maakt op 17 december 1865 zijn blijde intrede in Brussel

Leopold II stuurde Stanley uit op onderzoek en ontdekking in het gebied van het huidige Congo, met het oog op een persoonlijke kolonie. Door middel van een uitgekiende diplomatie kreeg Leopold II erkenning van andere Europese mogendheden als zijnde hoofd van een ‘internationale vrijhandelszone’, Kongo. De periode van Kongo-Vrijstaat is wellicht één van de meest trieste pagina's uit het geschiedenisboek van veel Congolezen. Leopold II beschouwde zijn internationale vrijhandelszone namelijk meer als een privé-domein met een voornamelijk economische functie. Ze was met andere woorden meer een grondstofwinningsgebied dat zoveel mogelijk geld moest opbrengen door middel van zo laag mogelijke investeringen. Dit ging gepaard met enorme wantoestanden, die aan menig Congolees het leven kostte. Vooral de uitbuiting ten voordele van de rubberontginning was ronduit onmenselijk. Nadat aan deze praktijken ruchtbaarheid werd gegeven en het een belangrijk item werd in de (buitenlandse) pers en publieke opinie, werd er uiteindelijk een onderzoekscommissie ingesteld. De resultaten van deze commissie en de stijgende buitenlandse druk op Leopold II en de Belgische staat, zorgden ervoor dat Kongo-Vrijstaat in 1908 werd overgedragen aan België.

Leopold II is internationaal vooral bekend vanwege zijn privékolonie Kongo-Vrijstaat. Vanaf 1876 ging hij zich steeds meer voor Centraal-Afrika interesseren, onder meer door in 1879 een verkenningstocht door Henry Morton Stanley te sponsoren. Op de conferentie van Berlijn in 1884-5 werd zijn persoonlijke soevereiniteit over de Kongo-Vrijstaat internationaal erkend. Dat bereikte Leopold door jarenlange voorbereiding en diplomatie. In 1908 nam de Belgische regering Kongo, voortaan Belgisch-Kongo, formeel over van de koning, na protesten uit het buitenland over het wanbeheer dat Leopold over de kolonie had gevoerd. De 23 jaar onder het bewind van Leopold II worden gekenmerkt door volkerenmoord, slavernij, ontvoeringen, martelen, verkrachtingen, onthoofdingen en het afhakken van handen. De schattingen over het aantal slachtoffers variëren aanzienlijk. De Britse diplomaat Roger Casement heeft het over drie miljoen tijdens twaalf van de twintig jaar. Peter Forbath noemt ten minste vijf miljoen. Adam Hochschild spreekt van tien miljoen en de Encyclopædia Britannica spreekt van een totale bevolkingsafname van twintig tot dertig miljoen naar acht miljoen. Leopold was zeer trots op zijn kolonie, hij liet er speciaal serres voor bouwen, het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en zelfs een zaal in het Koninklijk Paleis, de Kongo-Zaal. Op 30 december 1888 stelde hij de nationale orde van De Orde van de Afrikaanse Ster in met de volgende motivering: Onder de benaming "Orde van de Afrikaanse Ster" wordt door Ons een orde ingesteld, tot beloning van de diensten aan de Onafhankelijke Kongostaat en in het algemeen aan de zaak van de Afrikaanse beschaving bewezen. Opmerkelijk: Leopold II heeft nooit een voet gezet in zijn Kongo
.

De handen van kinderen werden afgehakt indien de hoeveelheid rubber dat werd opgehaald niet voldeed aan de verwachtingen van Leopold II. De handen werden gerookt en opgestuurd naar de Belgische aannemers ter telling. Per dag werd ongeveer een ton aan afgehakte handen geteld.