Daguitstap naar Mortsel

Kasteel Cantecroy en Fort IV
Gent 9:07 u. – Mortsel–God 10:14 U.

Gent: Betrokken tot zwaar bewolkt
Mortsel - God: Zwaarbewolkt en buien.

Het kasteeldomein Cantecroy zorgt samen met Fort 4  voor een groene verademing
binnen het dichte bebouwde weefsel van Mortsel.

Voormiddag Kasteel Cantecroy.

De bestaande gebouwen (kasteel, hoeve en poortgebouw) op de site hebben een vrij gesloten typologie met specifieke raampartijen. Er is een weinig directe relatie tussen gebouwtoegangen en het park.
Het kasteel en de kapel hebben samen een bebouwde oppervlakte van 1.700 m². Het hoeve heeft een oppervlakte
van 300 m². Het poortgebouw heeft een oppervlakte van 400 m². De gezamenlijke bebouwde oppervlakte is 2.400 m². De gezamenlijke bovengrondse vloeroppervlakte is 7.829 m². Onder het kasteelgebouw bevindt zich een kelder van 1.809 m².

Het kasteel Cantecroy is een van de oudste burchten uit Antwerpen, en ontstond waarschijnlijk uit een Frankische nederzetting. De geschiedenis van dit kasteel gaat terug tot ver voor de Middeleeuwen.
Cantecroy speelde een belangrijke rol zowel in de Antwerpse als in de Belgische geschiedenis.
In de vroege middeleeuwen beheerste de burcht Cantincrode één van de belangrijkste toegangswegen naar Antwerpen. Volgens een keure uit 1289 hoorde de heerlijkheid Cantecroy toe aan Ridder Wouter Volckaert. Hij was één van de invloedrijkste en welstellende lieden van die tijd.

Voormalige eigenaars zijn o.m.: Volcaert (13de e), Berthout (13de e. tot 14de e.), Van Ranst (14 de e. - 16 de e.).
In de 16de e. verbouwde Kardinaal Antoine Perrenot de Granvelle, (minister van Karel V, raadgever van landvoogdes Margaretha van Parma en de eerste aartsbisschop van Mechelen) het middeleeuwse slot tot een weelderig prinselijk buitenverblijf en vergrootte het landgoed die in 1570 door Filips II tot het graafschap Cantecroy verheven werd.

Het werd een trefpunt voor diplomaten, geleerden en kunstenaars. Willem de Zwijger was een regelmatige bezoeker. Kardinaal Granvelle en later de hertog van Alva brachten ook de nodige versterkingen aan. Cantecroy was immers zeer strategisch belangrijk als versterking voor Antwerpen en als controlepunt voor de wegen van Antwerpen naar Lier en Mechelen.

Cantecroy in de 17^de eeuw met de brede grachten en versterkingen.

Voor de aardenwal werd een zware ringmuur gebouwd met bastions op de hoeken en aan de noordzijde een verhoogd artilleriestukkenterras. Zo werd Cantecroy in die tijd de voornaamste uitvalsbasis van de Spanjaarden in onze streken.

Na de plundering van de Spaanse soldaten, de Spaanse Furie genoemd, op 4 november 1576 te Antwerpen om hun achterstallige soldij te recupereren, ontstond een zeer sterk anti-Spaanse stemming in de Lage Landen. Dit leidde tot het aaneen sluiten van de gewesten van de Nederlanden en zich verenigden in een Generale Unie die ondertekend werd op 8 november 1576, of ook de Pacificatie van Gent. Ze werd ondertekend in de pacificatiezaal van het Stadhuis van Gent. Dit politieke enorm succes voor Willem van Oranje.

Na de Pacificatie van Gent werden de Spanjaarden aangevallen door de verenigde Nederlanden en teruggedreven. Cantincrode hield lang stand maar moest zich in 1577 overgeven. In 1577 werd het slot ingenomen door de troepen van Willem van Oranje. Twee jaar later werd Cantecroy door Alexander Farnese, hertog van Parma, heroverd. Hij vestigde er zijn hoofdkwartier tijdens het beleg van Antwerpen van 3 juli 1584 tot de val van Antwerpen op 17 augustus 1585.

U vormgeplaatste gebouwen, de vierkante donjon (behoort tot het oudste deel), ronde toren en polygonale hoektoren. Op de foto rechts: de donjontoren en op het voorhof een schandpaal.

Met het Twaalfjarig bestand (1609 – 1621), een periode van wapenstilstand tijdens de Tachtigjarige oorlog waarin niet of nauwelijks door de Verenigde Republiek der Nederlanden met de Spanjaarden werd gevochten, kwam er voor Cantecroy een tijdperk van afbraak van quasi heel het centrale gedeelte. De door schulden overlaadden eigenaar Jan Maes riep hulp in van de stad Antwerpen, die hun kans schoonzagen om definitief met Canteroy af te rekenen en Maes verplichtte de meestertoren en bijna alle centrale gebouwen af te breken.
In 1618 kocht de stad Antwerpen de donjon en verscheidene andere gebouwen op, om de burcht haar versterkt karakter te ontnemen, het kasteel werd ontmanteld (muren, bastions en toren) en leverde op die manier bouwmaterialen voor restauraties in de omgeving.

Het kasteelgebouw

In de 17de eeuw verbrokkelde het landgoed en was o.m. in handen van de Fiennes (17de e. – 18de e.).
Ook in de 19de en de 20ste e. kende Cantecroy meerdere eigenaars.

In 1945 kocht een juffrouw Rosalie Van Dale (Antwerpen, 21 februari 1909 - Mortsel, 20 maart 2002) het totaal verwaarloosde kasteel Cantecroy. Juffrouw Van Dale was eigenares was van de alom gekende winkelketen “De Wolmolen”. Deze textielwinkels van Roslie van Dale hadden boven op de pui een gevelsteen met een molen en haar initialen.

Links: een reclameplaat van winkelketen De Wolmolen. Rechts: een gevelsteen van de winkelketen De Wolmolen. RVD of Rosalie Van Dale.

Jufvrouw Rosalie Van Dale liet het kasteel restaureren volgens oude tekeningen uit de 16de eeuw. Er werden evenwel wat gebouwen toegevoegd en het uiterlijk wat aangepast aan volgens de creatieve en dynamische wensen van de eigenares.

Links de kleine kapel en rechts een mooi gerestaureerd salon.

Na het overlijden van Rosalie werd het beheer overgenomen door de Zilver Avenue Participatiemaatschappij die senioren de mogelijkheid bood te participeren in luxe serviceflats. Toen dit dreigde te mislukken is de Kasteel Cantecroy NV opgericht. De luxe serviceflats werden behouden. Daarnaast bevat het kasteel tegenwoordig een voor publiek toegankelijke foyer, verschillende vergaderzalen, een wellness-centrum en een grand café.

Na een boeiende voormiddag sloten wij ons bezoek aan Cantecroy af met een heerlijke lunch in het Grand Cafe van het domein Cantecroy.

Onze gids Mevr. Kristel Van Doorslaer gaf ons een bijzonder geslaagde rondleiding en vertelt voluit over de rijke geschiedenis van dit prachtige domein.

In de namiddag stond een bezoek aan Fort Vi op het programma.

Hierover in een volgende blogpagina.