• E-mail bericht
• Bookmarken/Delen

15/12/'09 15 DECEMBER 2009 - De Kamer keurde vanavond twee "mozaïekwetten" goed die een boel veranderingen in de sector van Justitie tot gevolg hebben. Zo zullen illegalen geld kunnen krijgen van het slachtofferfonds. Adoptieouders zullen meer tijd hebben om een kindje toegewezen te krijgen. Verbeurdverklaard geld wordt makkelijker geïnd, het deskundigenonderzoek in burgerlijke zaken vereenvoudigd, de schadevergoeding voor mensen die onterecht in voorlopige hechtenis zaten uitgebreid, de termijnen om in beroep te gaan tegen een opschorting van een straf geharmoniseerd. Het zijn slechts enkele van de tientallen veranderingen in de sector Justitie.

Mozaïekwet is de populaire naam voor een "wet diverse bepalingen", die zoals het woord zegt gaat over meerdere uiteenlopende onderwerpen. Normaal gezien is er één mozaïekwet voor alle ministers samen. Dit jaar waren er ook aparte mozaïekwetten naast de algemene mozaïekwet, liefst twee voor Justitie alleen al. Ze werden vanavond goedgekeurd.

We belichten hieruit een aantal punten. Eerst gaan we in op de strafrechtelijke veranderingen. De belangrijkste hervorming betreft slachtoffers van misdrijven. Daarnaast zijn er nog een boel kleinere veranderingen aan de wetten op de voorlopige hechtenis, de strafopschorting, het federaal parket, de treinongevallen, ...

In een tweede onderdeel behandelen we de veranderingen op burgerlijk vlak. Daarbij gaan we in op de nieuwe adoptiewet, de nieuwe regelingen voor deskundigen in burgerlijke zaken, de hervorming van het beslagrecht in de Antwerpse haven.

We sluiten af met enkele bedenkingen.

1. STRAFRECHT

A. SLACHTOFFERS

Het wordt aanzienlijk makkelijker om geld te krijgen van het Fonds voor Slachtoffers van Opzettelijke Geweldmisdrijven.

Slachtoffers van opzettelijke geweldmisdrijven en hun familieleden kunnen momenteel minimum 500 en maximum 62.000 euro schadevergoeding krijgen van een federaal fonds op het ministerie van Justitie. Tenminste als ze nergens anders aan geld kunnen geraken. Bijvoorbeeld omdat de dader niet gevonden wordt of geen geld heeft. De regeling geldt ook voor nabestaanden van redders-helden en van vermiste personen, als er wellicht een misdrijf aan de basis van de verdwijning lag. Dat laatste geldt bv. voor de familie van de Antwerpse kinderen Kim en Ken of Nathalie Gheysbrechts, die allebei al een schadevergoeding kregen.

Wat verandert er?

* Ook illegalen of familieleden van illegalen kunnen voortaan naar het Fonds kunnen stappen als ze hier slachtoffer zijn van een gewelddaad. Nu kan dat niet. Jaarlijks worden zo'n vijf illegalen geweigerd om die reden.

Deze verandering komt er naar aanleiding van het proces tegen de racistische moordenaar Hans Van Themsche. De familie van de Nigeriaanse oppas Oulematou Niangadou kon geen geld krijgen van het schadefonds omdat Oulematou illegaal in het land was. Twintig familieleden van Oulematou hadden samen 1,24 miljoen gevraagd, maar de zaak is nog niet besproken. Niemand kreeg al iets. Het is trouwens niet zeker of de familie ooit van het slachtofferfonds zal kunnen genieten omdat Oulematou in het zwart was tewerkgesteld. Eerst moet het fonds voor arbeidsongevallen worden aangesproken en daarna wellicht de werkgevers van Oulematou, de ouders van de eveneens vermoorde Luna Drowart. Een heel delicate zaak.

Hoeveel deze nieuwe regeling voor illegalen zal kosten is niet geweten.

* Ouders van een minderjarig slachtoffer zullen veel makkelijker geld kunnen krijgen. Ze moeten niet meer bewijzen dat hun kind nood had aan een langdurige medische of therapeutische behandelingen. Deze regel is belangrijk omdat bij nogal wat ouders met lagere inkomens een taboe op psychiatrische behandeling rust. De verandering zou jaarlijks 250.000 euro kosten.

* De Commissie, die over de schadeverzoeken beslist, zal voortaan rekening kunnen houden met het gedrag van het slachtoffer. Als dit de feiten mee heeft uitgelokt, dan kan de schadevergoeding wegvallen. In de huidige wet kunnen de ouders van de Poolse inbreker die door juwelier Thyberghien werd doodgeschoten, ook schadevergoeding krijgen. In de toekomst niet meer.

* Ook slachtoffers die naar de burgerlijke rechter stapten om van hun dader een schadevergoeding te krijgen, zullen van het Fonds geld kunnen krijgen als die dader onvermogend is. Nu kan dat niet. De slachtoffers moéten nu naar de strafrechter. En dat is discriminerend. Deze nieuwe regel is vooral van belang bij misdrijven waarvan de dader gekend is, maar het parket de zaak toch seponeert. Om geld van het fonds te krijgen moet je immers een strafvonnis kunnen voorleggen. Want je moet bewijzen dat die dader geen geld heeft en dat je geprobeerd hebt om het van hem te krijgen. Een burgerlijk vonnis telt momenteel niet mee. Dat verandert dus ook.

Cijfers

In heel 2008 vroegen 1.237 personen een schadevergoeding aan bij het fonds. 64% kreeg die ook: gemiddeld zo'n 12.812 euro. Tot 15 oktober 2009 vroegen 1.022 mensen een vergoeding aan. Er waren al 990 uitspraken, waarvan 69,9% positief. Er werd al 8,35 miljoen uitgekeerd.

Het fonds heeft momenteel voldoende in kas. In 2008 was er een overschot van 5,9 miljoen euro. Het fonds wordt immers gespijsd door al wie veroordeeld is tot een correctionele of criminele straf. Zij moeten 137,5 euro in het fonds storten. De voortdurende overschotten van het fonds riepen bij de liberale kamerleden Carina Van Cauter en Sabien Lahaye-Battheu, de bedenking op dat het geld eigenlijk beter in de schatkist zou worden gestort. Zij willen dit voor alle speciale fondsen zo gebeurt.

B. ANDERE STRAFRECHTELIJKE VERANDERINGEN

Er zijn echter nog een heleboel kleinere veranderingen op strafrechtelijk vlak:

* De video-opname van een verhoor zal niet meer volledig moeten worden overgeschreven als één van de betrokkenen dat vraagt. Momenteel moeten de onderzoeksrechter of de procureur de belangrijkste passages uit zo'n verhoor in een proces-verbaal samenvatten. Maar alle betrokkenen kunnen de letterlijke overschrijving van het verhoor eisen. Dat is voorbij. Het kan nog wel voor passages die in de samenvatting zouden ontbreken. Iedereen kan immers de cassette bekijken.

* Aangehoudenen die voor de politierechtbank moeten verschijnen, kunnen voortaan ook binnen de drie dagen gedagvaard worden, net zoals aangehoudenen die voor de correctionele rechter moeten verschijnen.

* Er verandert een en ander aan de borgsommen van vrijgelaten aangehoudenen. Een voorlopig gehechte die wordt vrijgelaten maar daarvoor een borgsom moet betalen, krijgt die borgsom terug als hij altijd aanwezig was voor de rechtbank en het hof. De borgsom dient namelijk om zijn aanwezigheid te garanderen. De beklaagde die zonder serieuze reden niet komt opdagen krijgt dat geld ook terug als hij achteraf buiten vervolging wordt gesteld, vrijgesproken wordt, voorwaardelijk wordt veroordeeld of niet meer vervolgd wordt. Maar niét als hij niet meer vervolgd kan worden omdat zijn feiten verjaard zijn. Dat is discriminerend, zo vond het Grondwettelijk Hof. De mozaïekwet werkt die discriminatie nu weg.

* Wie buitenvervolging is gesteld, zal niet meer moeten bewijzen dat hij onschuldig was, om een schadevergoeding te krijgen voor "onwerkdadige hechtenis" (als je onterecht in voorlopige hechtenis zit, nvdr). Dat moet nu nog wel, maar het mag niet van het Europees Hof voor de rechten van de Mens in Straatsburg.

In 2008 vroegen 94 voorlopig gehechten zo'n schadevergoeding aan. Sinds 2000 waren er 765 aanvragers. In 2008 kregen 56 personen zo'n schadevergoeding. Die was goed voor 343.501,77 euro. Sinds 2000 kregen 461 personen deze schadevergoeding. In totaal bedroeg die ruim 25 miljoen euro.

* De veroordeelde die van de raadkamer opschorting kreeg, zal 15 dagen de tijd hebben om in beroep te gaan en geen 24 uur zoals nu. Die regeling zal ook gelden voor het parket. De termijn wordt daarbij gelijkgeschakeld met die van de burgerlijke partij en met de meeste andere beroepstermijn in strafzaken.

* Wie bij verstek veroordeeld is en in het buitenland bij de lurven wordt gevat, zal nog verzet kunnen aantekenen binnen de 15 dagen nadat hij terug in een Belgische gevangenis zit. Momenteel gaat men er van uit dat die termijn start op het moment dat de betrokkene in het buitenland werd opgesloten. Dat schiep problemen bij de toepassing van het Europees Aanhoudingsbevel en bij sommige uitleveringen.

* Het wordt ook makkelijker om verbeurd verklaard geld te innen. Als de rechter geld verbeurd verklaart, dan moet de ontvanger van financiën dat innen. Dat duurt momenteel soms een tijdje en ondertussen kan de veroordeelde er al voor gezorgd hebben dat er niets meer te halen valt. Vooraleer de ontvanger het geld gaat halen, doet het COIV (Centraal Orgaan voor de Inbeslagneming en de Verbeurdverklaring) een onderzoek naar de solvabiliteit van de veroordeelde. Het gaat na of het wel zin heeft om het verbeurd verklaarde geld te vorderen. Maar momenteel is de wet zo abstract geformuleerd dat ze niet kan worden toegepast.

Op dit vlak zullen twee dingen veranderen:

- het COIV zal inlichtingen bij de banken kunnen inwinnen.

- het COIV zal sommen op bankrekeningen kunnen bevriezen tot de Ontvanger er beslag kan opleggen. Zo wil men verhinderen dat de veroordeelde zijn geld afhaalt en zich onvermogend maakt.

In België werd in 2008 10 miljoen euro verbeurd verklaard geld geïnd, waarvan de helft in Antwerpen.

* Alle ongevallen met treinen vallen vanaf 1 september 2010 onder de bevoegdheid van de politierechter. Die was eigenlijk al bevoegd voor alle verkeersongevallen, maar de gevolgen van ongevallen met treinen werden soms nog voor de gewone burgerlijke rechter aangekaart.

* Het federaal parket krijgt twee leden bij. Zij moeten misdrijven van militairen op buitenlandse missies onderzoeken. In 2008 werden immers 222 strafdossiers tegen militairen in het buitenland geopend. Daarvoor is extra volk nodig.

Bovendien zal een Franstalige of Nederlandstalige magistraat de plaats van de verplichte Duitstalige magistraat bij het federaal parket kunnen innemen, zolang men geen geschikte Duitstalige vindt. Dat is momenteel zo.

Op deze laatste bepalingen was nogal wat kritiek, vnl. van Stefaan Van Hecke (Groen!) omdat de minister hierdoor alweer competente mensen weghaalt bij de gewone parketten. Sommige daarvan hebben al een personeelstekort, zo betoogde hij. Momenteel zijn er 87 vacatures voor parketmagistraat.

2. BURGERLIJK RECHT

A. ADOPTIE

Omdat personen die een kindje willen adopteren almaar langer moeten wachten wordt een stuk van de adoptiewet gewijzigd op initiatief van Raf Terwingen (CD&V).

Kandidaat-adoptanten moeten momenteel eerst "geschikt voor adoptie" worden verklaard door de jeugdrechter. Dat kan pas na een lange opleiding en een grondig maatschappelijk onderzoek. Eens ze een vonnis hebben dat zegt dat ze geschikt zijn voor adoptie, kunnen ze een kind toegewezen krijgen. Maar dat kind moesten ze - tot 13 november 2007 - binnen de drie jaar gekregen hebben.

Steeds meer buitenlandse staten maken echter problemen. Een Pools kindje heb je in Vlaanderen nog binnen de acht maanden na het vonnis, maar over het algemeen duurt almaar langer om een buitenlands kind te krijgen. In Vlaanderen lag de gemiddelde wachttijd op 33 maanden na het vonnis voor Columbiaantjes, 32 maanden voor Chineesjes en 31 maanden voor Filippijntjes. Dat zijn echter gemiddelden. Wat betekent dat heel wat mensen langer wachten. En als je de hele procedure (dus: met inbegrip van de opleiding) beschouwt, dan zijn de termijnen nog langer: gemiddeld 46 maanden voor een Columbiaantje, 43 voor een Chineesje en 41 voor een Filippijntje.

De overheid stelde vast dat een boel mensen na drie jaar nog altijd geen kind hadden. In Vlaanderen ging het om 53 kandidaat-adoptanten, in Franstalig België om 118. Zij zouden opnieuw de lange, slopende procedure om geschikt verklaard te worden moeten doorlopen om toch nog een kind te kunnen krijgen.

Om dat te vermijden, besloot het parlement in 2008 om de geschiktheidsattesten van de jeugdrechter met een jaar te verlengen. Ze kwamen feitelijk van drie op vier jaar. In het eerste jaar van deze wet leverde de Federale Centrale Autoriteit, die de adopties controleert, 212 verlengingen af.

Nu blijkt echter vandaag dat dit nog niet volstaat. Een honderdtal gevallen heeft na vier jaar nog altijd geen kind toegewezen gekregen. Vooral bij Chinese kinderen zijn er problemen: internationaal gezien is de vraag heel groot en de bureaucratie in China zelf doet steeds moeilijker. Deze kandidaat-adoptanten dreigen alsnog de procedure helemaal opnieuw te moeten doorlopen.

Op initiatief van kamerlid Raf Terwingen (CD&V) wordt de wet nu veranderd. Wat verandert er?

* Een vonnis waarbij de jeugdrechter iemand geschikt voor adoptie verklaart, zal voortaan definitief vier jaar geldig zijn in plaats van drie.

* Vijf maanden voor dit vonnis afloopt, kunnen personen die nog altijd geen kind gekregen hebben, een nieuw vonnis aanvragen dat hen geschikt verklaart voor adoptie. Dat kan via een supersnelle procedure, waarbij alleen wordt nagegaan of de omstandigheden van de kandidaat-adoptant gewijzigd zijn (Zijn de partners gescheiden? Zijn ze nog gemotiveerd om te adopteren? Is er een strafrechtelijke veroordeling?...)

* Als de rechter dat nieuwe vonnis aflevert, dan is dat geldig voor twee jaar. En het kan telkens opnieuw voor twee jaar worden verlengd.

Cijfers

In 2008 telde Vlaanderen 597 kandidaten om een buitenlands kindje te adopteren. 466 kandidaat-adoptanten werden door de jeugdrechter geschikt verklaard en er kwamen 210 buitenlandse kinderen toe: 119 jongens en 91 meisjes. De meeste kindjes zijn jonger dan drie jaar, bijna de helft is zelfs minder dan één jaar. 90% van de kindjes komt terecht bij een gehuwd koppel.

46,% van de kindjes kwam uit Ethiopië, 27,6% uit Kazachstan, 4,76% uit Zuid-Afrika.

De kostprijs van een buitenlandse adoptie verschilt enorm. In Ethiopië kost een adoptie ongeveer 6.000 euro, in Kazachstan 16.000 euro, reis- en verblijfskosten niet inbegrepen.

Daarnaast vroegen in 2008 in Vlaanderen ook nog 296 kandidaat-adoptanten een binnenlands kindje aan. Vorig jaar werden in Vlaanderen 29 binnenlandse kindjes geplaatst.

B. DEURWAARDERS

In de toekomst zullen Antwerpse in plaats van Dendermondse deurwaarders alle schepen op Linkeroever aan de ketting kunnen leggen. Dat punt kwam in de mozaïekwet op voorstel van Mia De Schamphelaere (CD&V).

Einde december 2004 besliste het parlement dat de Antwerpse beslagrechter bevoegd is om beslag te leggen op zeeschepen op Linkeroever. Dat kan als bv. een reder zijn (miljoenen)schulden niet betaalt. Vroeger moest de beslagrechter van Dendermonde dat doen, omdat het gerechtelijk arrondissement ophoudt bij de grens van de gemeente Antwerpen. Daardoor ging veel kostbare tijd verloren. De schepen konden vanuit het Deurganckdok snel de Nederlandse grens oversteken en zo aan de Belgische wet en aan de Belgische schuldeisers ontsnappen. Om dat te voorkomen werd de Antwerpse beslagrechter, die al bevoegd was voor alle schepen op Rechteroever, ook bevoegd voor die op Linkeroever.

Maar de wet van 24 december 2004 vergat de deurwaarders die het beslag moeten uitvoeren! Dat zijn nu nog altijd die van Dendermonde. Weliswaar had Fons Borginon (Open Vld) toen een amendement ingediend om ook de Antwerpse deurwaarders bevoegd te maken, maar dat werd niet goedgekeurd. De Open Vld diende geen nieuw voorstel meer in en dus pakte CD&V het op.

Mia De Schamphelaere: "Maar die Dendermondse deurwaarders willen dat beslag op zeeschepen liever niet doen. Ze zijn niet 24 uur op 24 beschikbaar en ze zijn er niet op georganiseerd. Er gaat dus nog altijd veel kostbare tijd verloren, schepen kunnen nog steeds ontsnappen. De Dendermondse deurwaarders willen ook de kolossale aansprakelijkheid niet dragen als ze een fout maken en hebben er geen (grote) verzekeringen voor. De gespecialiseerde Antwerpse deurwaarders wel". Dat werd overigens bevestigd door Carina Van Cauter (Open Vld).

In de toekomst kan een schuldeiser een schip op Linkeroever dus aan de ketting laten leggen door een Antwerpse beslagrechter en een Antwerpse deurwaarder. Zo komt de idee van de Antwerpse procureur Herman Dams om het hele havengebied onder te brengen onder het gerechtelijk arrondissement Antwerpen een stap dichterbij.

C. DESKUNDIGEN

Er verandert ook van alles aan de wet van 15 mei 2007 op de deskundigen. De wet van 2007 was bedoeld om de rechter meer te laten ingrijpen als deskundigenonderzoeken te lang duurden, te veel nevenaspecten dreigden te onderzoeken of te duur werden. De rechter werd veel actiever. Maar amper twee jaar na de wet moet ze al herzien worden.

Een aantal punten worden verduidelijkt omdat de burgerlijke rechters ze overal anders toepasten. Andere bepalingen worden gewoon afgeschaft of teruggedraaid.

De belangrijkste veranderingen zijn:

* De partijen kunnen opnieuw zelf een deskundige voorstellen. Dat was voor de wet van 15 mei 2007 al zo, maar het werd toen geschrapt. In de toekomst kan het weer. Het wordt echter geen recht, maar enkel een verzoek aan de rechter.

* De mozaïekwet verduidelijkt tegen welke beslissingen met betrekking tot het deskundigenonderzoek je in beroep kan gaan.

* De partijen kunnen - zoals voor de wet van 2007 - opnieuw vragen om het deskundigenonderzoek op te schorten. Nu kan dat niet. Het kan nochtans nodig zijn als de partijen onderhandelen over een regeling van hun geschil en voorlopig geen extra kosten voor een deskundige willen.

* De installatievergadering, die werd ingevoerd in 2007, wordt niet meer verplicht. Die vergadering moest het verloop van het deskundigenonderzoek plannen en er voor zorgen dat het niet te lang duurde. De vergadering diende o.a. om te beslissen wanneer het deskundig verslag af moest zijn, wie het ereloon van de expert moest voorschieten en hoe hoog het zou zijn.

Alleen in het gerechtelijk arrondissement Gent werd ze nog toegepast. Iedereen vond ze nutteloos en tijdverlies. In de toekomst komt er slechts een installatievergadering als partijen, die ook effectief opdagen, hierom vragen of als de rechter ze absoluut noodzakelijk vindt.

De rechter moet wel een aantal elementen voortaan uitdrukkelijk opnemen in zijn vonnis dat de deskundige aanstelt: zijn er technische raadgevers nodig en waarom? Hoeveel gaat het onderzoek kosten? Moet er een voorschot zijn? Hoeveel van dit voorschot kan aan de deskundige worden betaald voor zijn verslag af is? Wanneer moet het verslag klaar zijn?

* De deskundige kan voortaan per fax of e-mail een opdracht weigeren.

* De procedure om de termijn voor het indienen van het eindverslag te verlengen, wordt verduidelijkt.

* De wet wordt op bepaalde punten ook simpeler. Zo mag de deskundige voortaan zelf rechtstreeks stukken en nota's van de partijen teruggeven. Dat moet niet meer via de griffie gebeuren.

* De rechter kan nu ook gewoon een deskundige aanwijzen om tijdens de zitting mondeling verslag uit te brengen. Het was onduidelijk of dit kon.

* Als de rechter bepaalt dat een voorschot aan de deskundige mag worden uitbetaald, dan moet hij vermelden of de BTW al dan niet in dat voorschot zit.

* Een partij die vooraf geen geld wil storten om het onderzoek uit te voeren, kan daartoe worden verplicht. Dat was voor de wet van 2007 zo en het wordt opnieuw zo. De deskundige moet niet met zijn werk beginnen als hij niet weet of hij wel geld ter beschikking heeft. Hij moet dus zelf de kosten niet voorschieten.

* De partijen hebben nu 30 dagen in plaats van 15 de tijd om mee te delen dat zij het niet eens zijn met het bedrag van het ereloon en de kosten van de deskundige.

3. BEDENKINGEN

Zoals steeds zijn de mozaïekwetten een rommelhoop van allerlei bepalingen die veranderingen doorvoeren aan zeer uiteenlopende wetten. Zoals steeds worden de mozaïekwetten in een sneltreinvaart door het parlement gejaagd. Dat gebeurt tegenwoordig zo snel dat bv. de Commissie Financiën, die ook een aparte mozaïekwet te verwerken kreeg, niet eens meer een artikelsgewijze bespreking hield. Oppositieleden waren tijdens de stemming zo onaandachtig dat ze nog met hun amendement afkwamen, nadat het artikel waarop het amendement was ingediend, al was goedgekeurd. Of nog: de Senaatscommissie Justitie moet vandaag en morgen de twee mozaïekwetten goedkeuren, naast de programmawet, de wet op de zeepiraterij, de beleidsnota en nog een paar andere wetten. Nog geen enkele van deze wetsontwerpen of - voorstellen werd al eerder zelfs maar gedeeltijk door de Senaatscommissie besproken. Het tempo van de behandeling van de mozaïekwetten wordt nog versneld omdat de meerderheid het steeds moeilijker heeft om om 10u15 aanwezig te zijn, zodat men moet wachten tot het quorum is bereikt. De oppositie van haar kant speelt - op een enkeling na - haar rol onvoldoende.

Al vele jaren is er kritiek op dit soort mozaïekwetten. Ze verhinderen iedere grondige reflectie en zijn een bron van vele fouten, die - al dan niet na een tussenkomst van het Grondwettelijk Hof - later in andere mozaïekwetten moeten worden rechtgezet. Met soms nieuwe fouten tot gevolg.

Ondanks de herhaalde kritiek neemt dit soort wetten almaar toe. Voor het eerst zijn er dit jaar ook aparte mozaïekwetten voor deeldomeinen (justitie, asiel en migratie, belastingen), zodat deze slechte legistieke techniek nog wordt uitgebreid.

Opmerkelijk is dit jaar ook de gebrekkige kwaliteit van de memories die de wetswijzigingen toelichten. Sommige voorstellen zijn zelfs voor een specialist in de materie nog amper begrijpbaar. Wat moet een doorsnee-burger er dan van bakken?

De stortvloed van mozaïekwetten, die in ijltempo door Kamer en Senaat worden gejaagd, dragen bij tot de uitholling van de parlementaire democratie. Steeds meer verdwijnt het debat over politiek belangrijke onderwerpen. Het parlement dreigt zo net een Hof van Versailles onder Lodewijk de Veertiende te worden, waar men een luxueus maar steeds nuttelozer leven kan leiden. De waarnemer kan niet anders dan vaststellen dat dit alles gebeurt met doelbewuste medeplichtigheid van de parlementsleden zelf.

Bron :Gazet Van Antwerpen dd. 15/12/2009 – Auteur John De Wit .

Graag reacties hierop op het blog .

Denk je : Georges Van Tiggelen .