De dag dat wij - met ons transport - in kamp Ambarawa aankwamen, staat nog als de dag van gisteren in mijn geheugen gegrift, vertelt Lottie.
"Wij kwamen terecht in oude legerbarakken. Wij waren het zoveelste transport, dus de barakken waren al overvol met vrouwen en kinderen. Wij moesten slapen op houten britsen en kregen voor vier personen 2 oude versleten kapokmatrassen toebedeeld.  Zodoende had ieder van ons 50 centimer ruimte om te slapen en eventueel te eten. De ruimte vóór de britsen, 2 meter breed dus, was bestemd voor de kleren die we nog hadden en voor overige benodigdheden.
Ik, Lottie, was toen ongeveer 13 á 14 jaar oud.  En omdat mijn moeder veel in de ziekenbarak was opgenomen, was ik op die jonge leeftijd, tijdenlang hoofd van het gezin.
Vaak als er nieuwe transporten aankwamen moesten wij van barak verhuizen.
Vanaf de leeftijd van 13 á 14 jaar moesten de meisjes corvee diensten verrichten. Zelf werd ik ook vanaf de eerste dag ingedeeld bij het corvee werk. Zo moest ik, samen met anderen, fourageren. Dus het schamele eten ophalen bij de uitdeelpost en naar de barakken brengen. Dit gebeurde met grote karren.
 's Morgens haalden wij met die karren de stijfelspap op die als ontbijt voor iedereen moest dienen.
Het corveewerk rouleerde. Zo moesten wij ook de grote kooktonnen schoonschuren.
En de zogenaamde WC's schoonmaken.  De WC's waren hokjes die boven een sloot waren gebouwd.  De poep die in die sloot terecht kwam moest dan weggespoten worden.
Verder moest ik als omroeper dienst doen en langs alle barakken lopen om aan te kondigen dat die specifieke barak eten kon gaan halen bij de uitdeelpost. Onze corveeploegen, die onder leiding van Nederlandse vrouwen stonden, hadden de hele dag werk. 
Dan was er nog het dagelijkse appèl waarbij iedereen zich moest verzamelen om geteld te worden en om voor de Japanse kampbewakers voortdurend diep te buigen.
Op een keer moest ik vanwege kiespijn naar de dokter. Waarschijnlijk was er geen tandarts in het kamp aanwezig,
en de dokter beschikte niet over de nodige instrumenten. Zonder verdoving trok de dokter de kies met een knijptang , hetgeen een héle pijnlijke aangelegenheid was (aldus Lottie)".

Nadat de poorten van het kamp Ambarawa weer gesloten waren, kwam de bewaking van het kamp te liggen bij de Japanners. Dezelfde Japanners die ons er in hadden opgesloten. Alleen was het regime niet meer zo streng.
Aan de buitenkant werd het kamp bewaakt door Gurkhas,  Nepalese militairen uit het Engelse leger.
De jonge meisjes in het kamp wisselden wel eens een woordje met hen, door kleine kijkgaatjes in de schutting.
Dat vonden die Gurkhas wel leuk. Ze waren immers ook ver van huis.
Het overvolle kamp met vrouwen en kinderen werd steeds vaker aangevallen met mortieren. De ploppors, Indonesiers,  die voor hun onafhankelijkheid streden, hadden de mortieren buit gemaakt op de Japanners. Vaak vonden er,  over het kamp heen, beschietingen plaats. Dan moest iedereen, met name de kleine kinderen, onder de bedden kruipen om zodoende nog enige dekking te zoeken. Vlak bij ons, op de hoek, is een mortiergranaat terecht gekomen.
Inmiddels was er een barak ingericht als schooltje en moesten de kinderen weer naar school.
Op school kregen de kinderen o.a. les in geschiedenis. En terwijl ze zèlf nog achter het prikkeldraad zaten, hoorden ze over de reeds voorbije oorlog tussen Duitsland en Nederland en dat het daar - in het vaderland - zo beroerd was geweest.
Ook op de schoolbarak kwam een mortier terecht. Gelukkig liep het goed af.
Eind november 1945 werd de situatie in en buiten het kamp onhoudbaar voor de bewoners.  Er werd door de hotemoten tot evacuatie besloten.
In trucks en overvalwagens werden steeds groepen vrouwen en kinderen vervoerd naar de verderop gelegen havenstad Semarang. De trucks waren aan de zijkanten en bovenop het dak bedekt met vastgesjorde matrassen die als dekking voor kogels en granaten dienst moesten  doen.
In Semarang (aan de kust)   was niet een echte haven aanwezig maar alleen een rede  om aan te leggen.
Vanaf de rede werden de mensen met kleine bootjes naar het buitengaats  wachtende Amerikaanse troepentransportschip vervoerd. Dit schip heette, wat Lottie zich nog kan herinneren, de Amherst Victory.  Het zal dus een van de vele Amerikaanse Victory schepen geweest zijn, die tijdens de oorlog gebouwd  waren.
Voor het eerst sinds jaren, mochten de mensen weer in bedden slapen. Het waren weliswaar smalle scheepsbunks. Maar toch.  Ook konden ze voor het eerst weer douchen onder echte douches. Die douches hadden geen deuren; ze waren immers voor het marinepersoneel bestemd.. En dan óók nog echt eten krijgen aan echte tafels.
Wat een luxe !
Zo bereikte de S.S.Amherst Victory met z'n  passagiers na een tocht van enkele dagen Tandjong Priok, de haven van Batavia (Djakarta). Daar kwamen de vluchtelingen in opvangwijken terecht zoals dat ook in Bandoeng geweest was bijna vier jaar eerder.
                                                                   

De S.S. Amherst Victory, een Amerikaans schip, gebouwd in 1945.

Brief van koningin Wilhelmina, gericht aan de kinderen die geinterneerd geweest zijn, in de Japanse kampen.
In de brief , gedateerd  's Gravenhage, 21 november 1945, schrijft de koningin het volgende:
"Aan de Kinderen, die geinterneerd geweest zijn.

Eindelijk kan ik jullie vertellen, dat ik veel aan je gedacht heb, in dien bangen tijd, toen de Japanners jullie in kampen opsloten en je het zoo slecht had.
Men heeft mij verteld van de je opgewektheid en hulpvaardigheid voor Moeder en Vader.
Beste kinderen, ik ben trots op jullie, dat je je zoo dapper hebt heengeslagen door al wat moeilijk was en zoodoende krachtig hebt meegewerkt voor onze goede zaak.
Nu wensch ik jullie allen blijder dagen toe". 

                                                                          w.g.  WILHELMINA
Het originele exermplaar van de aan
ons verstrekte brief is nog in ons bezit.

Bijlagen:
briefWilhelminabijg.jpg (111.2 KB)   

In mei 1946 kreeg mijn moeder van de autoriteiten het advies om koffers te gaan kopen voor onze schamele bezitttingen.  De reden was dat het vertrek uit Batavia en het vervoer naar Nederland er aan zat te komen. En zo vertrokken wij op 6 juni 1946 met z'n vijven naar de haven van Batavia. In het massagraf in  Javaanse bodem moesten wij onze vader achterlaten.

In de haven lag aangemeerd  de  SIBAJAK, een Nederlands passagiersschip dat tot troepentransportschip was omgebouwd.   Dit betekende dat er bijna geen scheepshutten aan boord waren voor de meer dan 1300 passagiers. Wel waren er zalen voor ongeveer 20 personen met hangmatten, waarin geslapen kon worden. Onder die hangmatten waren tafels aangebracht.
Zelf ben ik als 4-jarig kind een keer 's nachts uit zo'n hangmat gevallen op de stalen vloer. Er kwam geen dokter aan te pas. Wel een steward.  Die maakte een kast leeg, waarin de reddingsvesten waren opgeborgen. Vanaf toen moest ik in die kast slapen
Lottie vierde - op 8 juni -  een paar dagen na ons vertrek uit Batavia haar 16e verjaardag aan boord van het schip.
Egon was op 7 juni 14 jaar geworden.
Op de Sibajak werd eveneens een grote groep jonge Hollandse  weeskinderen vervoerd. Zij werden begeleid door de nonnen (waren het weer de zusters Ursulinen ?).
Lottie kreeg evenals de meeste van haar leeftijdgenoten weer te maken met corveediensten aan boord. Zo moest zij de kleine weeskinderen in bad stoppen en aankleden en  samen en onder begeleiding van de nonnen, verder verzorgen. De kleintjes noemden haar "tante zuster".  Maar een echt  ontspannen bootreisje was het niet voor haar.
Onze Bennie van 8 jaar, was een echte belhamel aan boord van het schip. Samen met een vriendje klom hij steeds in alle scheepsmasten en haalde voortdurend kattekwaad uit. De bemanning had er heel wat mee te stellen. En mijn moeder werd er ook steeds op aangesproken.

Halverwege de bootreis kwam het schip aan in het Suezkanaal. Vandaar gingen we met z'n allen in een treintje door de woestijn naar het plaatsje Ataka in Egypte.
Daar was tijdelijk gevestigd een een grote hulppost van het Amerikaanse en Nederlandse Rode Kruis. Wij kregen daar kleren en dekens voor de koude Nederlandse winters. En de kinderen kregen snoep; voor mij was dat voor het eerst van m'n leven.
Mijn moeder kreeg een groot aantal dozen chocola, die zij in Nederland nog als geschenk aan familie en bekenden heeft rondgedeeld. Die chocola was uiteraard voor militairen bestemd geweest, om energie op te doen  in oorlogsituaties.

Op 1 juli 1946 kwam de Sibajak, na een voorspoedige reis in de haven van Rotterdam aan.
Nadat de nodige formaliteiten vervuld waren, werden wij met een gecharterde bus, die onderweg overal mensen dropte, uiteindelijk afgezet in het Gelderse plaatsje EDE.
Daar aan de Park Paasberg in Ede stapten we uit de bus
De bus reed verder.
En wij zouden, berooid en zonder have en goed, en met een geruïneerde gezondheid, aan een nieuw hoofdstuk in ons leven beginnen.

Foto van de Park Paasberg in Ede in de veertiger jaren. Daar stapten wij uit de bus in juli 1946. En vanaf 1948 zouden wij daar ook gaan wonen op het adres Park Paasberg 15.  Na eerst 2 jaar in Pension Roosdorp aan de nabij gelegen Arnhemseweg 16 te hebben gebivakkeerd.



         
De 4 Langeraartjes in juli 1946. Terug in het vaderland.
Na vier jaar van ontberingen.
-----------------------------------------------------------------

Nadat ik zelf bijna 4 jaar onder het bed had gezeten als onderduikertje, èn diverse malen IN ziekenhuisbedden had gelegen was nu dan de tijd aangebroken om gewoon naar de kleuterschool te gaan. De door de oorlog verloren tijd van 4 jaar en de opgelopen achterstanden waren echter niet meer in te halen.
Mijn zuster Lottie had grote achterstanden opgelopen in haar schoolopleiding. Gelukkig wist ze die met behulp van diverse leraren van de middelbare school, toch nog in te lopen. Wel moest zij geruime tijd behandeld worden in het sanatorium op Hoekelum in verband met in de oorlog door vitaminegebrek ontstane tropenziektes.
De broers Bennie en Egon hadden eveneens schoolachterstanden opgelopen door hun gevangenschap in diverse interneringskampen. Bovendien duurde het lang voordat  hun gezondheid zich weer had hersteld.
Mijn moeder zou nog vele jaren last hebben van malaria en van andere tropische ziektes en van de gevolgen van voedsel en vitaminegebrek. Verder duurde het ongeveer 15 jaar  voordat zij zich geestelijk en mentaal over de oorlogsperiode in de Japanse kampen en wat daaraan vooraf ging, had hersteld.

Between 10-3-1947 and 17-3-1947 the warcrime trial of Shoji Toshishige took place in Hong Kong at the British Military Courts of Hong Kong.

Shoji was held responsible, during the invasion of Hong Kong island in december 1941, for crimes against sick and wounded POWs and against medical personel. Ill treatment and killing of (about 200) British, Canadian, Chinese and Indian troops and Red Cross personel after they had been taken POW. Shoji was acquited on the grounds "no case to answer". (see:Hong Kongs War Trials Collection)

On 28-8-1947 Shoji Toshishige was flown to Singapore. To stand trial for the Australian War Crimes Section (which was established in Singapore in Dec. 1945). Shoji was charged with responsibility for atrocities committed againts Australian and other allied troops in and around Batavia (Djakarta). There are no records available of this Trial. But it is believable that in Singapore there were no witnesses of these warcrimes.

In 1948 and 1949 Shoji had to appear for the Temporaire Krijgsraad (Dutch Military Court martial) in Batavia (Djakarta) for the massacre in and around Soebang (Java) between 1st and 8th March 1942. After his company landed on 1st March at Ertan Wetan on Java. He was held responsible for the killing of about 20 patients and the medical personel (4 nurses) of the Soebang hospital, a private hospital belonging to the Pamakoekan and Tjiassemlanden in Soebang. And  in which hospital I was born about two weeks earlier,  in Febr. 1942.   Furthermore he was held responsible for the massacre of a great number of Pows at the nearby Triaterpas.

On 26-1-1949 the death penalty was demanded by the Dutch Military Court (Temporaire Krijgsraad). Shoji claimed that he had not seen any Pow's that were killed.   The Court found that a mendacious statement.

On  17-7-1949 Shoji was found guilty and received the death penalty. This was the last case of the Temporaire Krijgsraad (Military Court)

After that and in he last month's of 1949 the Dutch government left the Dutch East Indies.