Om het thema te illustreren neem ik twee schilderijen van rond 1600, een periode waar de gemoederen politiek en religieus hoog opliepen tussen katholieken en protestanten.
Het eerste schilderij is 'De zielenvisserij' van de Nederlandse schilder Adriaan van de Venne (protestant) uit 1614. We zien een groot water met aan de oevers veel volk. Links staan de protestanten, rechts staan de katholieken. In het water dobberen bootjes van beide partijen en proberen ze mensen uit het water te halen en zo zieltjes te winnen voor hun geloof. En wat merk je? De natuur aan de kant van de protestanten is in volle bloei, aan de katholieke kant is het een verdord landschap. Wat de protestante schilder dus wou aangeven was dat het beter was om in protestante bootjes te stappen.

Het tweede schilderij hangt in de St Baafskathedraal in Gent en is een middenpaneel van een triptiek, geschilderd door Frans Pourbus I in 1571. De triptiek was in opdracht van Viglius Aytta, raadsheer van de Spaanse vorst Filips II. Viglius was uiteraard katholiek, doch was gematigd tegenover protestanten. Hij had zelfs geregeld kritiek op de beslissingen van de vorst voor wat betreft vervolgingen.
De scène is 'jezus onder de schriftegeleerden in de tempel'. In het midden zien we Jezus zitten uit uitleg geeft over de bijbel. Links staan de katholieken. Op de voorgrond zie je Keizer Karel (met zijn hond Hoe), naast hem Filips II en de zittende man in het rood is Aytta. Rechts zie je de protestanten, met o.a uiterst rechts met de baard Jan van Hembyze. Hier merk je een veel gematigder toon dan bij van de Venne. Beide partijen luisteren en overleggen, hoewel protestanten meer hun boeken uitpluizen of het wel de letter van de wet is.

Eigenlijk was hun probleem al gekend in 496 door paus Gelasius I: de bedenker van de tweezwaardenleer, of wat we vandaag noemen: de scheiding van Kerk en Staat. Religieuze aangelegenheden waren voor de Kerk; de wereldlijke macht lag bij de keizers en vorsten. Maar eigenlijk is deze leer steeds een utopie gebleven. Zowel de Kerk als de wereldlijke machten zullen elkaar willen beïnvloeden en samenspannen om macht en geld (via de doop van Clovis begint de kerstening in Europa, in de renaissance strijden rijke families om de pausentroon, met als hoogtepunt dat men ten tijde van Van Eyck drie pausen had (Rome, Avignon en Pisa) die op het Lam Gods staan afgebeeld.
Om maar een voorbeeld te geven: Toen de Spanjaarden het allereerste goud uit de Nieuwe wereld meebrachten, werd dit geschonken aan het Vaticaan. Dit werd gebruikt voor de Basilica Sancta Maria Maggiore. Kijk HIER maar eens rond...