Zin in een portie psychologie bij deze 'sleutel tot dromen' van Magritte uit 1930? Bekijk dan eerst heel aandachtig het schilderij en lees dan pas verder...

Het bekendste werk dat we allemaal kennen is  'ceci n'est pas une pipe' (La trahison des images). 'Tuurlijk is het geen pijp', zei Magritte, 'probeer ze maar eens met tabak te vullen'. Uiteraard was het een afbeelding van een pijp en niet zelf een pijp.

Bij dit schilderij gaat het over een ander aspect:
Kinderen kunnen zien voordat ze kunnen spreken. Ze zien dus voorwerpen en de benoeming ervan wordt hen aangeleerd. Maar het blijft niet bij voorwerpen. Als het kind drie jaar is, speelt het met een olifantje en benoemt hij het zo omdat dit zo is aangeleerd, terwijl hij nooit een echte olifant zag.
Ook velen onder ons spreken vandaag van het vrijheidsbeeld in New York, terwijl we het nooit gezien hebben. We lazen erover of zagen het op TV, maar de meesten hebben het zelf nooit gezien. Het spreekt voor zich dat hierdoor een vervorming ontstaat. Zo zijn velen teleurgesteld als ze de Mona Lisa bezoeken, dat het 'zo'n klein schilderijtje' is. Alsof men enkel opgetogen kan zijn bij grote schilderijen...

Nog verder gaat het wanneer we bepaalde dingen een naam geven, waarvan we het ons zelfs nooit kunnen voorstellen. 'De aarde is rond' is algemeen aanvaard denk ik, maar we kunnen ons niet voorstellen dat men onderaan die bol evengoed rechtop loopt als hier, terwijl men onderaan de bol is. Men zou toch moeten hangen, niet?. En iedereen spreekt van ee nGod, de duivel, engelen... terwijl men ze nooit zag.

Er zijn dus duidelijke tekortkomingen in ons waarnemen, maar ook is er een tekort in het benoemen van wat we zien of niet kunnen zien. Als we een citytrip maken en we zien in een stad een schandpaal staan, bekijken we die als toeristische attractie. Enkele honderden jaren geleden zal men anders aangekeken hebben naar die paal denk ik. Als je een plaats passeert waar je de maand daarvoor een ongeval had, zal je die anders bekijken dan voor het ongeval. En jaren na het ongeval bekijk je het terug anders, misschien als voorheen.
Er zijn dus een massa elementen, zoals kennis, opvoeding, cultuur... die bepalen hoe we iets bekijken.

Maar daar stopt het nog niet. Als we iets bekijken, bekijken we dat ook in vergelijking met alles daarrond. Als we een ijsbeer in de sahara zien, klopt er iets niet. Idem dito met kleuren: twee complementaire kleuren naast elkaar geven meer contrast en diepte. We noemen iets groot of klein, scheef of recht, dun of dik enkel door vergelijkingen met de omgeving of in vergelijking met een norm. Dikke kinderen hebben vandaag obesitas. In de Gouden eeuw was dit een teken van rijkdom.

En nu komen we tot het schilderij: we zien zes voorwerpen met een titel erbij. We linken automatisch de titel aan het voorwerp omdat ze gegroepeerd staan en zo zien we dat er ongerijmdheden zijn. Wat dan gebeurt, is dat ons brein een weg zoekt naar een samenhang. We beginnen te fantaseren of dromen. Met andere woorden: we roepen beelden op buiten de werkelijkheid om toch maar die samenhang te vinden. Terwijl eigenlijk de samenhang op een illusie berust, louter omdat ze gegroepeerd staan.
En dat brengt ons in verwarring, terwijl de twee elementen op zich (de titel en de afbeelding) niks ongewoon hebben om verwarrend te zijn.
Een voorbeeld uit het leven: je zit op een terras en de tafel rechtover je kom een Chinees en een Afrikaan aan en nemen samen een tafeltje. Zeker weten dat je brein gaat afvragen wat hun onderlinge band is. Je zal meer verward zijn dan dat twee blanken aan of twee chinezen aan een tafeltje gaan zitten.

Een tweede stap bij het schilderij dat je zal maken is: als die titel bij de afbeelding niet past, misschien past de titel wel bij een andere afbeelding. En zo ga je het schilderij door elkaar haspelen om toch maar een verband te vinden. Leg het schilderij voor aan een chinees die geen woord Frans kan lezen, en hij zal niet verward zijn.

Kortom, en dit geldt ook voor de 'kunst van het kijken': Wat je ziet is relatief en beperkt. Jouw opvoeding, cultuur, levenservaring, ervaring om schilderijen te bekijken, je inlevingsvermogen in andere tijden, het denken bij de waarneming. Al deze factoren en zoveel meer, zijn bepalend om het beeld te vormen en de interpretatie te maken van een schilderij. Doe je dat niet, dat zal je, zoals vaak gebeurt, na 20 seconden oordelen in de stijl van: 'het is mooi of het is niet mooi'. Het ergste wat je een kunstschilder kan aandoen....