Aardappelmanden met standaard afmetingen: Bodem (B) 30 cm Bovenwijdte (BW) 45 cm (van staak tot staak 43 cm) Hoogte (H) 38 cm, totaal. Vlechthoogte (h) zonder dubbele bovenkim: 34 cm Aantal staken: 24 (doorsnede 10 à 11 mm) Inhoud 35 liter, goed voor 25 kg aardappelen.
Ringdoormeter: 50 cm; plaatsen op 60 cm hoogte. Maatstok: Totale lengte 60 cm; streeppjes op: B30 cm, h34 cm, H38 cm en BW43 cm.
Alhoewel een gevulde mand overal 25 kg aardappelen kan bevatten, waren de maten van streek tot streek verschillend, zo worden in de Kempen maatmanden gemaakt met bodemstekken van 32 cm lengte.
Wissenrassen: (Nr) = Nummering volgens dalende kwaliteit.
1.(2)Belgisch rood: Salix fragilisNr.: 582 ? Standaard wis voor bijna alle toepassingen. Vertakt te fel. Kleur na drogen: oranje-bruin
2.(3)Frans Geel: Salix fragilis Vertakt te fel. Kan altijd geschild worden en blijft wit. Na drogen lichtbruine wis. Kleurt bruin door koken Kleur na drogen: lichtbruin
3.Groene kat: Salix viminalis Te dikke wissen, goed voor beugels Kleur na drogen: Lichtbruin.
4.Grijze kat: Salix viminalis Te dikke wissen goed voor beugels Kleur na drogen: Lichtbruin.
5.(4)Black Maul: Salix triandra of "Noir de villaines" Goede zachte bruine wis kleurt buff na koken en schillen. Groeit te formidabel. De beste wis om handgrepen te maken. Kleur na drogen: donker bruin
6.(1)LNN:Salix purpurea Bruine fijne wis, moet gesnoeid in het voorjaar (10 mei), anders te dik en te dik merg. Groene voet, verder bruin. Geschikt voor alles Harde wis kleurt witgeel na koken en schillen. Nog groen gekookt en niet geschild de ideale bruine wis. Gekapt, gedroogd en gekookt zeer gelijkend op belgisch rood. Verdraagt goed snoeien op 10 mei. Beter dan belgisch rood, omwille van het niet vertakken. Kleur na drogen: groenbruin of grouw. Na koken mooi bruin.
7.(5)Bleu:Salix purpurea 187 Bruine fijne wis. Geschikt voor alles. De fijnste wissen van allemaal. Voorjaarsschil geeft witte wissen. Geeft wissen voor alle toepassingen, behalve voor beugels. Vertakt bijna niet, kleurt te grouw na te lang koken om te schillen. Verdraagt snoeien op 10 mei niet goed. Kleur na drogen: donker bruin, soms zwart. (Dit is eigenlijke de beste wis maar de natuurlijke kleur is niet schoon bruin. Na schillen is de kleur niet mooi wit of licht-buff en wordt ook te snel donkerbruin).
8.(6)Green Dicks: Salix purpurea Groene fijne wis. Blijft witgeel na koken en schillen. Iets dikkere voet, bijzonder geschikt om kersenplukkorven te maken.
9.Leerteen: Dikke wis, beige kleur, Kleur na drogen: nog te bekijken
10.(7)Amerikaantje: Bruine kromme zachte wis, schoon wit na het schillen. Kleur na drogen: bruin
11.Britensis: Geel/Rode wis, vertakt te fel. Sierhout Kleur na drogen: niet van toepassing
12.Carl Jenssen: Groene wis. Uitstekende lange fijne zachte wis, kraakgevoelig. Geschikt om te schillen en beugels te omwikkelen Kleur na drogen:
13.S. Longifolia: Idem als voorgaande. Kleur na drogen: groen-grouw
14.Mawdesley: Bruine stevige wis, te dik voor fijn vlechtwerk Kleur na drogen: onbekend
15.Brittany green: Bruine fijne wis niet geschikt om te schillen, kraakgevoelig. Wis om kinderen te leren vlechten. Kleur na drogen: weet niet
16.Salix purpurea:Devos Salix Groen bruine wis, kraakgevoelig Niet geschikt om te schillen. Kleur na drogen: Bruin
17.Noir de Villaine: Salix triandra Bruine wis, zelfde als Black Maul Iets harder dan Black Maul Kleur na drogen: Grouw-bruin Na koken of stomen donkerbruin.
Opmerkingen: 1.Een goede wis heeft weinig merg. 2.In het voorjaar geschilde levende wissen blijven altijd wit na het schillen. 3.De schil van alle wissen wordt bruin tijdens het koken, worden ze niet geschild dan is de bruine kleur afhankelijk van de herfstkleur. Gele wissen worden lichtbruin, groene wissen worden bruin, donkerbruine wissen worden nog donkerder. 4.In de winter na het kappen kan men wissen na koken (of stomen) gemakkelijk schillen, maar dan is de kleur rasgebonden en altijd min of meer buff. 5.Gedroogde wissen kunnen ook gekookt worden om te schillen, die zijn dan donkerder van kleur en het kookproces duurtveel langer, is te duur. 6.De kleur van gedroogde wissen is zeker niet de herfstkleur. Gedroogde wissen zijn bijna altijd bruin (ieder ras heeft zijn eigen kleur). 7.Een wis kan veel kleuren hebben: 7.1) niet gekookt = natuurlijke kleur; 7.2) vers of groen gekookt niet geschild = bruin; 7.3) droog gekookt niet geschild = bruin; 7.4) vers gekookt en geschild = wit-buff; 7.5) gedroogd gekookt en geschild = buff; 7.6) geschild tijdens de sapstroom =wit.
8. Kleuren van Salix purpurea LNN: 8.1) groen met bruine punten (vers natuurlijke herfstkleur) 8.2) lichtbruin (vers, nog groen, gekookt niet geschild) 8.3) donkerbruin (laten drogen en gekookt) 8.4) wit-buff (vers, nog groen, gekookt en geschild) 8.5) buff (gedroogd gekookt en geschild) 8.6) wit (geschild tijdens de sapstroom, van de stok af in april of uit de waterbak). Salix purpurea LNN is de beste wis omdat ze weinig vertakt en wissen geeft met een verval van slechts 2mm per meter. De wissen zijn niet te dik aan de voet, slechts 10mm of minder. Na drogen en koken of stomen is de wis mooi bruin van kleur, iets donkerder dan Belgisch rood.
Het kappen van wissen kan beginnen Het is nu begin november en enkele rassen zijn reeds klaar om gekapt te worden. Dit jaar 2008 is een bijzonder goed groeijaar geweest en de wissen zijn van goede kwaliteit. Niet tegenstaande het wilgenhaantje goed aanwezig is geweest zijn de wissen toch weinig vertakt. Er is wel wat hagelschade te bemerken aan de wissen die niet recht omhoog groeiden. De meeste geknapte wissen heb ik in de zomer daags na de hagelbui al verwijderd, maar hier en daar is toch nog een afgeknapte wis te zien. Belgisch rood, het blad is reeds gevallen en de wissen zijn bruin gekleurd. Het Belgisch rood wordt verpakt in bundels van 6kg, van 100cm tot 200cm met interval van 20cm.
Frans geel zijn bijna vrij van blad en de wissen zijn reeds goed aan't kleuren.
Salix purpurea LNN is al goed bruin aan't worden maar de tippen staan nog vol blad
Salix triandra (noir de villaines) is reeds donkerbruin gekleurd maar de bladval is nog niet begonnen.
Salix purpurea, Leentjes (links), de bladval moet nog beginnen, deze wissen blijven groen. Salix purpurea, Bleu (rechts) de tippen staan nog vol blad, de wissen zijn al goed gekleurd.
Het bundelen van Frans geel en Belgisch rood kan vanaf heden beginnen. Misschien moet ik nog wachten tot het volle maan geweest is, om bij dalend licht te kappen. Eigenlijk hou ik daar geen rekening mee. Het vlechtseizoen kan dus volgende week beginnen.
Het is nu begin oktober en de okkernoten worden door de wind afgeschud. Ganse korven liggen er van onder de bomen. Vandaag 1 oktober de ganse dag okkernoten geraapt, ik heb wel twee manden te drogen gelegd op een rooster. Okkernoten zijn zeer voedzaam en bevatten ongeveer 8% alfa-linoleenzuur, een vetzuur of olie die in maar heel weinig planten of zaden voorkomt. Het is het omega-3 vetzuur waar tegenwoordig zoveel over gesproken wordt. Misschien zijn okkernoten in de verre toekomst wel onze enige bron van alfa-linoleenzuur, als zeevis te duur gaat worden en teveel zware metalen bevat. Veldsla is ook een bron van alfa-linoleenzuur maar de sla bevat slechts 0,25% van de gezonde olie. Okkernoten bevatten nog meer ingrediënten zoals olie (linolzuur), eiwitten, mineralen en vitamines maar daarover ga ik het hier niet hebben omdat in onze westerse voeding alfa-linoleenzuur een nog maar weinig voorkomende voedingsstof is. Voor de twee wereldoorlogen aten de mensen hier veel zoetwatervis, wellicht was dat toen een goede bron van omega-3 vetzuren. Om okkernoten goed te bewaren moeten ze goed verzorgd worden. Het drogen is belangrijk om schimmel te voorkomen. Na een maand drogen op een rooster in een droge en luchtige plaats zijn de okkernoten geschikt om te kraken en in de diepvriezer te bewaren. Zo kan een jaar rond genoten worden van de gezonde ingrediënten van de noten. Ik persoonlijk gebruik iedere dag 40 à 50 gram ingevroren gemalen okkernoten, die gaan dan rechtstreeks van uit de diepvries onder mijn gekookte aardappelen (geplet met een vork). Okkernoten worden het best rauw gegeten, je kan de kernen mixen en in soep of gewoon in water of zelfs in melk doen om te drinken. Notenmelk maken van verse okkernoten is een goede manier om s'morgens okkernoten in de voeding te voorzien. In brood gebakken of gekookt is het alfa-linoleenzuur niet altijd vers genoeg, omdat dit vetzuur gemakkelijk oxideert door de zuurstof in de lucht. In pannenkoeken kunnen gemixte kernen gemakkelijk verwerkt worden. Als de pannenkoeken dan ook onmiddelijk na het bakken opgegeten worden, zodat er weinig of geen peroxides gevormd worden. Onze dagelijkse behoefte aan alfa-linoleenzuur is 1% van ons calorie verbruik. Een werkende man verbruikt om en bij de 2.500 kilocalorieën per dag, 1% daarvan is 25 kcal, wat overeenkomt met 2,8 gram olie, omdat 1g olie 9 kcal zijn. Om dus 2,5g alfa-linoleenzuur in ons dagelijks dieet te voorzien is het nodig 2,8g x (100:8) = 35g okkernoten te eten. Wat overeenkomt met 5 à 6 okkernoten. Het is niet aan te raden meer okkernoten te eten omdat de pel rond de nootkern tanninen bevat. Tanninen zijn wel een antioxidant en wij kunnen er resveratrol van maken met onze verteringsenzymen, maar teveel is niet gezond. De tannines kunnen grotendeels verwijderd worden door de kernen te weken in koud water gedurende 16 uur, waarbij om de 4 uur het water ververst wordt. De tannines lossen gemakkelijk op in water en worden telkens weggegoten. De kernen nemen dan 30% water op, maar de pel is dan gezuiverd. Weken van noten is ook goed om het fytinezuurgehalte in de kiem te verminderen. Het fytinezuur of inositol is niet bevorderend voor de vertering en doet de mineralen opname van magnesium, calsium, ijzer en zink verminderen. Na het zuiveringsproces moeten de kernen zo vlug mogelijk in een diepvriezer gelegd worden.
Notenmelk kan van alle noten gemaakt worden, maar de meeste noten bevatten heel weinig alfa-linoleenzuur. Okkernotenmelk is de aangewezen notenmelk om gezond te blijven.
Okkernotenmelk 40 gram gekraakte en geweekte okkernoten. 250 ml water 50 gram vruchtensap naar keuze, liefst vers geperst. 10 gram vlaszaad, een vingertipje venkelzaden toevoegen, vers malen in een koffiemolen.
Bereiding: Alles in een blender en mixen tot het voldoende fijn is en de okkernotenmelk is klaar om te drinken. Met een staafmixer kan het ook.
Kersenplukkorven met een inhoud van ongeveer 16 liter, of 10kg kersen, hebben een bovendiameter van 31 à 32cm. En een hoogte van ongeveer 30cm. Bij het vlechten van een kersenplukkorf maken we een stevige bodem met stekken van 24cm lang en een dikte van 8 à 10 mm. Met 7 paartjes wordt de bodem vol gevlochten tot op 0,5cm van het stokeind. De staken (dia. voet: ~7mm, lengte: ~1,50m) worden schuin aangesneden de blees naar boven gehouden, 24 staken insteken en naar boven plooien met behulp van een kleine dolk. Een bodemkim maken van 4 dunne lange wissen, waarbij op schoot drie vóór achter één wordt gevlochten. Waarbij de wis telkens tussen stek en staak wordt getrokken en de staken op de juiste afstand worden gezet. Eénmaal rond is voldoende en één wis valt af, met de drie resterende wordt een kim gestart. Waarna de bodem op een draaitafel vastgeschroefd wordt. Bij het verder vlechten, drie wissen aanhechten met de punten, uitvlechten en nog eens drie voet op voet aanhechten. We hebben nu een stevige dubbele benedenkim waarop de hollandse neer (wissen telkens insteken) kan gestart worden. Voor de zijwand hebben we max. 72 invlecht-wissen nodig van 1,10m tot 1,50m. Beginnende met de kortste wissen vlechten we de zijwand van de korf, de punt van de wis steeds eindigen op de voet, en een nieuwe wis insteken, regelmatig goed aankloppen. Wie met lange wissen van meer dan 1,50 meter een korf wenst te vlechten en de volledige lengte van de wis wil gebruiken zal een korf moeten maken van 23 of 25 staken, en steeds de ganse wis opvlechten. Zo een korf is minder mooi, maar misschien wel sterker. We vlechten tot op 26 cm hoogte, eventueel tot gelijke hoogte vlechten met kleine wisjes. Waarna de bovenkim met de punten aangehecht worden, en nog eens voet op voet aanhechten. De wissen voor de voetkim en de bovenkim voor het starten van de korf opzij leggen, omdat hiervoor de langste dunne wissen gebruikt worden. Deze wissen hebben een diameter van ~6mm en een lengte van ~1,80m. We maken de dubbele kim, waarna alles goed aangeklopt wordt tot op 28cm hoogte. Voor de bovenrand worden eerst 5 staken achter twee afgelegd. Daarna wordt de eerste afgelegde staak vóór drie getrokken en achter twee gelegd, waarlangs dan de zesde staak wordt gelegd. Zo vlechten we de rand volledig rond waarbij de laatste 5 staken afgepend worden. Voor een kersenplukkorf zijn ongeveer 140 wissen nodig. Het gewicht van de korf is +- 1,2 kg. Alvorens de staken af te knippen wordt de beugel geplaatst. De beugel heeft een lengte van 85cm en een dikte aan de top van 12cm, aan de voet ~14cm. Om de duurzaamheid van de beugel te verzekeren wordt de beugel omwikkeld met ruwe rotan van 4/7mm. Om kersen te kunnen plukken worden deze plukkorven voorzien van een stevige lederen riem van 25mm breed met een lengte van 35 cm en een stalen haak om de korf aan de plukladder of een dikke tak te hangen.
Vroeger, toen ik nog klein was, maakte bijna iedere boer zijn eigen manden. In vele scholen werd het mandenvlechten onderwezen. Heden zijn er nog nauwelijks mensen in België die deze ambacht of stiel kennen. Vroeger waren de gemaakte manden ook allemaal bijna evengroot, namelijk in een mand ging 25 kg aardappelen. In Nederland hadden handelaars maatmanden zoals de halfmudsmanden met een inhoud van 50 liter of 35 kg aardappelen. Ook maakten de korvers manden met een inhoud van 33,3 liter of 1/3 mud, wat overeenkomt met ongeveer 25kg aardappelen een aardappelmand dus. De wissen voor die manden, die de boeren maakten, groeiden overal langs kanten en in hagen. Op enkele plaatsen waren er wissenbosjes. De kwaliteit van die wissen was ook niet jedat. Nu spreken wissentelers van Belgisch rood en Noir de villane, dat zijn bruine wissen in tegenstelling met de in onze streek alom gekende gele wissen. Die gele wissen vertakken ook zeer veel, de nieuwe rassen zoals LNN en Bleu vertakken nog nauwelijks. Op de foto kan je het verschil zien tussen de gele wissen van vroeger en Noir de villaine, beide gekookt. Vroeger gebruikten de boeren een maatstok met streepjes op om de juiste maat aan te houden. Wij hebben nu een meter ook duimstok genoemd, een mand heeft nu maten gemeten in cm. Maar alle manden die ik nog gevonden heb, zijn van verschillende inhoud. Een maatmand kan je niet meer vinden. Ik maak manden met als bodemmaat 30cm en een vlechthoogte van 31 à 32cm. Met de bovenkim en de rand erbij wordt die mand 35cm hoog. Daarbij gebruik ik een ring van 50cm diameter (hoogte plaatsing ~60cm) zodat ik een mand krijg met een bovenwijdte van ongeveer 43cm. Als ook een bodemrand wordt gemaakt, is de mand 38cm hoog. Zo bekom ik een mand voor 25kg aardappelen. De manden die hier in Haspengouw gemaakt werden waren enkele centimeters breder dan de manden die ik maak, dat was nodig om onder een bietenhakselaar te zetten.
Eerst wordt een bodem op maat gevlochten, 2cm minder dan buitenkant mand. Om de staken te kunnen aanhechten aan de bodem moeten deze aangeschalmd worden, de blees naar beneden houden. Als alle staken aan de bodem zitten worden de staken omhoog geplooid en op maat vastgebonden met een stokje. Alle staken worden vastgebonden, de maat van de mand plus 2cm aanhouden. Want bij het vlechten gaan de staken een beetje naar binnen getrokken worden. Op elke hoek wordt een dikkere droge stok mee ingevlochten om de hoeken schoon recht te houden. We beginnen met het maken van een dubbele bodemkim, met tweemaal drie lange wissen, die vertrekken aan het begin van de kortste zijde en eindigen aan het eind van de langste zijde. Nog eens aanhechten met de punten en daarna met de voet van de wissen en we hebben een bodemkim (3 à 4 dubbel) van ongeveer 5cm hoogte. De mand volvlechten met de hollandse neer. De franse neer is ook een mogelijkheid, maar is minder geschikt. Op 5cm van de te vlechten hoogte wordt de opening voor de handvatten gelaten (of ~10cm van de totale hoogte). De bovenkim met de punten aanhechten, nog eens voet op voet aanhechten en uitvlechten. Voor de bovenrand van de rechthoekige mand gemaakt wordt, zetten we een duwspin in de bovenkant en duwen de mand in zijn juiste vorm, overhoeks dezelfde maat. De bovenrand beginnen op minstens 8 staken van de hoek, anders moet de hoek afgepend worden. Op iedere hoek is een staak te weinig, dit kan opgevangen worden door de al afliggende staak, juist achter de droge hoekstaak, opnieuw mee te nemen, of een wis bij te steken. De spin blijft in de mand tot de mand gedroogd is, eventueel kan de spin vervangen worden door twee stokken met de juiste maat die overhoeks in de rechthoekige mand geplaatst worden tot ze droog is.
Momenteel beschik ik over ongeveer 20 rassen, waarvan een 5-tal bijzonder geschikt zijn voor fijn vlechtwerk zoals schotels, korven en manden.
1. Salix purpurea LNN Bruine fijne wis, moet gesnoeid worden in het voorjaar om normale wissen te bekomen. Anders worden de wissen te dik en te lang. De wis heeft een groene voet en is verder bruin. Geschikt voor alle vlechtwerk. Harde wis. Na koken en schillen is de kleur witgeel en zeker niet buff. Gekookt of gestoomd de ideale bruine wis. Gekapt en gedroogd gelijkende op Belgisch rood, maar is chocobruin van kleur. Verdraagd het snoeien op 10 mei goed. Algemene beoordeling: beter dan belgisch rood omwille van het niet vertakken.
2. Salix purpurea Bleu Nr.187 Donkerbruine wis. Geeft wissen voor vele toepassingen, behalve beugels voor korven. Deze wis heeft dezelfde eigenenschappen als voorgaande, maar verdraagd het snoeien op 10 mei minder goed. Koken en schillen geeft soms grouwe wissen, naar mijn mening niet mooi, later worden die wissen lichtbruin (buff).
3. Salix triandra Noir de villaines Bruine stevige sterke wis. Moet gesnoeid worden in het voorjaar omstreekt 10 mei. Is heel groeikrachtig. Vertakt een weinig. Na koken en schillen is de kleur buff. Bijzonder geschikt om handvaten mee te vlechten. Geeft uitstekende wissen om beugels voor korven te maken als ze in het voorjaar niet gesnoeid worden. Is samen met belgisch rood de hardste wis uit mijn assortiment.
4. Salix fragilis Belgisch rood Nr. 582 Bruine stevige sterke wis. Bijna even hard als triandra. Wis voor alle toepassingen, kan geschild worden. Vertakt te fel, daarom verkies ik bovenstaande rassen die niet of weinig vertakken. Deze wis moet net als de vorige rassen gesnoeid worden in het voorjaaromstreeks 10 mei.
5. Salix fragilis Frans geel Gele, zeer soepele wis.Kan geschild worden. Geschikt om stoelen mee te vlechten. Dezewis is de zachtste uit mijn assortiment en is zeer geschikt voor beginnende vlechters. Moet gesnoeid worden rond 10 mei, anders worden de wissen hier op de vruchtbare zandleemgrond te dik en vertakken te fel. Niet geschikt voor beugelhout omwille van te zacht,knikt gemakkelijkbij het rond zetten van vers (groen) hout.
Stekken van wissen Wissen worden gestekt in maart, (ook begin april als het vochtig en niet te warm weder is).Vers bewerkte grond is het meeste geschikt. De stekken zijn ongeveer 25cm lang en 10mm dik en worden volledig in de grond geplant. De plantafstand is 60cm tussen de rijen en 25cm in de rijen. De eerste twee jaren de wissen nietsnoeien en zorgen voor verwijdering van het onkruid in de rijen.
Het kappen van wissen Bij de grote telers worden de wissen machinaal gemaaid en verzameld. Als het blad gevallen is kunnen wissen gekapt worden. Vroegrijpe rassen verliezen hun blad al eind october. Bij laatrijpe rassen kan dat twee maanden later zijn. Vroegrijpe rassen zijn:Belgisch rood, Frans geel en Salix purpurea LNN. Midden rijpe rassen zijn: Salix purpurea Bleu Nr.187, Green dics enAmerikaantje. Laatrijpe rassen zijn: VooralSalix triandra. Als de wissen gekapt zijn worden ze gesorteerd op lengte en klaar gemaakt om te vlechten. Het spreekt vanzelf dater minder werk is aan wissen die niet vertakken.
Wissen weken, koken of stomen Vers gekapte wissen zijn niet geschikt om mee te vlechten, omdat het vlechtwerk dan los komt te zitten of verrateld zoals dekorvers zeggen. Daarom worden wissen eerst gedroogd en dan geweekt gedurende 10 dagen om ze terug soepel te maken. De weektijd is afhankelijk van het ras en de badtemperatuur.Harde wissen moeten langer weken dan zachte wissen en wanneer de temperatuurlager is duurt het weekproces langer.
Ok kunnen wissen gekookt worden om ze soepel te maken, bij dit proces moeten de wissen niet eerst gedroogd worden. Na het kappen kunnen ze onmiddellijk gekookt worden. Wissen worden hiervoor minder dan één uur gekookt tot de groene schil bruin geworden is en juist niet loslaat. De wissen mogen niet blikken zeggen de korvers. Wissen stomen is volgens hetzelfde principe als koken, maar de wissen worden dan niet ondergedompeld, dit is minder kostelijk. De schilvan alle wissen wordt bruin tijdens het koken of stomen, worden ze niet geschilddan is de bruine kleur afhankelijk van de beginkleur. Gele wissenworden lichtbruin, groene wissen worden bruin en donkerbruine wissen worden nog donkerder.
Na het koken of stomen moeten de wissen die niet geschild worden een paar dagen drogen op een koele droge plaats. Na twee à drie dagen worden die wissen in een plastiekdoek gewikkeld om verder uitdrogen te voorkomen. Daarna kan er net zoals bijhet weken zeven dagen mee gevlochten worden.
Worden geweekte, gekookte of gestoomde wissen te warm opgeslagen dan zullen ze na enkele dagen al schimmelen en gemakkelijk blikken tijdens het vlechten.
Om kersenplukkorven en andere korven te maken worden wissen meestal geschild. In het voorjaar geschilde levende wissen blijven altijd wit na het schillen. In de herfst na het kappen kan men wissen na koken (of stomen) gemakkelijk schillen, maar dan is de kleur rasgebonden en altijd min of meer buff. Gedroogde wissen kunnen ook gekookt worden om te schillen, maar dat kookproces duurt veel langer. Die wissen zijn dan donkerder van kleur.
Er wordt beweerd dat vers gekapte wissen niet geschikt zijn om mee te vlechten, maar na koken en schillen kunnen verse wissen al de volgende dag verwerkt worden. Bij niet geschilde wissen duurt het een paar dagen langer zoals hierboven beschreven.
Het korfvlechten
Nodige materialen: Weekbak of stoomstel Draaitafel Snoeischaar Gewoon mes, zeer scherp geslepen Klopijzer of hamer Doorn om rand af te pennen. Mal om beugels mee voor te vormen, alleen voor gevorderden.
Wissenkeuze Kersenplukkorven worden in normale omstandigheden gemaakt van geschilde wissen. Maar om een duurzame korf te bekomen kunnen best ongeschilde wissen van een harde soort zoals Salix triandra (Noir de Villaine) of Salix fragilis (Belgisch rood) gebruikt worden.
Sorteren van de nodige wissen
Voor een kersenplukkorf, of vergelijkbare korf, zijn ongeveer 120 à 140 wissen nodig.
6 stekken voor de bodem: dia.: 8 mm lengte: 25cm 14 invlechtwissen voor de bodem: dia.: 5 mm lengte ±125cm 24 staken voor de opstaanders: dia.: 7 mm lengte ±180cm 48 à 72 invlechtwissen: dia.: 4 à 6 mm lengte 120 à 160cm 4 wissen voor de bodemrand: dia.: 6 mm lengte ±180cm, lange fijne wissen 6 wissen voor onderste kim: dia.: 6 mm lengte ±160cm 6 wissen voor de bovenkim: dia.: 6 mm lengte ±180cm 1 beugelstok: dia.: 12/14 mm lengte ±85cm 14 wisjes om de beugel te omwikk.: dia.: 4 mm lengte ±140cm.
Van een pak wissen worden de dikste uitgezocht om de bodemstekken te knippen. De volgende dikste dienen voor de 24 staken. Dan worden de langste uitgezocht voor de bodemkim en andere kimmen. Tenslotte dienen de dunste wissen als invlechtwissen.
Om de beugel te omwikkelen worden 16 dunne lange wissen opzij gehouden.
De bodem
Wordt om en om gevlochten met een paartje tot op 5 mm van de rand.
De staken
Bij het aanscherpen van de staken wordt de blees (holle kant van de wis) naar boven gehouden. Na het insteken van de staken worden deze geplooid en boven vast gebonden. Als de staken kraken tijdens het plooien kan men ze een beetje plat knijpen met een tang of een klein dolkje gebruiken.
De bodemkim
Met 4 wissen wordt voor drie achter één gevlochten waarbij de staken op de juiste afstand gezet worden. De kimwis wordt telkens tussen de stek en staak getrokken. Dit wordt op de schoot gevlochten.
Op de draaitafel
De bodem wordt op de draaitafel vastgeschroefd of genageld, ook kan een zware blok of gewicht van 5 kg gebruikt worden. Nu kan men een ring met de juiste afmeting plaatsen om de staken op de juiste diameter te houden. Ik verkies een ring van 35 cm voor een kersenplukkorf, maar die ring is niet noodzakelijk, maar wel nodig om altijd dezelfde maat aan te houden.
Het invlechten
Begin met een onderste kim van drie wissen waarbij de toppen aangelegd worden en twee voor achter één gevlochten wordt, een volledige kim bestaat uit 6 wissen. Dus worden nog eens drie wissen bij gestoken of aangelegd, ditmaal voet op voet en twee voor achter één gevlochten.
Er zijn verschillende methodes om de opkant van de korf te vlechten. De voornaamste zijn.
De Franse (n)eer waarbij 24 gelijke wissen aangelegd worden en ingevlochten.
De Hollandse (n)eer waarbij de wissen één voor één, al dan niet ingestoken, gevlochten worden. Bij de hollandse (n)eer worden de invlechtwissen op lengte gesorteerd en de korste worden eerst ingevlochten. We vlechten tot een hoogte van 26 cm. Het vlechtwerk eindigt met de bovenste kim. Weer worden de kimwissen met de toppen aangehecht, of ingestoken langs de staak, en twee voor achter één gevlochten en nog eens voet op voet aangelegd (of ingestoken) en twee voor achter één gevlochten.
De bovenrand
Voor een volle afwerking wordt achter twee voor drie achter twee gevlochten. De staken worden eerst gebogen over een stokje dat tweemaal de dikte heeft van de staken.
Eerst worden vijf wissen achter twee afgelegd, waarna de eerste wis voor drie achter twee gevlochten wordt.
De laatstevijf wissen van de rand moeten afgepend worden met behulp van een doorn.
Gevorderden kunnen een vlecht aan de bovenrand maken, waarbij dan drie, vier of vijf wissen bijgestoken worden voor respectievelijk een vlecht van drie, vier of vijf.
De beugel
Een beugelstok is best van te voren gevormd om de korf niet uit zijn ronde vorm te trekken.
De beugelstok wordt geplaatst voor de rest van de staken afgeknipt wordt met een snoeischaar.
De beugel wordt omwikkeld met lange fijne wisjes die aan de kant gelegd werden.
Eén wisje wordt ingestoken en rechtsom 5-maal om de beugel gewikkeld en rond de rand gehaald. Waarna de beugel met 12 à 14 wisjes vol gewikkeld wordt. De toppen van de wikkelwisjes worden vastgebonden door een wisje er rond te wikkelen. Voor een beugelafwerking zijn zeer soepele wisjes nodig.
Een pas gevlochten mand moet nog drogen. Daarvoor wordt de mand op een droge luchtige plaats opgehangen. Als ze op devloer geplaatst wordt zal de bodem vlug schimmelen.
Aan allen die een korfje of mandje willen vlechten veel succes, groetjes.
Eind april bij controle van mijn wijmengriend zie ik een invasie van het elzenhaantje, bij duizenden waren ze aan het knabbelen aan de jonge wilgenblaadjes. Zaterdag 26 april heb ik dan gesproeid met een pyrethroide en een uur later was er geen enkel kevertje meer te vinden. Na amper een week is dezelfde plaag weer terug en sproeide ik opnieuw met een pyrethroide. Bij duizenden zitten de kevertjes op de jonge blaadjes
De griendhaantjes zijn aan de onderkant ook zwart Na enkele uren waren weer alle kervertjes (elzenhaantjes) verdwenen. Omstreeks 10 mei snoeide ik de jonge scheuten terug op 3 à 4 ogen. Het was toen niet nodig om opnieuw te sproeien ik heb geen enkel kevertje opgemerkt. Het is nu het vierde jaar dat ik een kleine wilgengriend heb. De vorige jaren heb ik weinig last gehad van ziekten of plagen. Als ik dit jaar in mijn griend de wilgenhaantjes onder controle krijg, ben ik misschien weer voor enkele jaren ervan verlost.Vorig jaar zag ik ook al enkele kevertjes, maar een plaag zoals dit jaar was het niet. Die beestjes kunnen tot 900 eitjes leggen, en kunnen 3 à 5 generaties per jaar voortbrengen. In de zomers hebben elzenhaantje een snelle generatie wisseling. Vandaag 4 mei 2008 heb ik geen enkel kevertje gevonden. Misschien hebben nog maar weinig kevertjes gelegd en zal de plaag nu wel verdwenen zijn. Het is nu 31 mei en ik kan nog steeds geen larven van elzenhaantjes vinden. Waarschijnlijk ben ik ervan verlost voor enkele jaren. Zoals u verder kan lezen was dit ijdele hoop. Vorige donderdag 22 mei sproeide ik het onkruid met Glyfosaat 360 g/l (100 ml per 10 liter) en nu is er ook veel minder onkruid tussen de rijen. Omstreeks 15 juni zal ik nog een laatste keer sproeien met Glyfosaat zadat er in de herfst weinig of geen gras of onkruidstengels tussen de wissen staan. Mijn wissen staan op kleine stronken ongeveer kniehoogte zodat ik (met een sproeikap) gemakkelijk onder de wissen kan sproeien met een herbicide. Om groeibelemmering te voorkomen sproei ik na 21 juni niet meer met een herbicide tussen mijn wissen. Om het nog opkomend onkruid en grasssen tegen te gaan kan ik enkel nog maaien met een bosmaaier. Op 21 juli zijn de grassen weer behoorlijk gegroeid en ik zal toch nog een paar keer moeten maaien.
Bij nazicht van mijn griend omstreeks 21 juli merkte ik opnieuw veel kevertjes op, maar omdat sproeien op het drie meter hoge gewas niet gemakkekijk is met een rugsproeier, heb ik besloten de plaag die overigens niet zoveel schade aanricht te tolereren en volgend jaar in het voorjaar opnieuw in te grijpen. Het was dus ijdele hoop in mei, toen ik dacht de plaag al onder controle te hebben. Misschien kunnen natuurlijke predators zoals onzelieveheerbeestjes de uitbreiding van de griendhaantje nog een beetje tegenhouden maar helemaal onder controle krijgen... dat denk ik niet.
Op 31 augustus '08 heb ik veel larven van het griendhaantje opgemerkt en ook heelwat verdroogde aan de onderkand afgeschraapte wilgenbladeren. sproeien is nu geen optie meer. Maar volgende jaar in het voorjaar zal ik zeker op mijn hoede moeten zijn als het jonge blad van de wissen weer verschijnt in de maand maart. Als er volgend jaar in april warme dagen zijn, zal het griendhaantje zeker terug opduiken. Misschien is het wel nodig om te zoeken naar een systemisch insecticide met een nawerking van een maand zodat de cyclus van het wilgenhaantje in mei volledig onderbroken wordt.
Kolenhandelaars gebruikten vroeger een Ben, waarin 25 kg kolen gingen. Om deze mand te maken kapte ik een bussel Belgisch rood op mijn wilgengriend, het gewicht was ongeveer 6 kg. Bij mijn thuiskomst zette ik onmiddelijk de ganse bussel in de stoompot. Na een uur en half kon de hele bussel geschild worden. Er reste mij nog 3,5 kg geblikte wissen, die één nacht in een plastiek doek gewikkeld gelegen hebben om soepel te worden. Na sorteren van de wissen maakte ik een mand voor 25 kg steenkool (20 kg aardappelen ). Werkwijze: Bodemstekken van 26 cm. 24 staken aanscherpen (blees naar boven houden) en in de bodem steken, een beetje plat knijpen en omplooien, dat omplooien kan ook met behulp van een klein dolkje dat juist boven de plooi in het hout gestoken en vastgehouden wordt. De staken boven samen binden. Op schoot een bodemkim van 4 wissen vlechten, met de voeten aanhechten en "drie voor achter één vlechten" waarbij de staken op de juiste afstand worden gezet. De bodem met de staken op een draaitafel vast schroeven. Een nieuwe kim met de toppen aanhechten en "twee voor achter één vlechten" nog drie wissen voet op voet aanhechten en verder opvlechten. Een hoepel diameter 45 cm plaatsen en de mand volvlechten met de hollande neer, tot op een hoogte van 30 cm. Weer een dubbele kim maken. De mand goed aankloppen met een zwaar klopijzer van 1 à 2 kg. De bovenrand "achter twee voor drie achter twee" vlechten. Alle uitstekende toppen afknippen en opschonen. Twee handvatten met speciaal soepele wissen aan de mand vlechten, niet vertakt belgisch rood of noir de villane zijn uitstekende wissen voor handvatten. De mand op een luchtige plaats ophangen om te laten drogen. De rest van de wissen kan gebuikt worden om een broodschotel te maken. Je kan de rest ook gewoon laten drogen en voor de volgende vlechtbeurt een nacht in water leggen.
Het is nu begin oktober en de okkernoten worden door de wind afgeschud. Ganse korven liggen er van onder de bomen. Vandaag 1 oktober de ganse dag okkernoten geraapt, ik heb wel twee manden te drogen gelegd op een rooster. Okkernoten zijn zeer voedzaam en bevatten ongeveer 8% alfa-linoleenzuur, een vetzuur of olie die in maar heel weinig planten of zaden voorkomt. Het is het omega-3 vetzuur waar tegenwoordig zoveel over gesproken wordt. Misschien zijn okkernoten in de verre toekomst wel onze enige bron van alfa-linoleenzuur, als zeevis te duur gaat worden en teveel zware metalen bevat. Veldsla is ook een bron van alfa-linoleenzuur maar de sla bevat slechts 0,25% van de gezonde olie. Okkernoten bevatten nog meer ingrediënten zoals olie (linolzuur), eiwitten, mineralen en vitamines maar daarover ga ik het hier niet hebben omdat in onze westerse voeding alfa-linoleenzuur een nog maar weinig voorkomende voedingsstof is. Voor de twee wereldoorlogen aten de mensen hier veel zoetwatervis, wellicht was dat toen een goede bron van omega-3 vetzuren.
Okkernotenmelk 
Vroeger, toen ik nog klein was, maakte bijna iedere boer zijn eigen manden.
Rechthoekige mand
