Dit is wellicht het meest realistisch intieme schilderij van een naakte vrouw. Het was dan ook niet de bedoeling dat het schilderij openbaar zou worden tentoongesteld. 

Courbet had in juli 1866 de opdracht voor het schilderij gekregen van Khalil-Bey, een Ottomaans-Egyptisch diplomaat, die in Parijs werkzaam was. Khalil-Bey zou het nadien opgehangen hebben achter een gordijntje, wellicht om het nu en dan aan vrienden te tonen. Drie jaar later keerde hij terug naar Constantinopel en nam hij het schilderijtje mee. Hij werd een tijd minister in de Turkse regering en keerde in 1877 terug naar Parijs, waar hij het schilderijtje toen verkocht aan de antiquair Antoine de La Narde.

Het schilderij begon nadien een zwerftocht in privébezit, tot het uiteindelijk in 1955 in bezit kwam van de laatste eigenaar, de psycho-analiticus Jacques Lacan. Intussen was het schilderij uiteraard bekend bij het publiek, maar bleef het origineel alsnog in privébezit.

Bij de dood van Jacques Lacan in 1993 werd het uiteindelijk in 1995 geschonken aan het Musée d’Orsay in Parijs, waar het dan, 129 jaar na creatie, publiekelijk werd tentoongesteld. En zelfs dan zorgde het schilderij voor de nodige ophef!

Uiteraard dat al vlug de vraag ontsproot, van wie die poes eigenlijk moge geweest zijn. In de loop der jaren werden verschillende vrouwen getipt als mogelijke eigenares, daar de diplomaat verschillende minnaressen had gehad. Uiteindelijk zal men de ware eigenares pas ontdekken in een briefwisseling tussen Alexandre Dumas en George Sand, waarbij een frase stond: ‘On ne peint pas de son pinceau le plus délicat et le plus sonore l’intérieur de Mlle Queniault de l’Opéra’.

Constance Quéniaux (1832-1908) was een danseres in de Parijse opera en maakte inderdaad deel uit van de harem minnaressen van de diplomaat. Op het moment dat het schilderij werd gemaakt was Constance 34 jaar oud en was ze niet langer danseres. Zij was op dat moment minnares van Khalil-Bey. Ook bleek na haar dood, dat zij een schilderij, een stilleven van bloemen, van Courbet bezat.

Vermoedelijk heeft ze voor Courbet niet naakt geposeerd om haar te schilderen. Courbet maakte veelal gebruik van foto’s. In zijn atelier in Ornans bleek hij honderden naaktfoto’s te hebben, die wellicht gebruikt zijn voor compositie van naakten te schilderen. Het is dus best aannemelijk dat Courbet een naaktfoto van haar kreeg en zich hierop baseerde voor het schilderij.

De titel ‘l’Origine du monde’ (oorsprong van de wereld) wijst op de dubbele betekenis. Het toont waar elkeen ooit het eerste levenslicht zag: de geboorte. Maar het verwijst eveneens naar het ontstaan van de mensheid: Eva.
Hoe realistisch het schilderij ook moge zijn, Courbet had nooit iets pornografisch voor ogen. Zo komt het schilderij trouwens ook niet over. Niettemin is de naakte waarheid voor velen iets té choquerend. Hoewel men van zichzelf best weet dat het om geveinsde verontwaardiging gaat, omdat het masker niet mag afvallen…

 ‘Zou het ooit anders geweest zijn?’ vraag ik me dan af. Er moet toch ooit een tijd geweest zijn dat mensen geen kleren aan hadden. Derhalve stelde ik op internet de vraag aan een professor van de universiteit, op de website ‘Ik heb een vraag’. Mijn vraag luidde: ‘Waarom en sinds wanneer schamen mensen zich voor naaktheid?’
Het antwoord kwam van Prof. Dr. Luc Bouwens van de VUB (waarvoor mijn dank) en luidde als volgt:

 ‘Schaamte voor naaktheid is iets dat cultuurgebonden is. En cultuur is bij uitstek iets dat mensen uitvinden en dat mensengemeenschappen kenmerkt. Cultuur heb je niet bij dieren (of hooguit in een zeer eenvoudige vorm). Men kan ervan uitgaan dat de oorspronkelijke jagers-verzamelaars geen schaamte hadden voor naaktheid. Kleren (dierenhuiden) werden eventueel gedragen als lichaamsbescherming, bijvoorbeeld tegen de kou. Dit kunnen we afleiden uit wat we weten van jagers-verzamelaars gemeenschappen die nog, of tot voor kort, aanwezig zijn of waren in Zuid-Amerika (Amazonië), sub-Sahara Afrika (Tanzanië), Nieuw-Guinea, Australië. In de laatste 10.000 jaar ontstonden zogenaamde “beschavingen” in het Nabije en Midden-Oosten wanneer heel veel mensen dicht bij elkaar gingen wonen en werken als landbouwers of ambachtslui. 
Uit die tijd hebben we beeldhouwwerken, muurschilderingen en andere kunstvoorwerpen die erop wijzen dat er nog steeds geen schaamte voor naaktheid bestond. In Europa zien we dat de Oude Grieken (±3.000 v.C.) zelfs het naakte, atletische, lichaam verheerlijkten. Het lijkt erop dat pas bij de uitvinding van de monotheïstische godsdiensten (één God), zoals onder meer te lezen valt in het Oud Testament, die schaamte ontstond. Bij de Romeinen, die aanvankelijk zoals de Oude Grieken polytheïstisch waren (meerdere Goden), wordt naaktheid wel geassocieerd met armoede. Om de sociale ladder te beklimmen moest men zich goed kleden. En het waren de barbaren die geen kleren droegen (de Gallische krijgers waarmee de Romeinen te maken kregen, trokken volledig naakt ten strijde). Maar wanneer ze naar gemeenschappelijke baden gingen, of gemeenschappelijke latrines, bleek er bij de Romeinse burgers geen schaamte te zijn voor naaktheid. Die schaamte lijkt dus verbonden met de oorsprong van de monotheïstische godsdiensten, ruwweg 4.000 jaar geleden in het Nabije Oosten’.