90 procent haaien in oceanen uitgemoord jongste 20 jaar
De mensheid is aan een recordtempo de haai aan het uitmoorden. De
jongste twintig jaar is zeker de helft van alle kraakbeenvissen
(chondrichthyes) in onze oceanen verdwenen. Van die groep, waarin ook
roggen zitten, worden de 400 soorten haaien het hardst getroffen. Van de
kleinere soorten haaien is 70 procent verdwenen, van de grotere, de
soorten die we graag zien in documentaires of waar we voor naar aquaria
trekken, zelfs 90 procent. Wetenschappers rekenden uit dat zelfs wanneer
er vanaf morgen geen enkele haai meer wordt gedood, het minstens twee
mensengeneraties zal duren voor het bestand hersteld is. Maar momenteel
is de kans reëel dat voor onze kleinkinderen haaien iets uit het
verleden zullen zijn.
Een studie in opdracht van de International Union for Conservation of
Nature (IUCN), waaraan meer dan honderd marinebiologen en haaienexperts
uit de hele wereld werkten, werpt een dramatisch licht op de toestand
van één van de oudste wezens op onze planeet. De eerste haaien zwommen
420 miljoen jaar geleden in onze zeeën. Ze evolueerden 320 miljoen jaar
lang tot wat ze nu al 100 miljoen jaar zijn. De mens, die in zijn
intelligente vorm amper 200.000 jaar bestaat, is er dus in geslaagd om
vooral de jongste 20 jaar de haai tot op het randje van uitsterven te
brengen.
Haai doodt mens: 10-0
Het is niet
echt een eerlijke strijd. De kans dat u door een haai gebeten wordt
(niet eens gedood) terwijl u aan het zwemmen bent in de zee is 38 keer
kleiner dan de kans dat u getroffen wordt door bliksem. Voor elke
persoon die gebeten wordt door een haai (alweer, niet gedood) verdrinken
er 3.306 bij het zwemmen in de zee.
Mens doodt haai:
100.000.000-0
Terwijl
er gemiddeld jaarlijks tien mensen wereldwijd sterven door een
haaienaanval, worden naar schatting jaarlijks 100 miljoen haaien gedood,
waarvan ongeveer 73 procent specifiek voor de handel in haaienvinnen.
Of: 8.330 haaien per uur, 138 per minuut, eentje om de 2,3 seconden. Die
slachtpartij is een relatief jong fenomeen: ze kreeg een nieuwe élan
toen een aantal Aziatische landen aan hun economische opmars begonnen.
De vinnen brengen in Azië honderden dollars op. Haaienvinnensoep wordt
gezien als statusverhogend, een wondermiddel voor alles, van kaalheid
tot impotentie. Het mag op geen enkel trouwfeest van de nieuwe
middenklasse in bijvoorbeeld China ontbreken.
Smaakloos en ongezond
Eigenlijk
heeft de vin geen smaak, maar ze wordt geserveerd in combinatie met
onder meer kip en ham. Chinezen geloven ondermeer dat haaien geen kanker
kunnen krijgen (iets wat ondertussen is weerlegd) en wie dus veel
haaienvinnen eet, krijgt geen kanker. Een fabeltje. Haaienvinnen
bevatten grote hoeveelheden kwik en kunnen op lange termijn juist
schadelijk voor onze gezondheid zijn.
Hoe groter, hoe sneller dood
Ontvinnen
is officieel verboden in Europa, maar er is een regeling waardoor je
wel de vinnen aan boord mag afsnijden en het karkas en de vinnen in
verschillende havens aan land mag brengen. Dat wordt eigenlijk niet
gecontroleerd, dus die wet heeft ook geen tanden. Het gevolg is dat 35
procent van de haaien in de wateren in ons deel van de wereld op het
punt staan definitief te verdwijnen. Voor de Amerikaanse kust is zowat
de helft van de haaien verdwenen. Maar het ergst van al is het gesteld
in de tropische wateren. Daar is 75 procent (en waarschijnlijk meer) van
de totale haaienpopulatie verdwenen. het is overigens in die gebieden
dat de meeste haaien leven.
De regel is doorgaans dat hoe groter
de haai is, hoe harder ze getroffen wordt. Hamerhaaien zijn voor 80
procent uitgeroeid de jongste 20 jaar, tijgerhaaien zelfs met 90
procent. Haaien die migreren hebben dubbel prijs: ze kans dat ze
gevangen worden is gewoon groter.
Schuld
Er
zijn drie takken van de visserij verantwoordelijk voor die aanslag. De
commerciële visserij die zich specifiek richt op het vangen van haaien
voor hun vinnen is de belangrijkste. De schepen blijven soms wekenlang
vissen in internationale wateren waarna ze naar huis terugkeren met vele
tonnen aan haaienvinnen. Om ruimte uit te sparen voor de dure vinnen,
worden die afgesneden terwijl de haaien nog in leven zijn. De "ontvinde"
lichamen worden dan terug in zee geworpen waar de haaien een langzame
en wrede dood sterven.
Bijvangst
De bijvangst
bij de jacht op ondermeer tonijn en zwaardvis met longlines (drijvende
vislijnen die tot 100 kilometer lang kunnen zijn en waaraan duizenden
haken hangen) is de tweede boosdoener. Toen de haaienvin nog geen
lucratief product was, werden de haaien meestal losgesneden waarna ze
een kans van meer dan 80 procent hadden op overleven. Tegenwoordig
worden ze echter gezien als een bonus voor de vissers, die ze snel van
hun vinnen ontdoen, teruggooien en verminkt, levend een zeer langzame,
pijnlijke dood tegemoet doen zinken.
Sport in de kraamkamers
Een
derde, minder grootschalige maar uiterst destructieve praktijk is de
illegale visserij in natuurparken met kleine bootjes die dicht bij de
kust kunnen komen. En dus niet makkelijk vindbaar zijn voor de
kustwacht. Desastreus want net in de gebieden die door de haaien als
kraamkamers worden gebruikt.
Waarom haaien anders zijn
Haaien
zijn extra gevoelig voor overbevissing. Zoals met alle grote roofdieren
hebben ze een zeer geavanceerde manier van voortplanten. Hun
levenscyclus lijkt meer op die van dolfijnen en walvissen dan op die van
andere vissen. Dat houdt in dat ze er lang over doen om volwassen te
worden (een walvishaai is pas na meer dan 15 jaar geslachtrijp) en ze
weinig jongen voortbrengen (voor veel soorten slechts 1 tot 4 per jaar).
"Haaien
zijn niet zoals andere vissen", zegt George Burgess, directeur bij het
Florida Program for Shark Research. "Haaien leggen geen eitjes, ze zijn
levendbarend. De wijfjes dragen de embryo's minstens 12, vaak 18
maanden. En het duurt bij de meeste soorten een jaar voor ze opnieuw
kunnen dragen, bij veel van de grotere soorten is het een driejaarlijkse
cyclus. Dat impliceert dat om een bestand te herstellen je niet over
jaren maar over decennia spreekt."
"Ik ga dat niet zien, u ook niet, zelfs uw kinderen niet"
Voor
de hamerhaai is die herstelperiode - mits maatregelen waar we nog heel
ver vanaf staan - nu al zeker honderd jaar. "Ik ga dat niet zien, u ook
niet, zelfs uw kinderen niet", zegt Burgess. "when these animals go down
- they're down forever or for a very long time."
