Zeer veel familienamen zijn van toponiemen (aardrijkskundige namen) afgeleid. Deze namen geven aan waar men vandaan kwam (herkomstnamen), welk gebied of landgoed men bezat of beheerde, of welke huizen men al dan niet met bijbehorend land in eigendom of huur had.
Bij deze laatste groep duiden de namen tevens aan waar men woonde. (Straatnummers waren immers nog niet ingevoerd!) Dit type naam wordt dan ook wel met de term ‘adresnaam’ van de herkomstnamen onderscheiden. Herkomstnamen gaan voornamelijk terug op namen van steden, dorpen en landen; adresnamen op microtoponiemen: namen van huizen, velden, waterlopen, straten. De elite die zich naar haar bezittingen noemde, plaatste zich als het ware tussen deze categorieën in.
Voorbeelden van adresnamen:
-Van der Heide, Hordijk, Van der Meulen, Nijdam, Verdonck, Van der Werf
-Boerderijnamen eindigend op –ing of –ink: Aalderink, Bruggink, Joling, Lanting.
Verwant met de herkomstnamen zijn de woonplaatsnamen of adresnamen. Maar in deze categorie wordt niet de voormalige, (zoals bij onze familienaam) maar de actuele woonplaats van de naamdrager genoemd, zijn domicilie als het ware. Net zoals de herkomstnamen bevatten ze een topografische aanduiding, die verwijst naar een vast punt in het ruimtelijke referentiekader van een kleinschalige gemeenschap. Dit kan bijvoorbeeld de woning zijn van de naamdrager (zijn huis, een kasteel, hoeve, herberg), de landschappelijke sector waarop of waarbij hij woont (een bos, een heideveld, een moeras, een cultuurlandcomplex), of een ander verschijnsel dat dienst doet als ruimtelijk richtpunt (waterlopen, waterovergangen, grenspalen, veldkruisen, stadspoorten, alleenstaande bomen, galgen, uitkiokposten, enzovoort). Zowel herkomstnamen als woonplaatsnamen bevatten dus een aardrijkskundige benaming. Bij de eerste categorie gaat het om namen die al tot vaste plaatsnaam of toponiem waren versteend op het ogenblik dat er bijnamen mee werden gevormd.
Familienamen uit hetzelfde topografische grondwoord vertonen heel wat klank-, vorm- en spellingvariatie. Vele ervan zijn immers gefixeerd in hun dialectische gedaante, met regionaal bepaalde klankvarianten als heide/hee, broek/breuk, moes/moos enz. Morfologisch verschillen namen in hun samenstelling (ze bevatten al of niet een voorzetsel en/of lidwoord), afleiding (verschillende suffixen) of flexie. De morfologische hoofdtypes zijn:
-Onverbogen hoofdwoord zonder voorzetselaanloop: Bos
-Hoofdwoord met genitiefuitgang: Broeks
-Voorzetsel + (al dan niet verbogen) lidwoord + (al dan nier verbogen) hoofdwoord: Van de(n) Bos(se)
-Ver- (samentrekking van ‘van der’) + hoofdwoord: Verkouter
-Hoofdwoord + element –man(s): Bosman(s)
-Hoofdwoord + suffix –ma: Miedema
{Devos-2001, p 18, 22-23} {Ebeling-1993, p 117}
Namen met het voorzetsel ‘van’ wijzen op de herkomst uit een bepaalde plaats en dit, soort namen treffen we vooral in Noord-Brabant en Vlaanderen op grote schaal aan. Familienamen eindigend op –sen zijn meestal namen die teruggaan op patroniemen die met het woord –sone (=zoon) zijn samengesteld: Jansen = zoon van Jan. Veel varianten met –se blijken van Zeeuwse oorsprong te zijn (Janse, Jacobse, Jobse). Namen eindigend op –en en/of –s zijn vaak verborgen naamsvormen. Bijvoorbeeld Jacobs, een patroniem dat ontstaan is uit ‘Jacobs sone’ of ‘Jacbsz’
Onze naam is misschien een toponiem. De betekenis: van de Maas afkomstig. We vinden ondermeer als naamsvarianten:
-Van der Maesen, Vermaas
-Vermaes, Vermasen
-Vermazen, Vermaesen
-Vermassen (enkel in huidig België gevonden), Vermast (betreft een verkeerde overschrijving van de familienaam in de 19e eeuw.
We hebben ondermeer devolgende naamsvermeldingen en literatuurreferenties gevonden:
. {A.T. Vermaas, Geschiedenis van het geslacht Vermaas/Vermaes, Schoorl (Pirola) 1999}
. {A.J. Giljam, Tien familienamen op Tholen en Sint Philipsland, V, Dreischor 1996}
.Heinric van der Mase – Dordrecht inkomsten 1284-85 {Stadsrekening Dordrecht 1283-87,p 16}
. Gerardus van der Maas (Naaldwijk 1742-Amsterdam 1811) {G.W. van der Maas, ‘Kwartierstaat Van der Maas’, in: Amselland (1994), nr 13, p 173-176}
. {F. Claes, ‘Herkomstnamen en immigratie in Diest tot 1400’, in: Naamkunde 30 (1998), p 123}.
Een andere mogelijkheid is dat het om een metroniem gaat, een naam die afgeleid is van een vrouwennaam. Vermasse(n) zou dan kunnen afgeleid zijn van Ver (= Vrouw) Masse. De naam betekent dan “kind van Vrouw Masse”. Masse - Mette - Matte is van oorsprong Germaans (Mathilde) In de stad Diest werd in 1321 een zekere Reiners vander Masen geregistreerd, de oudste naamgenoot in Vlaanderen die ons bekend is. Uit 1396 kennen we een zekere Wouter van der Massen en uit hetzelfde jaar ook een Jan Vermassen die in Velzeke woonden. Zij werden vermeld in het buitenpoortersboek van Geraardsbergen.
We mogen er dan ook van uitgaan dat naar alle waarschijnlijkheid de "Vermassens" eewenlang in de streek van Zuid-Oostvlaanderen woonden, mogelijks zelfs afstammelingen van een of andere Germaanse familie (zie : de Franken)
Bovendien hebben we twee familiewapens gevonden op naam van ‘Vermasen’, er werd evenwel nog geen enkele link gelegd tussen ‘onze’ familie (Stamvader op dit ogenblik Matheus Vermassen, omstreeks 1600) en een mogelijke oorsprong in Nederland in de buurt van de Maas. Alhoewel ik meer en meer de voorkeur geef van een Germaanse oorsprong in de streek rond Velzeke en Balegem
Naam: Vermasen
Bron: Heraldische databank {CBG, GHS 02D38, Genealogie der Familie Van Suchtelen, 1812, blz. 134}
Wapen: In zilver een blauwe kraanvogel met in de linker opgeheven poot een steen.
Naam: Vermasen
Plaats: Gelderland
Bron: 0054 I, 252 H.M. werner, Gelderse Kasteelen, Historische, oudheidkundige en genealogische studiën. Zutphen, 1905-’08. 2 dln. 4’, ill. {C.B. Geld. V. alm. 1894,94}
