliest. De geliefde is niet zomaar weg, zoals we zopas zegden: er is dat verdriet in de plaats gekomen. Nu wil men dat verdriet niet, men probeert het kwijt te spelen door te praten, door medicatie, door therapieën en zo meer, maar dat is volgens mij niet de goede manier om ermee om te gaan: we moeten leren begrijpen dat het verdriet in de plaats gekomen is van de geliefde en dat het dus de transformatie van de geliefde is, ziet u?

– Neen...

– Het verdriet is de geliefde in een nieuwe vorm. U ziet toch wel in dat het geen zin heeft om geen verdriet te willen hebben?

– Ja...

– U kunt er niet aan uit, zoals u er ook niet aan uit kunt dat de geliefde er niet langer is. U begrijpt toch dat het geen zin heeft om te wensen dat de geliefde terugkomt?

– Ja, dat begrijp ik...

– Maar het is pas als u ophoudt het onmogelijke te wensen, dat u zult inzien dat er iets in de plaats gekomen is: het verdriet.

– Ja...

– En wat kan het verdriet dan anders zijn dan de geliefde in zijn of haar nieuwe verschijningsvorm?

– U gaat me toch niet vertellen dat het verdriet om een verloren geliefde niets anders is dan die geliefde in een nieuwe vorm, een verrezen dode als het ware?

– Is het dan niet voor iedereen zo, dat in de plaats van het verlies, het verdriet komt? Of laat ik het zo zeggen: dat het verdriet altijd komt waar de geliefde verdwijnt?

– Dat is waar, en dan?

– Het verdriet is alles wat wij hebben, we moeten er dus niet naar streven om het kwijt te spelen want de geliefde komt sowieso niet in de plaats terug: als we het verdriet om de geliefde kwijtspelen, hebben we helemaal niets meer!

– U bedoelt dat we het verdriet moeten koesteren?

– Zeer zeker!

– Maar dat doet pijn!

– Beminnen doet pijn.

– Ik begrijp het nog steeds niet.

– Het verdriet is niet wat het lijkt. Het lijkt gewoon een leed en natuurlijkerwijze willen we ons daarvan bevrijden maar dat is het niet!

– Hoezo?

– Het is een leed vanwege de liefde: de liefde wordt gewogen middels het leed, dat weet u toch?

– Ja, maar ik zie het verband niet.

– Hoe meer we van iemand houden, des te meer zijn we bereid om voor die persoon te lijden, zo is het toch?

– Zeer zeker!

– En is verdriet leed?

– Wat zou het anders zijn?

– Waarom lijden we?

– Omdat we van de gestorvene hielden.

– Neen: we lijden omdat we van de gestorvene houden. Niet hielden maar nog steeds houden. Dat is een heel verschil.

– Dat versta ik niet.

– Indien we hadden opgehouden van die persoon te houden, dan zouden we niet langer lijden, akkoord?

– Dat lijkt me logisch.

– Aangezien we alsnog lijden, en zelfs veel meer dan toen die persoon nog in leven was, betekent dit dat we nog steeds van die persoon houden, nietwaar?

– Zo is dat, ja.

– Maar kunnen we houden van iemand die niet bestaat?

– Neen, dat zal geen mens die bij zijn zinnen is, doen.

– En zijn degenen die lijden omwille van dat gemis dan niet bij hun zinnen?

– Juist wel! Pas indien zij onverschillig waren, zou men over hen kunnen zeggen dat ze niet bij hun zinnen waren!

– Dan is er maar één conclusie.

– De geliefde leeft nog?

– Het werkwoord leven zou ik niet gebruiken, ik zou veeleer spreken over bestaan: het verdriet maakt ons duidelijk dat de geliefde, aangezien onze liefde niet heeft opgehouden, getuige ons leed, nog op de een of andere manier bestaat.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 14: Brutaliteit

Het is een ingetrapte deur om te zeggen dat het gedrag van de oorlogvoerende wereldheersers van vandaag gekenmerkt wordt door ongeremde brutaliteit, al moet hier worden aan toegevoegd dat niet alleen de naaste medewerkers van de potentaten de andere kant op kijken en de hielen likken van deze laatsten: ook de lagere echelons meesmuilen mee, incluis de media die (conferatur Chomsky & Herman) sinds oudsher leugens verkopen en derhalve hun titel van 'de vierde macht' allang zijn kwijtgespeeld.

Brutaliteit is gedrag met afwezigheid van respect, gedrag zonder 'omzien naar'. Men doet alsof gemaakte afspraken helemaal niet bestaan. Men veronderstelt zaken die manifest onwaar zijn, men handelt alsof ze wél waar zijn en wel in die mate dat men verwacht van anderen dat ze, onder druk van zekere vormen van dwang of van geweld, hetzelfde doen.

Een bijzonder geval van brutaliteit is de samenzwering, waarbij men in weerwil van de waarheid onderling overeenkomt om (vaak met het oog op eigen voordeel) aan iemand zekere rechten te ontzeggen alsof hij die helemaal niet had. Door in groep te handelen, probeert men bij zichzelf de overtuiging te versterken dat men het bij het rechte eind heeft en jammer genoeg slaagt men er dikwijls in om, door het been stijf te houden, ook het slachtoffer, althans tijdelijk, zodanig te overdonderen dat hij gaat geloven dat zijn belagers het recht aan hun kant hebben. Door die complexe maar algemeen gangbare psychologische realiteit gaan bijvoorbeeld mensen met een zwarte huid nu nog geloven dat zij minder mens zijn dan mensen met een blanke huid en dat geldt voor alle vormen van onterechte discriminatie.

Een andere psychologische realiteit maakt dat een leugen beleden door een meerderheid een schijn van waarheid verkrijgt die zo groot kan zijn dat zij in staat blijkt om de waarheid beleden door een minderheid of door een enkeling, in haar schaduw te stellen en het is door die realiteit dat op structurele gronden de democratie onvermijdelijk onrecht herbergt. De onrechtplegers weten dat zij aan het bedriegen zijn maar ofschoon zij geen gelijk hebben, vertrouwen zij er op dat zij er alsnog zullen in slagen om dat gelijk afgeperst te krijgen. Zij rekenen er op dat wie het onrecht zien, het niet zullen aandurven om van de waarheid te getuigen en dat zij de andere kant zullen opkijken.

Dat laatste is dikwijls het geval waar de plegers van onrecht de wet aan hun kant hebben: zij plegen onrecht maar niemand kan hen ook maar iets verwijten omdat niemand hen ervan kan beschuldigen dat zij tegen de wet zouden handelen. Zij handelen dan wel volgens de letter van de wet maar tegen haar geest.

Waar sprake is van kuddegeest, wordt precies die brutaliteit bedoeld van het respectloos liegen en bedriegen voor eigen gewin die wordt aangemoedigd door de malafide verwachting dat de rechtvaardigen zullen bezwijken voor de dwang en voor het geweld die gehanteerd worden door de onrechtplegers.

Brutaliteit maakt medeplichtig aan het onrecht maar ook aan de gevolgen ervan, welke enerzijds bestaan uit de schade berokkend aan de slachtoffers maar anderzijds maakt zij ook medeplichtig aan geweldpleging waarvan hoe dan ook gebruik gemaakt moet worden, hetzij door de direct betrokkenen hetzij door derden, om de dreiging kracht bij te zetten omdat die anders haar effectiviteit verliest.

Wie zich scharen achter zulke vormen van onrechtpleging, zullen gebeurlijk zelf geen geweld gebruiken maar dat neemt niet weg dat zij medeplichtig zijn aan het geweld van medestanders die immers de genoemde effectiviteit van de gewelddreiging garanderen. Het zwijgen maakt medeplichtig omdat het in het wezen van de waarheid vervat zit dat die tot spreken noodzaakt.

Het is met andere woorden de natuur zelf van de waarheid dat zij doet spreken, wat betekent dat wie er in het aanschijn van de waarheid het zwijgen toe doen, handelen tegen de natuur van de waarheid in, wat hetzelfde is als liegen. Uiteraard is het ook zo dat de leugen verbonden is met het geweld en met de doodslag omdat dit de stok achter de deur is waarmee de leugen zich sterk maakt; dit zijn de middelen waarmee de leugen zich een weg baant door de wereld.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 13: De massa-dictatuur en de oorlog

Elitarisme, paternalisme, vrijheid en dictatuur: het zijn zwaar beladen en ook bijzonder ambivalente begrippen met vele onderling strijdige tentakels en zo is het Latijns-Amerikaanse volk dat door Paolo Freire in diens Pedagogia do Oprimido (1967-1968) wordt verdedigd tegen de daar door de V.S. gesteunde dictaturen, totaal verschillend van de opstandige (Europese) horden die bekritiseerd worden door de Madrileen José Ortega Y Gasset (1883-1955) die La Rebelion de la Masas (1926) veertig jaar eerder als artikelenreeks in de krant van zijn ouders publiceerde ter verdediging van een hoogstaande beschaving die door zekere enkelingen wordt geschraagd.

De verdrievoudiging van de Europese bevolking (van 180 naar 460 miljoen) in amper een eeuw (namelijk tussen 1800 en 1914) door Orega Y Gasset toegeschreven aan het tweespan van techniek en liberale democratie, heeft de door Nietzsche voorziene nihilistische horden der barbaren in het zadel geholpen: zij hebben alle macht maar kunnen niet besturen omdat zij niet eens in staat zijn om zichzelf te beheersen.

Ondankbaar zoals verwende kinderen weten zij het verleden dat hen gebracht heeft waar ze zijn, niet te waarderen, in hun arrogantie willen zij alle rechten maar geen plichten en zij geven de vrije teugel aan alle driften en begeerten.

Het kwaad schuilt daar waar de massa der barbaren die niet kunnen luisteren maar wel hun zegje over alles moeten hebben, de (onafhankelijke, vrije, ascetische) enkelingen verdringen en hen de banaliteit opleggen.

Zij beseffen niet dat de basis van de beschaving in de naastenliefde zit, in het altruïsme en in de inschikkelijkheid, de openheid en de gastvrijheid, het pluralisme, noodzakelijk voor de culturele bloei. Zij kennen de geschiedenis niet en dreigen te vervallen in de monotonie, de eenheidsworst van het fascisme, met een zedelijk verval dat door José Ortega Y Gasset werd voorzien binnen een tijdspanne van twee generaties.

Reeds onmiddellijk na zijn publicatie ging het nazisme woekeren in Duitsland en vandaag herhaalt zich het scenario in een wereld die zelfvoldaan is en die denkt dat het verleden iets is dat voorbij is en waarmee geen rekening meer moet worden gehouden...

(Wordt vervolgd)

(J.B., 10 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 12: Paternalisme en dictatuur

Wie zoeken naar een bepaling van paternalisme worden vaker op het verkeerde been gezet, zoals bijvoorbeeld het geval is met een definitie zoals men die terugvindt in Wikipedia: “Paternalisme is het beperken van de vrijheid (...) van een persoon (…) in naar wat wordt aangenomen [zijn] eigen bestwil (…) [mogelijks vanuit] (…) een (…) gevoel van superioriteit (...).”¹ Onvolledig en derhalve misleidend omdat (alvast in die algemene bepalingen) vaak gezwegen wordt over de aard van de voorwaarden die daarbij in het geding zijn.

Dat vaders zich ontfermen over het kroost, is maar hun plicht, maar de ruime meerderheid van de instanties die het bestuur over mensen trachten over te nemen, zijn helemaal geen vaders. Inzake de van start gegane derde wereldoorlog werd hier reeds gewezen op het feit dat het niet eens vaders kùnnen zijn die hun kinderen naar een oorlogsfront sturen en alvast niet daar waar zij zelf dat front hebben opgetrokken: in de wetenschap dat de oorlog het verlengstuk is van de (kapitalistische) economie, zijn het de slavendrijvers of de mensenhandelaars, degenen die het volk economisch uitbuiten (onder meer door het ertoe aan te zetten zichzelf te verkopen), die het naar de oorlog sturen van zodra, in het nadeel van de beheerders, de massa de economie ten laste dreigt te worden. Dit gebeurt heel vaak door genocide (zoals onder de nazi's maar bijvoorbeeld ook in Rwanda), men heeft ook geprobeerd dit medisch aan te pakken (zoals middels sterilisatieprogramma's of middels de aanpak van de coronacrisis maar ook via de promotie van onder meer abortus en euthanasie) maar de oorlog blijkt nog steeds het ultieme en beproefde 'redmiddel' in de betekenis bedoeld door John Heartfield.

Om mensen nu zo ver te krijgen dat ze zich gaan neerleggen op het offerblok aan de mammon dat het front wezenlijk is, moet de mammon, die in een democratie verschijnt als een in een clown vermomde dictator, er eerst in slagen zich aan zijn slachtoffers als een vader voor te doen en met dat oogmerk worden dan ook alle registers opengetrokken. Maar om op kandidaat-slachtoffers ook echt impact te kunnen krijgen, moet vooraf aan een andere voorwaarde worden voldaan: het volk moet namelijk tevens openstaan voor overheersing en de specifieke tactiek die met dat doel wordt aangewend, bestaat erin dat eerst en vooral aan mensen het zelfvertrouwen wordt ontnomen. Immers, onze natuur verbiedt niet zonder redenen om in anderen die niet onze eigen vaders of moeders zijn, meer vertrouwen te stellen dan in onszelf.

Het beroven van het volk van zijn zelfvertrouwen, zijn zelfredzaamheid en zijn natuurlijk vermogen om zichzelf te besturen en om aan principieel elke situatie het hoofd te kunnen bieden, wordt geruggensteund door de specifieke activiteit die zich nog het vaakst met de bijzonder misleidende benaming 'opvoeding' omhult. En de vernietiging van iemands zelfvertrouwen is een ingreep vergelijkbaar met de inslag van een bom: het gebeurt onmiddellijk en herhaaldelijk, middels het aanjagen van acute angst, het destabiliseren van de gemoederen, het in een toestand van twijfel of hysterie brengen van de slachtoffers die dan tot overhaaste beslissingen worden genoopt welke te maken hebben met de enkel schijnbaar 'vrijwillige' overdracht van de macht die men van nature over zichzelf heeft, naar anderen.

Macht over kinderen wordt verkregen door hen te laten geloven dat zij uit zichzelf niets zijn, niets weten en niets kunnen; macht over vrouwen wordt van oudsher verkregen door hen te brandmerken als het 'zwakke geslacht' zodat zij ertoe neigen zich te laten 'bijstaan' door mannen, die hen dan gaan overheersen, doorgaans met egoïstische motieven; de onderwerping van personen die heden zichtbaar worden gemaakt door hen onder te brengen in de LGBTQIA+-gemeenschap gebeurt door verbeten pogingen van 'paternalisten' om hen reeds in de puberteit te overtuigen van een 'abnormaliteit' welke zij zelf niet ten volle zouden begrijpen, zodat zij zich moeten laten bijsturen door anderen, waarbij het overbodig is te vermelden, dat van zodra die anderen voet in huis hebben gekregen, willekeur en machtsmisbruik vrij spel krijgen, denk maar aan de categorisering van de genoemde maar ook nog vele andere minderheden als 'lebensunwertiges Leben' en de 'Endlösung' die daarvoor bedacht werd.

Ook een heel volk verovert men door het eerst van zijn zelfvertrouwen te beroven en dit was (en is) het geval met alle kolonies van het westen, zowel de gekende en inmiddels (nog altijd fel ondermaats) bekritiseerde in de derde, als de minder zichtbare in de vierde wereld, waarbij de aldaar gehanteerde tactiek van ondermijning van het zelfvertrouwen werd in kaart gebracht door de Braziliaanse andragoog Paolo Freire met betrekking tot de onderwerping van het Latijns-Amerikaanse continent in diens Pedagogia do Oprimido (Pedagogiek van de onderdrukten)² uit 1967-1968.

Daarin betoogt de volksbevrijder dat in een dictatuur het onderwijs wordt aangewend om het volk dom te houden, vooreerst door te onderwijzen in een volksvreemde taal. Er moet alfabetisering zijn, onderwijs moet gebeuren in de taal van het volk en moet emancipatie bevorderen: het moet aansluiten bij de ideeën die leven bij het volk. Paolo Freire werd gedwarsboomd: met de steun van de asociale V.S. kwam in 1964 in Brazilië een militaire dictatuur aan de macht die twintig jaar zou duren en Freire werd gevangengezet en week daarna uit naar Chili en Mexico om pas in 1980 naar Brazilië terug te keren maar zijn ideeën overleefden de coup.

In zijn boek stelt Freire vast dat mensen bang zijn voor vrijheid, bang om de bestaande gang van zaken te veranderen. De bevestiging van de eigen menselijke identiteit is cruciaal maar die wordt gedwarsboomd - een ontmenselijking waarbij men wordt geobjectiveerd, uitgebuit en onderdrukt. Weerwerk daartegen bestaat niet in het voeren van oppositie die alleen maar een nieuwe dictatuur aan de macht brengt, maar door via begrip van de verdrukking naar bevrijding te zoeken. Verdrukkers zijn materialisten die mensen als louter instrumenten zien die zij in hun dienst willen stellen. De onderdrukten mogen die rollen niet zomaar omkeren: zij moeten in dialoog streven naar de bevrijding van iedereen. Dat moet gebeuren door de onderdrukten want wie de onderdrukking niet zelf hebben ervaren, kunnen helemaal geen hulp bieden.

Onderwijs moet aansluiten bij wat men kent, bij de praktijk, en moet ook in twee richtingen verlopen: de alwetende opvoeder tegenover het kind dat moet zwijgen ruimt plaats voor discussies in gelijkheid over reële problemen. Dictatoriaal onderwijs, dat manipulatief, regelgevend, verdelend en cultuur-onderdrukkend is, voedt een passiviteit die belemmert dat men ook maar aan de weet komt dat men onderdrukt wordt, en daarvan profiteren de onderdrukkers; het moet vervangen worden door een verenigende dialoog.

Edoch, wie de waarheid spreken, worden gevreesd door wie op de leugen teren en in het dictatoriale Amerika van vandaag dat in een mum van tijd via een in het kapitalisme fatale verrechtsing koers zet richting een derde wereldoorlog, maakt dat de inzichten van Paolo Freire opnieuw bijzonder actueel.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 8 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 11: Oorlog en erotiek

“Schoonheid is slechts een vel dik”, zoals een overlever van de concentratiekampen het placht te zeggen maar de omzetcijfers vertellen ons dat het grotendeels rond het onderhoud, het herstel en de opsmuk van dat vel is, dat de wereld draait.

Tot de allerrijksten onder ons behoren de cosmeticagiganten, de lui uit de modewereld, de farmareuzen en de handelaars in allerlei statussymbolen. Zo is de vijfde rijkste man ter wereld de modekoning Bernard Arnault, verdeler van onder meer de luxemerken Louis Vuitton en Dior: zijn kapitaal bedraagt 171 miljard dollar. Het vermogen van Marc Coucke van Omega Pharma draait rond het miljard, dat van Janssen overschrijdt de 3 miljard.

De jaaromzet van Janssen Pharmaceutica is 22,5 miljard. Die van de 19.000 Belgische schoonheidssalons met elk een jaaromzet van 45.000 euro en de 18.000 kapsalons met een gemiddeld omzetcijfer van 140.000 euro, bedraagt 3,375 miljard. De 5000 Belgische apothekers met een gemiddelde omzet van 2,2 miljoen maken samen een jaaromzet van 11 miljard. 7 miljard euro is de omzet van de Belgische modemarkt. En nu zijn we nog lang niet halverwege met onze opsomming. Opvallend is dat de winsten van de sector van het vel maar blijven toenemen: de schoonheidssector blijkt resistent tegen de gevolgen van de economische crisis. De huid lijkt belangrijker dan de maag.

Schoonheid erotiseert, net zoals macht: met die twee is heel veel geld gemoeid en dat heeft redenen want schoonheid getuigt van gezondheid en gezondheid staat voor onder meer werkkracht, strijdkracht en intelligentie terwijl de machtigen die zaken kunnen kopen. Maar macht staat ook voor misdaad omdat diefstal een veel kortere weg naar rijkdom is dan arbeid. Zoals reeds gezegd gaan menselijkheid en macht niet samen en alle sprookjestypetjes ten spijt waar lelijkheid geassocieerd wordt met het kwaad en goedheid met bevalligheid, geldt dat ook voor het tweetal menselijkheid en schoonheid, tenminste als men het heeft over het vel. Schoonmenselijkheid daarentegen moet men niet gaan zoeken bij de superrijken om de heel eenvoudige reden dat overdaad op andermans kap walgelijk is en er sterven nog dagelijks twintigduizend mensen, meestal kinderen, door honger.

Oorlog is het verwerven van macht en rijkdom (en derhalve is het ook de inbezitneming van schoonheid) wars van morele of deontologische regels en ethiek en vooral ten koste van andermans hebben en houden en leven. Wie oorlog voeren, verrijken zichzelf en verarmen alle anderen, zoals dieven doen en moordenaars: zij kunnen het om geen andere reden doen dan om zichzelf te verrijken en zij maken er abstractie van dat zij zich zodoende aan misdaden overgeven, zij plaatsen het onheil dat zij veroorzaken in de schaduw van de winsten waarmee zij anderen de ogen uitsteken.

Om die reden houdt oorlog altijd een verleiding in: de politici die de oorlog in gang steken, werden met dat doel aan de macht gebracht en in een democratie geschiedde dat door de wil of met de toestemming van een meerderheid van de bevolking. Met leugens weliswaar, samengeraapt uit allerlei middeleeuwse sagen, bracht Hitler het Duitse volk ertoe te erkennen dat het dringend 'Lebensraum' nodig had die het werd ontstolen door parasiterende inwijkelingen en dat het nood had aan de bevrijding van het vermeende juk van de joden en aan de redding van het superras waartoe het volk zogezegd behoorde. Middels hun religie overtuigen de joodse leiders op hun beurt hun volk ervan dat zij tot de uitverkorenen behoren en derhalve God zelf aan hun kant hebben in de strijd en hetzelfde doen de volkeren die heel andere goden aanbidden.

Het volk laat zich verleiden tot de oorlog wanneer beroep gedaan wordt op gevoelens van eigenwaarde en van eer, op het groepsinstinct en op een meerderwaardigheidscomplex dat in een mum van tijd verkocht wordt, zelfs aan lui die altijd onderdrukt geweest zijn. De grootheidswaan van een narcist zoals Napoleon, Hitler, Mussolini, Poetin of Trump lijkt te kunnen overwaaien op de massa die zij beheersen want erotiseren. Als de monsters die vele van deze potentaten zijn maar dikwijls genoeg herhalen dat zij helden zijn of goden, zoals de pausen doen die, eenmaal aan de macht, aan zichzelf namen van heiligen toekennen, zal die reclame zoals elke andere vruchten afwerpen en hen in de ogen van de massa die zoals geweten de leeftijd heeft van een kind van vier, op helden doen gelijken. Zij tooien zich met attributen van verleden helden uit het collectief geheugen van het volk, zij associëren zich met echte helden, zoals koningen doen die mensen die iets gepresteerd hebben in de adelstand verheffen, zij treden op het voorplan waar bijzondere gelegenheden specifieke gemoedstoestanden van verhoogde beïnvloedbaarheid in de hand werken, zoals trouwfeesten, begrafenissen, herdenkingen of gewoon kermissen, en daar praten zij op de mensen in, zij verschijnen om de haverklap in alle mogelijke media zodat op den duur de mensen gaan geloven dat zij familieleden van hen zijn.

Echter, lui die ons naar het front sturen, kunnen geen familieleden van ons zijn, geen moeders en geen vaders: zoals al gezegd is de kans heel wat groter dat zij een soort van slavendrijvers zijn, mensenhandelaars, ja: zij zijn dezelfden die ervoor zorgden dat wij ons leven konden gaan slijten in fabrieken waarvan alleen de eigenaren beter worden en waar de fabrieken moeten sluiten en de slaven geld gaan kosten, gaan zij de oven in ofwel naar het front.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 4 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 10: De 'Wereldbeheerscher' en zijn genocides

Een getuige van de vorige wereldoorlog vertelde mij: wij hadden niets. Denk niet één boterham of één paar sokken of wat koffie: niets. Wij speelden met zand en met stenen, we luisterden naar het vogelengezang en gingen aren lezen, vader spande een net en trachtte een paar spreeuwen te vangen, moeder bakte ze op een houtvuur in hun eigen vet, zelf at zij niet, op het einde van de oorlog woog zij nog dertig kilogram, de maaltijd werd verdeeld, het huis was gevuld met kindermondjes en die zongen. Zonder de woorden ervan te begrijpen zongen wij de liederen na die lichtelijk beschonken soldaten ten beste gaven in de straten en zij onderbraken hun afwezige blik gericht op thuis en op hun kinderen om naar ons te lachen en soms deelden ze wat te eten uit.

“Als hij zijne personen beschrijft, voelt men dat het menschen zijn van vleesch en been”¹, zo schrijft in een inleiding tot Oorlog en vrede ene Gerard Keller over Leo Tolstoj, aanhanger van de predestinatieleer. Toen in 1828 de romancier geboren werd, was de oorlog van Napoleon tegen het tsaristische Rusland, die negen jaar geduurd had, al veertien jaar voorbij en wat de aristocraat in zijn boek beschrijft, baseerde hij naast heel wat studiewerk ook op verhalen van Russische klassegenoten die van oordeel waren dat Rusland Europa moest redden.

Massa's sturen volgens Tolstoj de geschiedenis, de individuele wil is een illusie, zoals ook bij de arrogante Napoleon, die door Moskou op de knieën werd gedwongen. De hier geciteerde literator Gerard Keller uit Nederland, dat veel geleden heeft onder de Franse keizer, uit zijn dank: “Het Russische leger, waaraan wij onze bevrijding danken - want zonder Ruslands geweldige macht ware Napoleon niet overwonnen - leeft nog in de herinnering van het tegenwoordige geslacht.”² Er werd gejuicht om “de val van den wereldbeheerscher.”³ En Tolstoj is niet zomaar een geschiedschrijver, aldus Keller: hij is een denker. “Hij is doordrongen van het besef eener hoogere wereldorde (…) en getuigt van een innig geloof, al drukt hij het niet in vormen uit.”⁴

Een grootmoeder van de auteur dezer, geboren in 1904, herinnerde zich uit haar kindertijd hoe haar voorouders met schrik bevangen werden en warempel beefden toen zij de naam van Napoleon hoorden, die tot negentig jaar voordien keizer was geweest en die stierf in 1821. De 'wereldbeheerscher' had zichzelf tot keizer gekroond, hij behoort tot de grootste massamoordenaars aller tijden maar, zoals de grote Vlaamse dramaturg Dirk Biddeloo opmerkte, worden tot op heden wereldwijd straten en pleinen, hotels, dure alcoholische dranken en bonbons naar hem genoemd alsof hij helemaal geen gewetenloze schurk was maar daarentegen een groot weldoener.

Van zodra iemands misdaden maar groot genoeg zijn, wordt hij erom geëerd, zo schreef Biddeloo, meester in de aartsmoeilijke discipline van de tragie-komedie: de idee dat iemand massa's onschuldige mensen heeft gedood komt in de schaduw te staan van de idee dat hij (zodoende) records verpulverd heeft. Het zegt alvast iets over onze selectieve waarneming en over hoezeer deze gekleurd wordt door de concurrentiemaatschappij van het kapitalisme, door de geldgod.

Men staat er niet bij stil dat heden gelijkaardige figuren de hele wereld naar hun hand pogen te zetten en dat zij daarbij niemand en niets ontzien en niet in het minst de waarheid, die bij dergelijke gelegenheden altijd het eerste slachtoffer is. Hitler is van meer recente datum, in zijn werk over de oorlogspaus schreef Dirk Verhofstadt dat de Duitsers op de hoogte waren van het bestaan van de uitroeiingskampen maar dat zij prompt de andere kant op keken en dat gebeurt vandaag opnieuw. Duizenden mensen komen op straat tegen aan de gang zijnde genocides maar hun vertegenwoordigers in de politiek ondernemen niets.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 1 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 9: De verachting voor het leven

In het leven moet men altijd een beetje geluk hebben, zo zeggen zij maar al te gauw, want ooit was het anders: er is een tijd geweest dat het op zijn beloop laten van de dingen als nalatigheid werd beschouwd, een tijd waarin niets aan het toeval werd overgelaten, een tijd waarin ook niemand aan het toeval werd overgelaten, een tijd waarin de waarheid nog iets te vertellen had en derhalve ook de zekerheid en het recht, de zorg. Maar vandaag rekent men heel anders.

Vandaag denkt men in waarschijnlijkheden en over wie niet in de prijzen vallen, wordt gezegd dat zij brute pech hebben gehad. Hilariteit is dan de enig mogelijke reactie, het nieuwe normaal. Tenminste als er al een reactie is want de onverschilligheid wint veld en dreigt alles onder te sneeuwen. Iedereen lijkt zich te hebben neergelegd bij de reductie van de werkelijkheid tot een spel. Van het leed wordt abstractie gemaakt, met pijnstillers, met drugs, met therapieën die de economie laten floreren en met euthanasie: de uitvinding die van de dood een feest maakt.

Het is begonnen in de economie, de concurrentieslagen richting monopolievorming, één rijkste man ter wereld (waar blijven de vrouwen alweer?), misschien een nummer twee, een nummer drie, maar verder alleen massa's losers, zoals men ons allemaal nu heel terecht denkt te kunnen wegzetten als wij niet Trump of Bezos heten, Musk of Zuckerberg.

Het is sportief, zo klinkt het: het is een sport, er is een ereschavot met goud, zilver en brons op het topje van de Gauss-curve. Maar verder niets dan massa om de fictie van die top te onderstutten. Miljoenen, neen, miljarden mensen die allemaal hebben geloofd in de American dream, de afzichtelijkste aller leugens die de hele wereld heeft besmet, de mogelijkheid om president te worden, astronaut of ontdekker van het gen van de onsterfelijkheid, geen mens wordt uitgesloten maar het resultaat zal altijd eender zijn: één winnaar slechts, één gelukkige, en dan nog maar voor heel even, en zoveel miljard min één teleur gestelden.

Een loterij. Waarschijnlijkheid. Probabiliteit klinkt wat geleerder. Nog geleerder klinkt kwantumfysica maar het begint tot de mensen door te dringen dat dit een leugen vanjewelste is. Vanjewelste, het woord duikt almaar vaker op. Steeds meer mensen spelen op de lotto, gooien met hun lot een potje kruis of munt of zij verbinden het aan Russische roulette.

De basis van de werkelijkheid is zo, klinkt het nu te allen kante: kwantumfysica, kwanta, pakketjes met de post naar overal. Men maakt abstractie van de slavendrijverij daarachter, zoals men ook een loopje neemt met wetenschap om mensen die blasé zijn te behagen. Loopjongens moeten leven van de fooien, vervloeken doen zij deze gang van zaken maar zolang men slaven vindt, blijft het duren, zolang de zweep van het geld daar is, de zweepslag van de honger en het dreigmiddel van onschuldige kinderen dat zijn doel nooit missen zal zolang er liefde is.

Het is de liefde die misbruikt wordt, het is de liefde die de armen onderwerpt aan de geldzucht der demonen. De leugens die zich voordoen als voor iedereen toegankelijke wetenschap waaraan zelfs Einstein niet kan tippen, maar de klant is koning, leve zijn geld, u vraagt wij draaien, het kan niet op en als het op is, halen wij ander en beter binnen, niemand immers is nog onverwisselbaar, hulzen hebben geen inhoud dan steeds weer dezelfde leegte, het gedrocht van het Boeddhisme van de rijkeluizen, het misbaksel aller misbaksels dat voor het probleem van het medelijden de Endlösung presenteert der apathie: het leven dat voorgoed wordt opgelost in de dood. Middels het feest van de oorlog.

Er is een tijd van vrede en een tijd van oorlog, zo citeren alleen waanwijzen uit het Boek en zo leggen zij de verantwoordelijkheid voor de vernietiging van alle leven godbetert op de schouders van hun Schepper. Zaak is dat zij nu door kunnen gaan met het botvieren van een moordlust die zijn gelijke niet kent in de gehele geschiedenis van het mensdom. Woorden vol van een heiligheid die wordt gevierd met Cubaanse sigaren en Champagne. Het is arrogant al te zwaar te tillen aan het eigen leven, zo daagt het binnen de gemoederen en dit vergif doet zich als wijsheid voor en niemand kan het stoppen.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 1 juli 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 8: “Zorg voor water, een zaklamp, een radio op batterijen en van die dingen...”

Men weet niet wat men allemaal heeft totdat men het moet missen, wat wil zeggen: men weet niet van hoeveel zaken men afhankelijk is geworden. Want zelfstandigheid is een illusie waar in vredestijd heel kwistig wordt mee omgesprongen en verwant daaraan is de eigendunk of moet men het heel beleefd over het zelfvertrouwen hebben? Dat smelt namelijk als sneeuw voor de zon, waar men zoals op de tekeningen van de artistieke observator van twee wereldoorlogen, Jules De Bruycker,¹ in de rij moet gaan staan voor het dagelijkse voedselrantsoen.

Wie het nooit hebben meegemaakt, zoals de stempelaars van pakweg vijftig jaar geleden die dagelijks de colonne bij het gemeentehuis op het dorpsplein om den brode te vervoegen hadden, weten helemaal niet wat het is om elke dag weer met de neus op het feit te worden gedrukt dat men moet belijden dat men zijn bestaan aan anderen te danken heeft en dat die anderen, zij die niét hoeven te stempelen, staan toe te kijken. Ja, zij slaan gade wie hun stempeltje komen halen, want eigenlijk komt dat stempelgeld uit de beurs van deze toeschouwers, zo menen zij toch, en dat laten zij de schooiers ook te gepasten tijde begrijpen op manieren die niet mis te verstaan zijn. “Die stillschweigenden Abmachungen zur Verständnis der Umgangssprache sind enorm kompliziert.”

Edoch, degenen die niet hoeven te stempelen, leven alleen maar in de illusie van onafhankelijkheid en gretig wentelen zij zich ook nog in de illusie dat zij gulle gevers zijn, of dan toch gevers, maar hoe dan ook genieten zij van de waan dat men hen dank verschuldigd is, en wel zoals de vogels aan de goden dank verschuldigd zijn. Want let nu goed op: zij menen dat men hen dankbaar moet zijn, niet voor een of andere kleine gunst of voor de kwijtschelding van minuscule schulden zoals wisselgeld dat men niet direct uit zijn jaszakken weet op te diepen, neen: zij menen dat men hen dankbaar moet zijn voor het leven zelf dat zij de anderen tenslotte gunnen. Immers, indien deze niet in die rij konden gaan staan voor dat dagelijkse stempeltje, dan konden zij gewis op hun kin kloppen, wat wil zeggen dat zij dan helemaal niets meer te eten hadden, niets te drinken, niets om het huis mee te verwarmen en ook geen huis want hoe zou men de huur betalen zonder het gekregen geld, het dagelijkse stempeltje?

Edoch, zoals gezegd verkeren zij die menen dat men hen dank verschuldigd is, dank voor zijn leven, in een illusie en dan nog een van eigen makelij. Hoe anders immers zou de ene mens zijn leven aan de andere te danken kunnen hebben dan omwille van een bijzondere vorm van goedheid en, in dit geval, de goedheid die erin bestaat dat men er vooralsnog heeft van afgezien om zijn toevlucht te nemen tot chantage?

De vogels ten velde zaaien noch maaien, zij weten dat zij eten uit de hand van God en hun leven is dan ook een vliegend en fluitend festijn van dankbaarheid jegens hun Schepper. De mensen daarentegen willen zelf voor God spelen en zij gaan zich positioneren tussen de Schepper en de andere mensen in, om wat Zijn gulle hand hen schenkt, met tol te gaan belasten vooraleer het bij zekere behoeftige medemensen arriveren kan. Welnu, daar waar zij geen gebruik maken van dit recht van de sterkste, brengen zij zichzelf in de waan dat zij de milde schenkers zijn. Want als de behoeftigen ook zwak genoeg zijn, zullen zij degenen die zich hun weldoeners achten, er zeker niet op wijzen dat zij alleen maar in een waan verkeren. Zij zullen dapper hun positie in de pikorde aanvaarden omwille van het brood want op de keper beschouwd, worden zij duchtig gechanteerd. Ze onthouden wel wat hen wordt aangedaan en misschien doen zich ooit nog gelegenheden voor vergelding voor maar zolang het zwaard van Damocles hen boven het hoofd hangt, zullen zij zwijgen dat ze zweten en dulden zij het onrecht om het eigen leven en dat van hun geliefden te beschermen. “Zorg voor water, een zaklamp, een radio op batterijen en van die dingen...”, betekent: “Trek uw plan!”

De dreiging die tot nog toe alleen over de armsten hing, want dat is de onzekerheid over het eigen lot, wordt nu veralgemeend in oorlogstijd. In een oogwenk wordt aan allen het zelfvertrouwen ontnomen, de eigendunk wordt weggeroofd, wij worden gekleineerd, vernederd, en wij voelen het ook, wij verkeren niet langer in de mogelijkheid om daar abstractie van te maken omdat wij aanbeland zijn op het punt dat wij niet meer te kiezen hebben, ons leven zelf staat op het spel. Onder dwang spelen wij mee, het spel van de groten die met ons spelen want met ons leven, wat hen tot heersers over ons leven maakt.

En uiteraard zien zij zich verplicht om wie de nieuwe regels niet wensen te respecteren, dood te maken. Deden zij dat niet, dan viel hun spel in duigen. Ja, zo en niet anders staan de zaken er voor in oorlogstijd en dat is ook de essentie van de oorlog. God is uit het zicht verdwenen, tussen de mens en God in, verheft zich in vol ornaat de onmens.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 30 juni 2025)

Oorlogsmodus

Aflevering 7: De opperbevelhebber beveelt: “We love you God and we love our great military, protect them!”

Het is inmiddels een publiek geheim dat personen in leidinggevende posities heel vaak psychopaten zijn¹ en in lang niet de meerderheid van de gevallen uit zich dat door voorvallen waarvan iedereen getuige is: meestal kennen alleen insiders de ware inborst van hun baas maar uiteraard moeten zij zwijgen wegens een oeroude waarheid verscholen in de spreuk beginnende met de woorden: “wiens brood men eet...”.

Leiders bekleden extreme posities en het is dan ook niet echt verwonderlijk dat ze op de een of andere manier ook zelf extreem zijn, alleen gaat het dan veel vaker om ondeugden dan om deugden. Het lijkt er zelfs op dat (alvast christelijke) deugdzaamheid persoonlijke vooruitgang en succes aardig in de weg kan staan: het is bijzonder moeilijk om schatrijk te worden voor wie aan de behoeftigen hun schulden kwijtschelden en economisch succes verwerft men eerder met leugenachtige reclame dan met waarachtige informatie.

Een voorbeeldje dat niemand meer tegen de borst kan stuiten omdat de hele wereld er al van op de hoogte is, is het kruiperige gedrag van de huidige secretaris-generaal van de NAVO jegens de feitelijke opperbevelhebber van het betrokken leger. De vleier in kwestie spreidde zijn leugenachtigheid al eerder tentoon in de functie van Nederlands minister-president tijdens de coronacrisis, waar hij voor het parlement in alle toonaarden loochende dat hij de auteur en architect van 'The Great Reset' kende, waarna een parlementslid hem een bedankbrief van zijn hand aan die auteur voor het ontvangen hebben van zijn boek onder de neus schoof.² En voor wie dacht dat deze streber zich al naar de top gelogen had, herinnere men zich dat wat toen menigeen fluisterde, alsnog bewaarheid werd: “Die gaat het nog ver schoppen!” - een voorspelling die daarvan getuigt dat iedereen wel weet dat het bereiken van het mondaine summum geen beloning is voor voorbeeldig gedrag.

De man is weliswaar nog steeds niet aan de absolute top, boven hem staat nog die opperbevelhebber van het allermachtigste leger op aarde, die zich heden apert boven het recht zelf verheft met de belofte dat hij niet zal dulden (!) dat zijn medestander in de Gaza-genocide voor misdaad zal terechtstaan.³ En hij kan zulks verhinderen, zoals iedereen weet, omdat boven de machtigste man op aarde nu eenmaal niemand meer staat dan God. God, op wie hij zich godbetert beroept voor zijn militaire escapades met zogenaamde 'Tomahawk kruisvluchtwapens' gelanceerd door zogenaamde 'B-2 Spirit stealth-bommenwerpers' met elk een prijskaartje van door ons allen op te hoesten 2,2 miljard dollar. Als zij in staat zijn nucleaire doelen te treffen, kunnen toplui met die wapens een veelvoud bekomen van het aantal slachtoffers onder opperbevelhebber en tijdelijk Ku Klux Klan-lid Truman op 6 en 8 augustus 1945 in Hiroshima en Nagasaki. Tijdens de mededeling d.d. 22 juni l.l. van de aanval op Iran besluit de huidige opperbevelhebber met de woorden: “And I want to just thank everybody and in particular God and I wanna just say we love you God and we love our great military, protect them, God bless the Middle-East, God bless Israël and God bless America, thank you very much.”⁴

De oppervleier die alleen nog God in de maling moet zien te nemen. Woorden waaruit andermaal blijkt dat leiderschap heel terecht wordt geassocieerd met psychopathie. Alvast leiderschap in een kapitalistisch bestel, dat het immers hebben moet van de onderlinge strijd tussen mensen, niet van hun samenwerking. Genadeloze concurrentie geeft de toon aan in de economie en zij wordt voortgezet in de oorlog, waarbij geldelijk gewin en macht de ultieme doelstellingen zijn - mensen zijn louter middelen om die doelen te bereiken.

Die waarheid is danig absurd dat hij niet doordringt tot de geesten en wij blijven maar opkijken naar de 'groten der aarde' die gewis onze helden zijn - terwijl wij hen trachten na te apen, tekenen we ons eigen doodsvonnis. Die absurditeit wordt geëtaleerd op de ontelbare en uitgestrekte begraafplaatsen uit alle eeuwen alom ter wereld van jonge gesneuvelden, maar alsnog wordt dit ten hemel schreiend onrecht overtroefd door afzichtelijke monumenten die zich als zwarte silhouetten tegen de hemel verheffen boven de wenende grafzerken en die uitschreeuwen dat de doden onze helden zijn en dat zij al wie liefhebben tot navolging verplichten. Wat de liefhebbende ouders van de onschuldige kinderen daarvan denken, vertellen ons de immer zwijgende beelden van Käthe Kollwitz.⁵

(Wordt vervolgd)

(J.B., 29 juni 2025)