Toeristische wandeling met aandacht voor de Madonna-beeldjes in de stad

Op verzoek van vele bezoekers en wandelaars aan mijn blog "Antwerpen, mijn geboortestad", hebben wij besloten de "Madonna's" zo goed mogelijk te situeren met bijhorende tekst en foto’s, mits toelating van www.verbeelding.be. 

 Wij kregen hierbij ook de hulp van de vzw ‘Voor Kruis en Beeld’ en Vrienden van de Antwerpse Madonna's.

(nota auteur : naar aanleiding van 75 jaar werkzaamheden in de straten van Antwerpen geeft deze vzw een nieuwe publicatie uit met als titel "Madonna en heiligenbeelden in de Antwerpse binnenstad"  Prijs : 19,50 €.   Vanaf mei 2010  bestelbaar bij het secretariaat tel. 03/455.58.44  Email iha@scarlet.be  surf ook naar www.verbeelding.be

Tevens is alle steun welkom op 220-0131937-53) .   Voor de liefhebbers een must.

           In het voorwoord schrijft Schepen Ph.Heylen:
“””In het recente verleden werden we ons als Antwerpenaren opnieuw meer bewust van deze uitzonderlijke rijkdom. Enkele jaren geleden verscheen onder impuls van de stedelijke erfgoedcel, in samenwerking met de vereniging ‘Voor Kruis en Beeld’, een overzichtswerk over beelden van Maria in de Antwerpse binnenstad. Dit werk ondersteunde de gevoeligheid voor dit kwetsbaar patrimonium en was zowel een retrospectief bilan als een meer proactieve impuls voor de toekomst”””.
         

In deze wandeling komen vele anecdotes en uitspraken van George Van Cauwenbergh uit zijn boek "Gids voor Oud Antwerpen".

     Wij zullen trachten de beelden te situeren en deze in te lassen in de reeds bestaande en aangename toeristische wandeling (zie wandeling nr 29 op het blog : http://blog.seniorennet.be/alfonsvc).  Het is in feite het vervolg aan deze wandeling.

     Het was de wandelaar opgevallen dat er tijdens deze wandeling zoveel "Madonna-beeldjes" de gevels versierden en… inderdaad waar men zich ook bevindt in Antwerpen
men kan er niet naast kijken.  Maria is namelijk de patroonheilige van de stad en versiert vele huisgevels op straathoeken, steegjes en binnenplaatsen, zelfs op het Stadhuis.

     De meesten zijn van de hand van Walter Pompe, Artus Quellin, Pieter Verbrugge (de Oude), e.a.  Vroeger waren er zo'n 160, waarvan 60 historische beelden. In de kernstad zijn het meestal beschermde monumenten.  Hoeveel er nu nog zijn kunnen wij niet zeggen(*) gezien vandalisme, diefstal, ouderdom maar vooral het slopen van gebouwen hier de oorzaak van zijn.

     In de 16° eeuw was de Spaanse invloed onmiskenbaar en was het plaatsen van Madonnabeelden op straathoeken een algemene regel. Zij hadden ook een doel want de weinige verlichting onder de beelden was in feite de enige straatverlichting.  Onder de sansculotten (wet tot het verwijderen en vernietigen van heiligenbeelden, 1795) verdwenen de madonnatjes en komen in 1814 feestelijk terug te voorschijn.  Aug. Thijssen vermeldt in zijn voortreffelijk boek "Antwerpen vermaard door den eeredienst van Maria" (1922) 500 Mariabeelden, van de prachtigste kunstwerken uit de gotiek, barok en rococo tot de eenvoudige uitingen van primitieve volkskunst en 19° eeuwse"bondieu-serie".

     Maar laten we eerst beginnen met onze zoektocht naar de Madonna's op het traject Centraal Station, via Meir, Groenplaats, Grote Markt, het oude stadscentrum en terug, traject dat is terug te vinden op onze wandeling "Wandeling voor de toerist".   

                     
     Op de De Keyserlei konden wij geen enkel beeldje terugvinden, maar eens de leien over, zoveel te meer.  Beginnen we op de Meir, dan bemerken wij aan het nr 39, aan de hoek
met Lange Klarenstraat een "Madonna met Kind", één van de meest bezienswaardige en opvallendste verschijningen in Antwerpen.                      
                                  
Het blijkt gemaakt te zijn door de Antwerpse
beeldhouwer Laurentius Gillis (1688-na 1740), een onbekend gebleven leerling van Michel Van der Voort (1667-1737).
Beschermd monument door het Besluit van de Vlaamse Executieve dd. 2.3.19834.  

Meir 79 :      Madonna met Kind gerealiseerd door (Jan) Frans Deckers (1835-1916).

Het beeldje  bevindt zich op het huis "Het Wapen van Spanje".  Madonna kijkt
hier glimlachend naar haar naakt kind dat ze op de linkerarm draagt en tevens aan het handje neemt.
Beschermd monument op 2.3.1983. 

Meir 105 : Madonna met Kind

                                                             

Dit beeld bevindt zich hoog naast het balkon, op de scheidingswand met het pand 107, dat sinds 1896 een uitgang heeft van het Instituut van de Dames van het Christelijk
Onderwijs.  Hier draagt Madonna het Kind eveneens op de linkerarm en staat op een wereldbolvormig voetstuk met slang.

Huidevettersstraat (hoek Meir, aan de Meirbrug)
Een vrij imposant madonnabeeld dat de volledige hoogte inneemt van de tweede verdieping.

Schoenmarkt 12 : Madonna met Kind 

                  
                     
Bevindt zich in een halfronde gevelnis met schelpmotief.  Maria getooid met een mantel over het hoofd, houdt haar kind op de linkerarm.  Jezus rust met zijn hoofdje
tegen haar schouder.  Beiden dragen een aureoolring.  Het werk is van (Jan) Frans Deckers (1835-1916)

Schoenmarkt 8 : Madonna met Kind, gemaakt door J.B. Vos in 1840

                                    

                                                 "Schoenmakerskapelleke" 

  Jezus leunt hier met zijn hoofdje op de schouder van Maria en kijkt kinderlijk nieuwsgierig toe hoe zijn moeder de Slang van het Kwaad vertrapt.
Beschermd monument bij KB 2.9.1976.

Schoenmarkt 3 (Torengebouw)
                                
                     
Hier op de 7° verdieping bevindt zich een uitvergroot beeld van een werk van de Franse beeldhouwer Roger de Villiers (1887-?) uit 1925.  Moeder en Kind zijn hier eveneens getooid met een aureool boven het hoofd.
Beschermd monument dd. 2.9.1976.

Groenplaats 28-29 - Hoek St.-Pieterstraat - "Madonna "OLV.-ten-hemel-opgenomen" -
                          
                    
In juni 1918 viel het broos geworden terracottabeeld, van Michiel Van der Voort (1667-1737) naar beneden.  Twee jaar later werd het gecopiëerd door beeldhouwer Petrus De Roeck (1862-1931).  In 2004 werd het gerestaureerd en herschilderd.
Beschermd monument KB 2.9.1976.

Groenplaats 22 "Madonna en Kind"

                               

In 1982 stortte dit beeld van Albert Poels naar beneden tijdens een storm.  In 2003 werd het vervangen door een in natuursteen herkapte versie van Dirk Lenaerts.  Het origineel wordt bewaard in en depot.

Handschoenmarkt 4   "Moeder Gods (O.L.V. op Handschoenmarkt)
                               
                    

Maria staat hier op de maansikkel, met Kind op de rechterarm, die zich stevig aan zijn moeder vasthoudt.  Bijzonder artistiek isq de dubbele lichtarm in smeedijzer, gevormd door 2 bloemenranken waaraan een sierlijke lantaarn hangt (1947).

Handschoenmarkt - OLV-kathedraal -westportaal 
                            
                    

Maria's laatste oordeel met heiligen e.a.

Handschoenmarkt - OLV - onbevlekt ontvangen  westportaal kathedraal
                      
Werd in 1855 geplaatst.  Is een sculptuur van J. Van Aerendonck (1822-1881) uit witte Franse Grès-steen.

Oude Koornmarkt - Groenkerkhofstraat 1 - Madonna en Kind "OLV Medeverlossers"
                     
Het steekt hier  met een kruisstaf de slang aan de voeten van Maria dood.
De luifel is bekroond met een kruis op een bol.
Onder aan het beeld hangt een smeedijzeren arm met een lantaarn.  Het beeld zou van J. Timmermans zijn met als datum 1853.
Beschermd Monument KB 2.9.1976.

Oude Koornmarkt 32  Pelgrimstraat  "OLV Onbevlekt Ontvangen"

                    
                               
Mooi verzorgd beeld van Madonna en Kind, die onder een prachtig versierd baldakijn staat met in de top een kruis.  Achter het beeld een duif met stralenkrans.  Maria vertrapt hier de slang, symbool van het Kwaad.  Onder aan het beeld engeltjes, een wolkendek en sterren.
Beschermd Monument KB 2.9.1976.

Reyndersstraat 26-28 - Leeuwenstraat -   "Moeder Gods"

                   
 
Maria staat hier onder een veelhoekig baldakijn met 15 vergulde kwasten.  OLV vertrapt de slang die zich met een appel in zijn bek rond de wereldbol slingert.
Beschermd Monument KB 2.9.1976.

Hoogstraat 15 (inkom Vlaaikensgang) - Madonna - "OLV Onbevlekt ontvangen"

           In de deuromlijsting 3 heiligen St.-Margaretha met de draak - in het midden Johannes de Evangelist met de opvliegende adelaar en tegen de stijl van het bovenlicht Maria.

Het serpent, met de appel in de muil, wordt vertrapt en hangt diep teneergeslagen.  Maria staat op de maansikkel met achter het hoofd een krans met 12 sterren.  Boven haar hoofd een gevleugeld engelenhoofd.

Grote Markt 15 - Wisselstraat   Madonna en Kind "OLV Medeverlossers"

                   
                           
Eén van de mooiste beelden van de stad.  Jezus zou hier met een kruisstaf, die verdwenen is, de kop van de slang verpletteren.

Grote Markt 60  - Torgfbrug  - Moeder Gods (OLV op de Tromp)
                           
                       

Moeder God staat hier in een prachtig kapelletje
Beschermd Monument KB 2.9.1976.

Grote Markt 1 - Stadhuis - OLV van Loreto -

              

   Hoog in een nis, versierd met 12 sterren staat Maria, met haar lange golvende haar tot haar middel, op een maansikkel.
Beschermd Monument dd. 6.2.1936 
Loreto is een plaatsje in Italië waarheen het Nazarethse huisje van Maria door engelen zou zijn overgebracht en dat daardoor is uitgegroeid tot een bedevaartsoord.  En OLV van Loreto meteen ook patrones van de vliegeniers is geworden.

Suikerrui 18   - Madonna met Kind" - "Moeder Gods".

                   
                              
Dit beeldje is een nieuw 20 eeuwse uitgave.  Het stond vroeger op de hoek van de Boterrui en de Kaasrui, maar wegens verbouwingswerken kwam het op haar huidige plaats te staan.

Driehespenstraat  Calvariegroep

    

 Christus, Maria, Johannes staan tegen de gevel van het Vleeshuis op de zogenaamde "Bloedberg".  Het is een werk van meester-timmerman Cornelis Van Dael.
Beschermd monument KB 2.9.1976

Repenstraat - Vleeshouwerstraat 38-40  "Madonna met Kind"- OLV Medeverlossers.

                                     

 Dit beeld  is van Alexander Van Papenhoven (1668-1759).
Bekijk het kleed van Maria.  De H. Maagd toont trots haar kind en vertrap de slang.
Beschermd monument KB 2.9.1976

Lange Doornikstraat 27  - "Madonna met Kind" - "Moeder Gods" (OVL van de Rozenkrans).

                           

Dit beeldje stond vroeger op de hoek van de Kleine Koraalberg en de Zirkstraat. 

Oude Beurs 48 - Schoenmakersstraat

                          

De Moeder Gods draagt het Kind op de linkerarm. Dat Maria haar uitverkiezing als moeder van Jezus te danken heeft aan Gods genade wordt ook hier verzinnebeeld door de duif van Gods Geest boven haar hoofd, in een grote stralenkrans. De console is met drie kleine engelenhoofden getooid.

Hendrik Conscienceplein 12 - Carolus Borromeuskerk- "Madonna met Kind" - "Moeder gods"

Omstreeks 1980-1990 werd dit zoeterige, witte madonnabeeldje hier op een cirkelvormig diepblauw gevelveld aangebracht.
Onze-Lieve-Vrouw houdt het kindje op de rechterarm.


Wolstraat 23 - "Madonna met Kind" - "Moeder Gods"

Prachtig beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind getiteld 'De geboorte der Allerheiligste Maagd en Moeder Gods Maria' is

Maria, gekleed in zware drapering, houdt haar Kind zwierig voor zich uit; Jezus is met een been over haar arm gekropen. In zijn rechterhand heeft hij enkele roosjes die hij zijn moeder wil aanbieden.

De luifel wordt bekroond door een indrukwekkend grootse stralenkrans met Mariamonogram.
De console is overvloedig versierd, hij wordt geflankeerd door twee gevleugelde engelenkopjes en bevat een cartouche met een Latijnse tekst als chronogram: 'ILLUXIt MUnDo eXUrgIte CIVes’ – ‘Hij bracht het licht in de wereld, sta dan op, burgers’, dit duidt het jaar 1744 aan.

Het geheel van sculptuur met baldakijn, console, lantaarn en bijwerk werd in november 2006 in situ gerestaureerd door Dirk Lenaerts. De stralenkrans met mariamonogram werd verguld door Geneviève Hardy.

• Beschermd monument, K.B. 2 september 1976.

Bontwerkerplaats - Wolstraat 37 -"Madonna met Kind"
           
                         
Boven een deur van deze binnenplaats werd in de loop van de 20ste eeuw een eenvoudige gepolychromeerde huismadonna in een open toonkast geplaatst.
De ganse Bontwerkersplaats, inclusief het madonnabeeld, werden als monument beschermd bij K.B. van 17 juli 1981.

Hier eindigt deze uitstap.  We gaan een 20tal meter verder in de Wolstraat en kunnen hier de tram nemen in de richting van het Centraal Station.  Aan de 4e halt, (Koningin Astridplein), verlaat U het tramrijtuig en U bent terug aan het Centraal Station.

Bronnen :
- Gids voor Oud Antwerpen, van George Van Cauwenbergh
- Vzw Voor Kruis en Beeld & Vrienden van de Antwerpse Madonna's
- Erfgoedcel"
- Materiaal van Wim Strecker
- Foto’s komen, mits toelating, uit de site www.verbeelding.be

___________________________________________________                                                  

(*) zie de inventaris der gevelbeelden in "Madonna en heiligenbeelden in de Antwerpse binnenstad" .

                                                         -o-o-o-O-o-o-o-