TEGEN POLITIONELE AANPAK VAN POLITIEKE ACTIES

Als Greenpeace op een EU-top een paar minuten cameratijd kaapt op de rode loper, moet daarvoor volgens DIRK VOORHOOF niemand gearresteerd worden. Justitie heeft wel dringender zaken te regelen.

Vier activisten van Greenpeace zaten niet minder dan 20 dagen in voorlopige hechtenis in een Deense cel omdat ze tijdens de klimaattop in Kopenhagen ongenodigd verschenen op een staatsbanket van de Deense koningin en daar een paar spandoeken ontvouwden. Dit is een bijzonder harde en intimiderende reactie ten aanzien van een ludieke en vreedzame actie. Zo'n lange voorhechtenis was ook voor niets nodig: Greenpeace en de betrokken activisten werkten immers vrijwillig en eerlijk aan het onderzoek mee. De actievoerders en hun medewerkers worden nu vervolgd en riskeren gevangenisstraffen. In Japan hangt voor twee Greenpeace-activisten dan weer tien jaar gevangenis boven het hoofd, wegens diefstal en inbraak, omdat zij een doos walvisvlees onderschepten om het bestaan van clandestiene walvishandel te bewijzen en aan te klagen. In tegenstelling tot hun verwachtingen werden zij, en niet de walvisvleessmokkelaars aangeklaagd en in voorlopige hechtenis genomen.

Ook de Belgische Greenpeace rode loper -actie van 10 december 2009 tijdens de Europese top heeft geleid tot gespierde reacties van politie en justitie. Tien activisten werden 20 uur gerechtelijk aangehouden. De dag daarna kondigde de persmagistraat aan dat de actievoerders vervolgd zouden worden voor valsheid in geschrifte (volgens de politie werden nagemaakte toegangsbadges gebruikt) en inmenging in het openbaar ambt (gebruik van blauwe zwaailichten). De drie huurwagens werden in beslag genomen en slechts 20 dagen later vrijgegeven, terwijl het overige materiaal (gsm's, radio's) nog altijd in handen van justitie is. Vandaag, meer dan vijf maanden later, loopt het onderzoek nog altijd, ondanks eerdere verklaringen van het parket dat de actievoerders snel voor de rechter zouden verschijnen. Sinds december 2009 zijn vijf Belgische Greenpeace-stafmedewerkers ondervraagd door de politie, soms meerdere keren, in verband met hun aandeel in de actie.

Wij, ondergetekenden, zijn verontrust door deze trend om al te snel en op disproportionele wijze terug te grijpen naar het strafrecht ter beknotting van de uitingsvrijheid en politieke mondigheid van burgers. De sinds 9/11 tot vervelens toe herhaalde metafoor van de balans tussen fundamentele rechten en veiligheid, met een glijdende schaal die steeds minder van het ene voor meer van het andere inwisselt, is gevaarlijk. Zij leidt immers tot de banalisering en de inkrimping van onze vrijheden, terwijl veiligheid en fundamentele rechten juist samen moeten gerealiseerd worden, en niet ten koste van elkaar. De vanzelfsprekendheid waarmee ludieke en vreedzame activisten als gevaarlijke terroristen worden in de boeien geslagen, vastgehouden en vervolgd, is een duidelijke uitwas van zo'n beleid.

Tirannie van de meerderheid

Een voortdurende, actieve en invloedrijke participatie van burgers en ngo's aan de politiek is een absolute must, ook in een vertegenwoordigend democratisch systeem. De tirannie van de meerderheid moet immers vermeden worden. Talloze politieke vragen worden bovendien niet gesteld of zijn ongekend op het moment van de verkiezingen. Daarom is de inbreng van degenen die bij deze opkomende problemen betrokken zijn, van essentieel belang. Het politieke gebeuren wordt door deze participatie vanuit de ‘burgermaatschappij' permanent alert gehouden en aangezwengeld, waardoor het beschermd blijft tegen een steeds dreigende vervreemding en sclerose. In die zin bewijzen actieve burgers en ngo's het politieke systeem een niet te onderschatten dienst. Er moet dan ook krachtig worden weerstaan aan de verleiding om politieke vragen van actieve burgers te herleiden tot kwesties van politie en strafrecht: daarmee wordt de ruimte van het open debat versmald en worden degenen die eraan bijdragen onterecht gediscrediteerd. Dat organisaties als Greenpeace soms op een originele en spectaculaire manier actie voeren om de aandacht van het publiek en de media te trekken op bepaalde aspecten van de publieke zaak, doet hieraan niet af: hun ‘burgerlijke ongehoorzaamheid' is al sinds lang met de politieke zeden verweven. Activisten die geweldloos, openlijk en in het openbaar optreden kunnen een beroep doen op algemeen aanvaarde rechtvaardigheidsprincipes.

Het harde antwoord van politie en justitie op de acties van Greenpeace en andere ngo's staat manifest haaks op de vrijheid van meningsuiting en het recht op vreedzaam betogen zoals gewaarborgd door de Europese en Internationale mensenrechtenverdragen. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg bevestigde bij herhaling het recht om geweldloze acties en manifestaties te organiseren. Onvermijdelijk worden daarbij niet steeds alle regels of reglementen naadloos nageleefd, maar het Hof vindt dat de overheden daarop niet repressief mogen reageren. Ook de acties op de rode lopers waren erop gericht om de boodschap van de klimaatbeweging nog meer onder de publieke aandacht en hoger op de politieke agenda te brengen. In een democratische samenleving is het bijgevolg onnodig en onevenredig om deze stemmen het zwijgen op te leggen en door middel van intimiderend politieoptreden en strafvervolging een ‘afkoelend effect' te veroorzaken. Integendeel, de samenleving, de democratie, onze leefomgeving is ermee gebaat dat deze stemmen kunnen gehoord worden en luid weerklinken op de plaatsen waar dit impact heeft. Daarover is het Straatsburgse Hof ondubbelzinnig: de vrijheid van meningsuiting is vooral van belang wanneer zij betrekking heeft op kritiek en contestatie van beleid en heersende orde.

De politie, het openbaar ministerie en de strafrechters hebben dus argumenten genoeg om acties zoals die van Greenpeace niet te vervolgen, noch te veroordelen. De bescherming van de fundamentele rechten van meningsuiting en vergadering wegen inderdaad op tegen zowel de wederrechtelijkheid en strafwaardigheid van de acties, als het kwaad opzet van de ‘daders'. Niets verplicht het parket om er ‘misdrijven' van te maken. Het parket staat immers niet alleen in voor de vervolging van daders maar eveneens voor de handhaving van de rechtsorde. De fundamentele rechten en vrijheden zijn een essentiële component van die rechtsorde. Zaken zoals die tegen de Greenpeace-activisten op de rode loper in Brussel kunnen daarom probleemloos en in eer en geweten geseponeerd worden om ‘opportuniteitsredenen'. Er is geen gebrek aan ander, en nuttiger, werk voor justitie.

De harde aanpak van acties is geen vanzelfsprekend en onontkoombaar gevolg van ons strafrecht, maar een zaak van politioneel en strafrechtelijk beleid in een context van vrijwaring van essentiële grondrechten. Een keuze dus, die prioriteit geeft aan handhaving van veiligheid en ‘oorlog tegen de terreur' (waar die niet te bespeuren valt) eerder dan aan handhaving van de democratische rechtsorde en bescherming van de expressievrijheid. Wij vinden deze beleidskeuze bedreigend voor onze vrijheden en roepen de verantwoordelijken op om de boeg om te gooien.

Auteurs :

(Serge Gutwirth, Dirk Voorhoof, Thomas Berns, Eva Brems, Yves Cartuyvels, Jenneke Christiaens, Daniel De Beer, Paul De Hert, Lieven Denys, Marie-Sophie Devresse, Olivier De Schutter, René Foqué, Bernard Hubeau, Tony Joris, Dan Kaminsky, Georges Kellens, Philippe Mary, Katrien Lauwaert, François Ost, Patricia Popelier, Koen Raes, Paul Ponsaers, Yves Poullet, Julie Ringelheim, Stefaan Smis, Sonja Snacken, Sébastien Van Drooghenbroeck. Alle ondertekenaars zijn professoren recht of criminologie, verbonden aan een Belgische universiteit.)

DIRK VOORHOOFWie? Professor mediarecht aan de UGent, schrijft dit samen met professor mensenrechten Serge Gutwirth (VUB). Wat? Politie en gerecht treden disproportioneel op tegen ngo's die de wet overtreden om actie te voeren. Waarom? Ngo's zijn geen terroristen, maar dragen juist bij aan het publieke debat.

Bron : de Standaard : dd: 18/05/2010

Reactie van lezer :

Dirk Voorhoof : Het lijkt wel alsof alleen Greenpeace activisten volgens u onterecht opgepakt worden bij manifestaties.Selectieve verontwaardiging noem ik dat. Waar was uw stem toen leden van Vlaams Belang werden opgepakt in Brussel,hardhandig dan nog wel. Ook zij manifesteerden vreedzaam. Voor de rest ben ik het eens met uw schrijven , maar uw standpunten gelden voor iedereen, niet alleen voor Greenpeace-activisten.

Reactie Vlaamse Volkspartij :

De Vlaamse Volkspartij is het volledig eens met de reactie van de lezer op het artikel .

Vreedzaam betogen en opkomen voor bepaalde rechten en vreedzame demonstraties is volgens ons rechtsgestel en politiek beleid een terroristisch en crimineel feit .

Georges Van Tiggelen