TOPOGRAFISCH   REGISTER

Alle topografische gegevens zijn overgenomen uit “Van Goor’s Aardrijkskundig Woordenboek van Nederland”, Den Haag 1942. Nadien hebben grenswijzigingen resp. samenvoegingen van gemeenten kunnen plaatsvinden. Bovendien is enige informatie overgenomen uit de “Nieuwe Winkler Prins Encyclopedie”, uitgave1977 alsmede uit Lannoo’s Autoboek Benelux, 7^e herziene druk en uit Lannoo’s Autoboek Duitsland, 2^e herziene druk.

Abu Dhabi: hoofdstad van de Verenigde Arabische Emiraten aan de oostkust van het Arabisch schiereiland; de VAE werd in 1971 uitgeroepen door zes emiraten en in 1972 trad een 7^e emiraat toe; leidende deelstaten zijn het olierijke Abu Dhabi en Doebai

Acht: dorp onder de voormalige gemeente Woensel, nabij Eindhoven; op de “Achtste Heide” had op 29 augustus 1831 de wapenschouwing over het teruggekeerde leger plaats door koning Willem I

Alkmaar: gemeente in Noord-Holland, in het noorden van Kennemerland; het beleg van Alkmaar door Alva’s zoon Don Frederik en het ontzet in 1573 wordt jaarlijks op 8 oktober herdacht

Amersfoort: gemeente in Utrecht, aan de Eem; de Amersfoortse kei is een zwerfkei die in 1661 van de Leusderhei naar Amersfoort werd gebracht

Amstelveen: gemeente in Noord-Holland, ten zuiden van Amsterdam

Amsterdam: hoofdstad van Nederland, gelegen aan de Amstel en het Y; omstreeks 1270 vond de aanleg van sluizen in de Amstel plaats; de mensen die zich bij de aldus ontstane haven vestigden, kregen in 1275 van Floris V het recht van tolvrijheid door Holland. De stad kreeg ca. 1300 stadsrechten

Arnhem: hoofdstad van de provincie Gelderland, op de hoge Rijnoever; in de Eusebiuskerk, gebouwd 1453-1570, bevindt zich de graftombe van Karel van Gelder

Baarn: gemeente in Utrecht in het Stichtse heuvelland tussen Hilversum en Amersfoort. Paleis Soestdijk, de Hooge Vuursche en even buiten Baarn kasteel Groeneveld

Bentheim: gemeente in Duitsland, nabij de Nederlandse grens, ten oosten van Oldenzaal; Bad Bentheim is sedert 1711 bekend wegens de thermaal- en zwavelbaden; Slot Bentheim is een mooie en oude bucht

Bergen op Zoom: gemeente in Noord-Brabant aan de Oosterschelde, hoofdplaats van het vroegere Markiezaat, dat in 1288 werd ingesteld door de hertog van Brabant; de stad kwam in 1577 aan de Staatse zijde

Bergh: gemeente in het Gelderse Montferland, genoemd naar het gelijknamige kasteel te 's Heerenberg. De gemeente wordt thans Berg genoemd

Bilthoven: gemeente onder De Bilt, ten noordoosten van Utrecht; het sanatorium voor longlijders werd in 1933 uit Apeldoorn overgebracht

Bloemendaal: gemeente in Noord-Holland ten noordwesten van Haarlem

Bussum: gemeente in het Gooi, met o.a. het landgoed Bantam; de chocoladefabriek van Bensdorp werd in 1840 gesticht

Casperia: gemeente in Italië, ca. 50 km ten noorden van Rome en ca. 25 km ten zuidwesten van Rieti

Delft: gemeente in Zuid-Holland; oorlogsmagazijn uit 1600, Oostindisch Huis uit 1631 en Oude Kerk uit 1240 met graftomben van o.a. Piet Hein, Maarten Harpertsz Tromp en Van Leeuwenhoek; Nieuwe Kerk (1396-1496) met o.a. de vorstelijke grafkelder

Den Bosch: hoofdstad van de provincie Noord-Brabant aan de samenvloeiing van de Dommel en de A; de gotische Sint-Janskerk, gebouwd tussen 1419 en 1520, wordt geacht de mooiste van Nederland te zijn

Den Haag: hoofdstad van de provincie Zuid-Holland; sedert de 13^e eeuw zetel van de gravelijkheid van Holland, sedert 1584 de residentie van de stadhouders, sedert 1813 zetel van de landsregering; paleizen: Noordeinde (Frederik Hendrik), Lange Voorhout (koningin Emma), Kneuterdijk (koning Willem II), Mauritshuis (Johan Maurits van Nassau) en Huis-ten-Bosch (Amalia van Solms)

Denekamp: gemeente in Overijsel, nabij Ootmarsum, op de Duitse grens, gelegen aan de Dinkel; het natuurhistorisch museum “Natura decet” (de natuur onderwijst) werd in 1911 door J.B. Bernink gesticht; op het landgoed Singraven staat een kasteel en een uit 1448 daterende watermolen

Dieren: gemeente onder Rheden aan de IJssel en het Apeldoorn-Dierens kanaal; Prins Willem II kocht het landgoed in 1647 en Willem III liet daar het slot Hof van Dieren bouwen; door onvoorzichtigheid van de daarin gelegerde Franse troepen brandde het in 1795 af

Doesburg: gemeente in Gelderland aan de samenvloeiing van de Oude en de Gelderse IJsel; het 15^e eeuwse raadhuis is in Munsterse stijl opgetrokken

Dordrecht: gemeente in Zuid-Holland, aan de Merwede, Noord, Oude Maas en Dortse Kil. Van de ommuring zijn nog de Groothoofdspoort en de Catharinapoort over. De Grote of Onze-Lieve-Vrouwenkerk is de voornaamste van heel Holland doch de zware toren bleef onvoltooid. Geboorteplaats van Cornelis en Jan de Witt

Duiven: gemeente in Gelderland, in de Lijmers, tussen Westervoort en Zevenaar

Elst: 1) gemeente in Gelderland in de Over-Betuwe, tussen Arnhem en Nijmegen. 2) gemeente onder Amerongen en Rhenen 

Emmerik: gemeente in Duitsland aan de Rijn, ca 30 km ten zuidoosten van Arnhem. De Rheinbrücke is 1228 m lang waarvan 500 m boven het water

Enschede: gemeente in het zuidoosten van Twente; er is een standbeeld geplaatst ter herinnering aan dr. A. Ariens, 1860 – 1928, priester, leider van de Rooms-katholieke arbeidersbeweging, die zijn leven wijdde aan de belangen van de werkman. Enschede komt in 1118 voor als “Ane Schede”, d.w.z. aan de scheiding.

Epe: gemeente in Gelderland, tussen Apeldoorn en Hattum

Frensdorf: voormalige Duitse gemeente aan de rand van Nordhorn

Gabon: republiek in Midden-Afrika, aan de Atlantische Oceaan; het gebied werd ontdekt door de Portugezen in 1470, maar pas in 1842 door de Fransen bezet. Het land is sedert 1960 onafhankelijk

Gemert: gemeente in Noord-Brabant, ten noorden van Helmond; het gebied was tot 1794 een bezitting van de Duitse Orde

Gorsel: gemeente in de Achterhoek, tussen Deventer en Zutphen; op de Gorselse Heide vond in 1833 de wapenschouwing van koning Willem I plaats over de verdedigers van de Citadel van Antwerpen

Groesen: dorp onder Duiven, tussen Westervoort en Zevenaar

Groningen: hoofdstad van de gelijknamige provincie, gelegen op het noordelijke uiteinde van de Hondsrug; jaarlijks wordt op 28 augustus het “Gronings Ontzet van 1672” gevierd; de gotische Martinitoren is 96 m hoog; het stadhuis dateert uit 1810 en de Universiteit uit 1909; op de Grote Markt staat het oude rechthuis, de Hoofdwacht genoemd, naar zijn latere bestemming; het Prinsenhof was het verblijf van de Stadhouders; de Groninger bouwstijl wordt gekenmerkt door smalle vensters, gekroond met schelpvormige versieringen, met topgevels omlijnd door zandstenen banden en zonder een voorname hoofdingang.

Haarlem: hoofdstad van Noord-Holland; de Grote of Sint Bavokerk (14^e eeuw) met een wereldberoemd orgel staat aan de Grote Markt; in de kerk bevinden zich de graven van Laurens Jansz. Coster, Frans Hals en Bilderdijk

Hei en Boeicop: gemeente in Zuid-Holland, midden in de Vijfheerenlanden ten zuiden van Vianen

Hengelo: gemeente in Overijsel, tussen Almelo en Enschede, in Twente en gelegen aan het Twente-Rijnkanaal; de stad heeft haar opkomst als textielstad te danken aan o.a. de broers Wolter en Jan ten Cate

Herwen en Aerdt: gemeente in Gelderland, behoorde tot de Betuwe doch daarvan gescheiden door het Pannerdens Kanaal

Hilversum: gemeente in Utrecht, in het Gooi, aan de Hilversumse of Gooise Vaart; raadhuis van W.M. Dudok, St. Vitustoren van Jos. Cuypers

Huissen: gemeente ten zuidoosten van Arnhem dat vroeger Ärnhem bij Huisen” heette; Huissen was, samen met Zevenaar, De Lijmers, Malburgen en Weel, één van de Kleefse enclaves die bij het Wener Congres in 1815 door Pruisen aan Nederland werden afgestaan

Kaatsheuvel: gemeente in Noord-Brabant nabij Loon op Zand, ten zuiden van Waalwijk; familiepark De Efteling

Lathen: gemeente in Duitsland, aan de Ems, nabij de Nederlandse grens, ter hoogte van Ter Apel

Lochem: gemeente aan de Berkel in de Gelderse Achterhoek;

Loon op Zand: gemeente in Noord-Brabant ten noorden van Tilburg bij de Loonse en Drunense duinen

Lugano: gemeente in Zuid-Zwitserland, in het kanton Ticino, aan het Meer van Lugano; de kathedraal dateert uit de 13^e eeuw; de kloosterkerk Santa Maria degli Angeli, waarvan de bouw in 1499 is begonnen, bevat fresco’s van B. Luini (1475-1532);

Lugano-Castagnola: stadsdeel van Lugano, in het oosten van de stad, aan het Meer van Lugano gelegen; hier bevindt zich de Villa Favorita met de wereldberoemde schilderijencollectie Thyssen-Bornemisza

Lugano-Pregassona: stadsdeel van Lugano, in het noordoosten van de stad

Lugano-Viganello: stadsdeel van Lugano, in het oosten van de stad

Neede: gemeente in Gelderland tussen Borculo en Eibergen, in het noordoosten van de Graafschap

Neuenhaus: gemeente in Duitsland, ten noordwesten van Nordhorn, nabij de Nederlandse grens

Nordhorn: gemeente in Duitsland, aan de Nederlandse grens, ten noordoosten van Oldenzaal; in deze gemeente komen drie kanalen samen: Kanaal van Almelo naar Nordhorn, Sud-Nord-Kanaal en het Ems-Vechte Kanaal; het nabij gelegen klooster Frenswegen werd in 1394 gesticht en in de periode 1975-1979 gerestaureerd; de 17 ha grote Vechtesee is een zeer bekend watersportgebied

Nijmegen: stad in Gelderland, aan de Waal; de latijnse naam voor de oude Keltische nederzetting, die door de Romeinen versterkt werd, luidde “Noviomagus”; de Romeinen bouwden ten westen daarvan, “Ulpia Noviomagum”, genoemd naar keizer Trajanus (98-117) die tot het geslacht Ulpius behoorde; Karel de Grote stichtte in 774 de burcht Valkhof, die in 925 door de Noormannen werd verwoest

Oefelt: gemeente in Noord-Brabant aan de Maas, tegenover Gemert, aan de weg van Boxmeer naar Nijmegen

Oldenzaal: gemeente in Overijssel, in Twente, ten oosten van Hengelo aan de Duitse grens; de Plechelmuskerk is een oude romaanse kerk, geheel in natuursteen opgetrokken; de oorspronkelijke gemeente werd onder Lodewijk de Vrome de hoofdplaats van Twente

Oostdongeradeel: gemeente in Friesland, ten noordoosten van Dokkum, aan de Lauwerzee

Oosterbeek: dorp in Gelderland onder Renkum, ten westen van Arnhem; verdeeld in Oosterbeek-Hoog op de Veluwezoom en Oosterbeek-Laag aan de Rijn

Ootmarsum: gemeente in Overijsel, in Twente, ten oosten van Almelo aan de Duitse grens; op Paaszondag vindt het “vlöggeln” plaats: een plechtige optocht onder het zingen van Paasliederen; in en rondom het “Los Hoes”, een 16^e eeuwse Saksische boerderij, is een openluchtmuseum

Oss: gemeente in Noord-Brabant aan de spoorlijn Den Bosch-Nijmegen; de boterhandel van Van den Bergh en Jurgens (later Unilever) werd in 1931 naar Rotterdam overgebracht

Otterlo: dorp onder Ede op de Veluwe, nabij het landgoed De Hoge Veluwe; nabij Otterlo staat het door mw. Kröller-Müller gestichte museum, dat haar naam draagt en dat een belangrijke Van Gogh-collectie bevat

Renkum: gemeente in Gelderland, op de zuidelijke Veluwezoom van Arnhem tot Wageningen

Rheden: gemeente ten noordoosten van Arnhem, aan de IJssel, vroeger Reden genoemd. De gemeente ligt op de Veluwezoom, vooral bekend om het natuurgebied de Postbank

Rotterdam: Havenstad in de provincie Zuid-Holland, ontstaan uit een vissersdorp langs de Rotte; deze werd ong. 1250 afgedamd, toen Schielands hoge zeedijk werd gelegd langs de Nieuwe Maas; Rotterdam kreeg in 1328 stadsrechten en is thans de grootste havenstad ter wereld

Ruinerwold: gemeente in Drente, aan de Wold Aa, ten noordoosten van Meppel

Sint-Michielsgestel: gemeente in Noord-Brabant ten zuidoosten van Vught. Het R.K. Instituut voor doofstommen werd in 1840 opgericht; in de 2e wereldoorlog was in deze gemeente een kamp voor gijzelaars ingericht

Slierecht: gemeente in Zuid-Holland in de Alblasserwaard aan de Merwede, ten oosten van Dordrecht; het heette vroeger "Over-Sliedrecht"; aan de overzijde van de Merwede lag toen een dorp "Sliedrecht", dat in de vloed van 1421 is vergaan 

Susteren: gemeente in Limburg, ten noorden van Sittard; van origine een klooster, gesticht door Pepijn van Herstal; in de kerk bevindt zich het graf van Koning Zwentibold, overleden 900

Sutton Coldfield: voorheen een zelfstandige gemeente ten noordoosten van Birmingham in Engeland, thans een deel van die gemeente; in Sutton Park werd in 1957 de World Jamboree gehouden

Terwolde: gemeente onder Voorst, aan de IJsel, ten noorden van Deventer

Uden:  gemeente in Noord-Brabant, ten noordoosten van Veghel en ligt op de grens van de Peel. In 1638 vestigden zich hier de Kruisheren uit Den Bosch, die een hogere pristerstudie verzorgden

Ukkel: gemeente in België, nabij Brussel; alhier is het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België, met sterrenwacht, gevestigd

Utrecht: hoofdstad van de provincie Utrecht; de Rijn vormt de zuidgrens van de provincie; de Kromme Rijn, Oude Rijn en Vecht zijn oude Rijnarmen; de stad is in de romeinse tijd ontstaan als legerplaats (castellum) onder de naam Albiobola; de Franken bouwden er later een burcht, die zij in de 8^e eeuw aan de Angelsaksische bisschop Willibrord afstonden; hierna ontstond een nederzetting, Trecht (= doorwaadbare plaats), benedenstrooms (= Uut) gelegen

Valburg: gemeente in Gelderland, in de Over-Betuwe, ten westen van Elst

Veendam: gemeente in Groningen, gelegen aan Oosterdiep en Westerdiep; het behoort tot de “veenkoloniën”: plaatsen die sedert 1559 zijn ontstaan bij het afgraven van hoogveen

Veenendaal: gemeente in Utrecht, aan de voet van de Utrechtse Heuvelrug en in het zuiden van de Gelderse Vallei; de Sint Salvatorskerk dateert in oorsprong uit 1566

Velp: gemeente bij Arnhem, aan de Veluwezoom; in de nabije omgeving liggen de landgoederen Rozendaal, Beekhuizen en Biljoen

Voorst: gemeente ten noordwesten van Zutphen; bij Voorst het kasteel Nijenbeek aan de Ijsel, het Huis De Poll, de Beele en het landgoed de Lathmer

Wancennes (Beauraing): Beauraing ligt aan de samenkomst van de N40 en de N95, ongeveer 20 km ten zuiden van Dinant (België); Wancennes ligt ongeveer 2 km zuidelijk van Beauraing

Wijk aan Zee: badplaats in Noord-Holland, vroeger genaamd Wijk-aan-Zee-en-Duin, sedert 1936 behorende tot Beverwijk

Woensel: gemeente in Noord-Brabant, sedert 1920 deel van Eindhoven. Woensel werd vroeger "Woensel en Ekkart" genoemd

Zaandam: gemeente in Noord-Holland, ontstaan in 1811 door de samenvoeging van Oost-Zaandam en West-Zaandam op last van Napoleon; het Czaar-Peterhuisje bewaart de herinnering aan het verblijf van Czaar Peter de Grote in 1697

Zeist: gemeente in Utrecht, ten zuidoosten van de stad Utrecht; het villapark Kersbergen is genoemd naar het vroegere jachthuis van de bisschoppen van Utrecht. Het Slot werd in 1686 herbouwd door graaf Willem Adriaan van Nassau.

Zevenaar: gemeente in Gelderland, in de Lijmers, aan de weg Arnhem - Emmerik

Zoetermeer: gemeente in Zuid-Holland, aan de rijksweg van Gouda naar Den Haag

Zuidlaren: gemeente in Drente bij het Zuidlaarder Meer, op de grens met Groningen; op de 3^e dinsdag van oktober wordt de landelijk bekende paardenmarkt gehouden

Zutphen: gemeente in Gelderland aan de IJssel en het Twentekanaal; de Sint-Walburgskerk dateert deels uit de 12^e eeuw; de oude naam van de stad luidde “Zutfen”, hetgeen zuidveen betekent

Zwolle: hoofdstad van de provincie Overijssel, gelegen aan het begin van het Zwarte Water; Sassenpoort uit 1408, Lieve Vrouwekerk uit de 15^e eeuw met toren, die naar zijn vorm Peperbus wordt genoemd