Ik ben Hellemans Karl, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Cladonia.
Ik ben een man en woon in Schilde () en mijn beroep is Zoeken naar verwondering.
Ik ben geboren op 19/05/1938 en ben nu dus 86 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Zie link naar Natuurgidsen Schilde.
Natuur
en natuurbeleven
17-07-2014
Klein leermos
Het "Klein leermos" (Peltigera rufescens) is een bladvormig licheen. Deze familie heeft wel een goede naam gekregen. Wanneer men het ziet, lijkt het inderdaad wel leer- of lederachtig van uitzicht. De kleur hier is wat grijsbruin te noemen en het is deels ook wat wittig behaard. Onderaan zien we dat het wit is, want het heeft randen die wat naar boven plooien. Dit lichen is vooral in de kalkrijke duinen te vinden maar ook op mosbegroeide plaatsen, zoals we het hier ook aantroffen tussen het mos.
De "Donkere schotelkorst" (Lecanora horiza) behoort tot de "Schotelkorsten of Lecanora's". Dit kunnen we al vermoeden omdat de rand van het apothecium dezelfde kleur heeft dan het thallus (of lichaam) van het licheen. Deze thallus is korstvormig , grijs tot witgrijs en ook glad of glimmend. De apotheciën kunnen groot worden tot 3 mm in doorsnede. En de rand heeft dus dezelfde kleur als het thallus, dus ook grijs of witgrijs zoals we reeds opmerkten. De rand is ook relatief dik te noemen, (op de foto is dit wel op te merken). De apotheciumschijf is donker bruin, bijna zwart te noemen en staat wat plat tot meestal hol. Deze is ook verder onberijpt en ook meestal glanzend. Vooral op verticale grafzerken en oude kalkhoudende muren is dit licheen wel te vinden.
Het "Trompettakmos" (Ramalina fastigiata) is een struikvormig licheen met onergelmatig dichte vertakkingen. Boven op zulke takken kunnen nu soms wel apotheciën (vruchtlichamen van de schimmel) voorkomen. Deze zien er als schoteltjes uit. Het geheel kan men dan ook aanzien als een "trompetvorm". De naamkeuze in het Nederland is dus wel goed. Helemaal links op de foto is zo'n "schoteltje" wel te zien. Op goed belichte bomen komt het bij ons wel regelmatig voor.
De "Rode kalksteenkorst" (Protoblastenia rupestris) heeft apotheciën (vruchtlichamen) die altijd aanwezig zijn. Deze zijn licht tot donker oranje en kunnen bol tot plat zijn. Vooral als ze ouder worden gaan deze bol staan. Dit wat een teken van rijpheid. Ze hebben geen randje en zijn ook niet in de steen verzonken.Het thallus (lichaam van het licheen) is zeer dun doorgaans groenig og groengrijs maar soms ook bijna verdwijnend in de steen. Veelal vinden we ze op bunkers of forten met beton van kalkhoudende cement. Ook op andere kalkhoudend gesteente natuurlijk ook. In "bijlage" nog een opname van naderbij.
Het "Schilferig schildmos" (Hypotrachyna afrorevoluta) wordt nog niet zo lang van het "Gebogen schildmos" onderscheiden. Op de lobben, die naar boven krullen, staan soralen die wel erg ruw zijn. Ze staan zo wat op kleine schubjes. Wat we hier ook aantroffen zijn de nog jonge apotheciën die als ronde schijfjes uit het thallus groeien. De schijven zijn wat bruinig. Dit zien we niet zo veel. Meestal lijkt dit licheen zich te verspreiden met soralen, een vegetatief (aseksueel) verspreidingsmiddel. Met de apotheciën zien we nu dat het licheen ook sporen gaat vormen die zich gaan verspreiden. Dit is een seksuele voortplanting van de schimmelcomponent van het licheen. Blijkbaar komt het licheen hier nu aan zijn volle ontplooiing toe. Een mooie evolutie!
Ook het "Avocadomos" (Parmeliopsis ambigua) is geen mos maar een licheen of korstmos.De thallus (de vertakte deeltjes, lobben) is gelig groengrijs en aangedrukt aan het substraat. Deze lobben zijn vrij hoekig en ondiep ingesneden en maar een 2 mm breed. In het midden zijn er veel soralen, (dit zij korrels met schimmel en algen, die functioneren als voortplantingssysteem) die rondachtig en bol kunnen staan. Hier vloeien deze nogal in elkaar. Allicht is dit een ouder exemplaar want er staat ook maar ongeveer de helft. In "bijlage" nog een opname van dit vrij zeldzaam licheen.
Hier staat het "Muggenstrontjesmos"(Amandinea punctata) vooraan en achteraan zien we het "Gewoon purperschaaltje" (Lecidella elaeochroma). Interessant dat beide zo naast elkaar te zien zijn, want dikwijls is er verwarring tussen beide. Hier valt vooral het thallus wel op, die voor het Vliegenstrontjesmos (donker)grijzig is en voor het Gewoon purperschaaltjeheel wat lichter en dat op zich is al interessant. Verder zijn de apotheciën van Vliegenstrontjesmos maar 0,5 mm groot en die van het Gewoon purperschaaltje worden wel 1mm. De apotheciën van beide hebben een eigen zwarte rand ,die echter vlug verdwijnt bij het Vliegenstrontjesmos en langer wat blinkend te zien is bij het Gewoon purperschaaltje.
Bij dit "Witstippelschildmos"(Punctelia borreri) (geen mos natuurlijk maar een licheen) zien we een lob met de puntvormige soralen (de witte stippen)die nogal in grootte verschillen maar ook dat er berijping is. Dit zijn allen kristallen die zich op de lob vestigen. Zo sterk zien we dit niet gewoonlijk. De oppervlakte van de thallus is doorgaans wel mat. Deze soort wordt als een zuidelijke soort beschouwd maar die door klimaatsverandering op korte tijd algemeen is geworden. Voor 1990 werden er in Nederland bv. geen van deze soort bekend! In "bijlage " nog een opname van de sterk berijpte thallus van dit schildmos.
Men kan niet zeggen dat lichenen geen originele namen kunnen hebben. "Muggenstrontjesmos" (Strangospora pinicola) is er zeker zo een. We vinden het ook maar zelden, (het wordt als zeldzaam geklasseerd). De vruchtlichamen (apotheciën) die we eerst zien zijn maar een halve mm groot! Ze zijn dus klein en licht- tot donker roodbruin. Ook staan ze bol men ziet geen rand. Typisch is ook dat zij zeer kleine sporen hebben namelijk ongeveer 1,5 tot 2 µm. Zoals de meeste zwammen uit het lichenenrijk die een symbiose zijn aangegaan met een alg, behoren zij tot de zakjeszwammen en normaal vinden we een achtal sporen in één zakje maar hier zijn het wel een 100 -tal!. In "bijlage" nog een sterk vergrote opname van deze "muggenstrontjes".
"Rond schaduwmos" (Phaeophyscia orbicularis) komt op heel wat verschillende substraten voor en is gekend voor zijn voorkomen in gebieden met intensieve veehouderij (stikstofminnend) We komen het dus nogal dikwijls tegen. Maar een exemplaar met apotheciën zoals hier, zien we niet zo dikwijls. Het is wel een teken dat het hier zeer goed aan zijn trekken komt en zich ook geslachtelijk gaat voortplanten. Meestal plant het zich ongeslachtelijk voort met de soralen (korrels) die het op zijn thallus heeft. Dit was dus wel even verassend, het zo met vruchtlichamen aan te treffen!
Dit exemplaar van het "Eikenmos"(Evernia prunastri) is een uit de kluiten gewassen exemplaar. Het illustreerd ook de vormenrijkdom van de lichenen. Heir hebben we een "struikvormig" licheen. De vertakkingen zijn bovenaan wat groengrijs en onderaan wat wit. Daarbij komen er ook nog wat onregelmatige sorediën op. Dit zijn korrels die én wat schimmel én algen bevatten. Een voortplantingsmiddel bij uitstek van de lichenen, al betreft het natuurlijk "kloonvorming".
Het "Bosschildmos"(Flavoparmelia caperata) heeft zoals men kan zien een bladvormige thallus (lichaam) en is gelig groengrijs en plat aangedrukt op het substraat (hier een wilg). Oudere exemplaren zijn in het midden opvallend gerimpeld. Zo'n exemplaar als dit ziet men ook niet alle dagen. De grootste afmetingen waren 13,5 cm in de hoogte en 11,5 cm in de breedte. Een exemplaar om u tegen te zeggen! Mogelijk hebben de gunstige omstandigheden: op een wilg naast een beek (vochtig) daartoe bijgedragen.
Op dit "Gewoon schildmos" (Parmelia sulcata) vonden we ook "berijping"! Op de uiteinden van de lobben werden deze bedekt met kristallen, wat we "rijp" noemen. Het kwam ons zeer vreemd over omdat we dit nog niet zagen en nu toch wel en voor de tweede keer op korte tijd. Gelukkig vonden we in de literatuur dat dit "soms" voorkomt. Eerst dachten we dat het een speciale vorm was, maar niet dus! In "bijlage" maakten we nog en specifiek uitvergrote opname waar de kristallen goed te zien zijn!
"De "Witte schotelkorst" (Lecanora chlarotera) is van ver al wat duidelijker op te merken op en boomstam. De thallus is korstvormig (ligt op de boomschors) is glad en wat opgebartsten in areolen en is wit (vandaar de naam). De vruchtlichamen (apotheciën) hebben en witte rand en droog zijn deze lichtbruin tot bruin en niet berijpt (er ligt geen wit poeder op). Dit licheen is nogal algemeen en bijna overal aan te treffen op goed belichte loofbomen.
"Bolle schotelkorst" (Lecanora symmicta) valt niet zo op. Het thallus (lichaam van het licheen) is glad tot wat korrelig en geelgroen tot geelgrijs. De vruchtlichamen (apotheciën) kunnen tot 1 mm groot worden en zijn meestal bol (vandaar de naam). De kleur van deze apotheciën is bleekbruin tot wasachtig geel. De rand is niet vlug te zien omdat die verdwijnt en die is bleek. Op goed belichte schors van allerlei boomsoorten komt het voor. In "bijlage" nog een opname, samen met de "Ammoniakschotelkorst" (het groenige gedeelte).
"Wrattig bekermos" (Cladonia monomorpha) is ook te vinden in zandverstuivingen in de heide. De bekers vooral vallen op. Ze zijn grijsgroen en soms wat bruin aangelopen. Ook relatief breed en de binnen- en buitenkant zijn vooral bezet met beschorste platte tot bolle vlakjes, die niet soredieus zijn. Aan deze beschubde bekers zijn zij wel te herkennen. In "bijlage" nog een opname van deze toch wel vrij zeldzame "Cladonia"!
Het "Hamerblaadje" (Cladonioa strepsilis) heeft nogal grote grondschubben, tot 2 cm hoog en 0,5 cm breed. Deze zijn grijsgroen tot donker olijfgroen en opvallend dik en gebobbeld. Dit laatste kenmerk wordt wel eens omschreven als "gedreven met een hamer". Vandaar heeft het natuurlijk ook zijn Nederlandse naam gekregen. Dit "gebobbeld" zijn, is natuurlijk ook een goed kenmerk om het te herkennen. Het is in stuifplekken van heideveldjes te ontdekken, zoals zo vele "Cladonia's".
"Trompettakmos" (Ramalina fastigiata) is natuurlijk ook geen "mos" maar een struikvormig licheen. Het is onregelmatig dichtvertakt. Deze takken zijn nogal hoekig en bovenaan groengrijs onderaan wat lichter. De takken zijn ook wat afgeplat, maar hol. Soms ziet men op het einde van de takken ook apotheciën of vruchtlichamen. Deze zijn wittig en wat hol en afgeplat. Dit licheen komt men niet zo dikwijls tegen. In "bijlage" geven we nog een opname van dichterbij. Meteen is dit de 1000 -ste bijdrage op deze blog. We hielden er aan om een licheen te gebruiken, omdat deze toch de favorieten uitmaken van ons natuurbeleven ...
"Syzygospora physciacearum" is ook een parasiet op een licheen. Het komt voor zoals de naam het zegt op Physcia, een vingermos. We zien hier kleine bruine bolletjes (de vruchtlichamen van de schimmel). Deze opname is wel een vergroting onder bino met x30. Het is wel goed uitkijken om deze parasiet te vinden op dit licheen. Wanneer de lichenen al een zekere ouderdom hebben heeft men de meeste kans. Zoals de meeste parasieten heeft ook deze nog of nog geen Nederlandse naam gekregen...
"Taeniolella punctata" is een parasiet op het "Rond schaduwmos" dat een licheen is. Op het "Rond schaduwmos" -Phaeophyscia orbicularis komen zeer fijne zwarte schimmeldraden naar boven. Men moet wel heel goed kijken om deze te ontdekken op de lobjes van het licheen. Ze leven van het licheen dat zelf wel zijn suikers haalde uit de symbiose met algen. Zo zien we nog maar eens hoe divers schimmels zich kunnen ontplooien. Bijzonder is ook wel dat deze parasiet juist als "waard" o.a. dit licheen heeft "verkozen". Deze opname werd onder een binoculair genomen met vergroting x 10.
Ik ben Hellemans Karl, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Cladonia.
Natuur
