Een klassieke winterlandschap van Bruegel en net als bij 'Jagers in de sneeuw' verwijst ook hier de titel naar het centrale voorplan: een koppel met een os en een ezel. Althans we verbeelden Maria en Jozef, door de titel te lezen. Er is echter geen kind Jezus te zien. De vrouw op de ezel heeft een ronde rieten mand bij met een deksel erop. Het is pas door de titel te lezen dat we zoeken naar Jozef en Maria en we maken meteen de link.
Maar er is uiteraard meer...

Het is overduidelijk dat het niet om een volkstelling gaat, maar om het innen van belastingen. Links is het belastingskantoor. Aan de gevel hangt een bord met de tweekoppige Habsburgse adelaar. Het thema van belastingen zal Bruegel aangesproken hebben, want het schilderij maakte hij in hetzelfde jaar van de Beeldenstorm. De mensen trekken naar kantoor en zijn met vanalles beladen. Sommigen, zoals de mensen achter 'Maria en Jozef', zijn begeleid door iemand met een zwaard, wellicht uit schrik overvallen te worden.

Verder zie je rondom mensen die met vanalles bezig zijn: sommigen spelen op het ijs, in de verte troepen ze samen bij een herberg met een vuur in open lucht ('De Zwaan' zo staat op het uithangbord aan de boom). In hun omgeving staan ook soldaten met lansen. Dat huis in de verte is recent door iemand hetkend op een pentekening in het Louvre. Het was een huis in Wijnegem. De Heer van Wijnegem, Jan Vleminck, verleende leningen aan Margaretha van Parma en mocht daardoor lokale taksen heffen. Vandaar wellicht het schilderij. Dat Bruegel niet te hoog op had met de Heer van Wijnegem, moge blijken dat er iemand staat te pissen tegen het huis....

Dat de spanningen dat jaar zo hoog oplopen, is misschien symbolisch weergegeven met het varken dat gekeeld wordt en het bloed door de vrouw wordt opgevangen: het bloed vergieten. Anders zie ik niet in dat men een varken zou kelen terwijl een massa volk daarnaast staat.
Belastingen werden toen nog vaak in natura geïnd. Mensen hadden amper geld. Enerzijds was er belasting van de Spaanse bezetter om de oorlogen te bekostigen, dan van de lokale broodheer en dan de tiende van de Kerk. De tiendebelasting was 1/10 van de oogst die bestemd was voor de Kerk. Daarmee onderhield men de kerk, betaalde men priester en de overschot was voor behoeftigen. Al die goederen werden opgeslagen of verkocht. Zoals in Gent heb je 'het Spijker' (nu café). Dit was zo een graanschuur waar graan werd opgeslagen (spica in het Latijn is graan, vandaar Spijker).

Het alleenstaande huisje vooraan heeft een kruisje. Vermoedelijk is het een huis voor pestlijders. In het deurgat staat iemand met een ratel en een andere in de tuin van het huisje heeft een platte hoed. Wat verder staat een gelijkaardige man met hoed die een gift krijgt.

De winterse landschappen doen natuurlijk terugdenken aan de strenge winters. Bruegel leefde tijdens de 'kleine ijstijd', die duurde van ongeveer 1430 tot 1587. De periode voordien in de vroege middeleeuwen was het merkelijk warmer. Zo had je dan wijngaarden aan de St Pietersabdij in Gent. En er waren er zelfs in Engeland. Ik vraag me af of ze toen ook zo een heisa over het klimaat gemaakt hebben als vandaag. Net alsof de wereld vergaat! Ik denk dat ze toen andere zorgen hadden, namelijk proberen overleven...en niet omwille van het klimaat. Hierbij in bijlage nog twee grafieken: de temperatuurcurve en de wereldbevolking. Neem daarbij de industrie vanaf 1850 en je weet genoeg: we zijn met teveel.
Soit, Er is maar één ding niet veranderd: de belastingen.