Sinds 1 september mogen de ziekenfondsen geen ‘terugvorderingen ingevolge eigen fouten' meer doen. Dat heeft Jo De Cock, de topman van de ziekteverzekering, meegedeeld aan de ziekenfondsen. Hij deed dit exact drie maanden nadat het Grondwettelijk Hof op 24 mei een arrest velde dat die praktijk nadrukkelijk verbood. Vorig jaar had het Rekenhof al hetzelfde geoordeeld: die terugvorderingen zijn in strijd met het Handvest van de Sociaal Verzekerde, dat van kracht is sinds 1997.

Dat handvest vermeldt uitdrukkelijk dat sociale zekerheidsinstellingen die, door een eigen fout, onterecht te veel uitbetalen, het teveel betaalde niet mogen terugvorderen als de verzekerde te goeder trouw was. (Als de verzekerde fraude pleegde, kunnen ze wél vijf jaar terugvorderen en daar ziet het Handvest ook geen graten in.)

Ziekenfondsen en ziekteverzekering hebben die regel altijd genegeerd. Toen die houding door allerlei rechterlijke uitspraken ondergraven werd, verkregen ze in 2008 dat het parlement via een programmawet toch toelating gaf om die praktijk voort te zetten. Sindsdien mogen de ziekenfondsen in zulke gevallen enkel nog maar de uitkering van één jaar terugvorderen. Maar ook met die beperking brachten de terugbetalingsplannen jaarlijks vele honderden getroffenen op de rand van de armoede.

Het Grondwettelijk Hof trekt daar nu een streep door. Het vreest wel dat de ziekenfondsen de kosten van hun fouten zullen afwentelen op de gemeenschap en suggereert de wetgever op te treden om de kosten ‘geheel of ten dele' door hen te laten dragen.

De ziekenfondsen zijn als de dood daarvoor. Intern in hun wandelgangen, wordt gezegd dat er ‘een bom is gevallen'. Wellicht weten zij hoeveel miljoenen euro's ermee gemoeid zijn. Het Rekenhof probeerde dit te achterhalen in 2011, maar ving bot.

Nadia Sminate, kamerlid van N-VA, voert in stilte een vreugdedansje op. Zij hamert al jaren op de zwakke controle van de ziekteverzekering op de ziekenfondsen en haalt nu haar gram. Ze had al lang een wetsvoorstel klaar om door te voeren wat Riziv-topman Jo De Cock nu doorvoert onder druk van het Grondwettelijk Hof, maar geen van de klassieke partijen wilde dit steunen. ‘Onder druk van de almachtige ziekenfondsen', zegt ze.

Ze stelt wel voor de bepalingen om uit te maken of een verzekerde te goeder trouw was, te verstrengen. Ze wil ook dat de regel niet ingaat op 1 september, maar veel vroeger. ‘De ziekenfondsen wisten al lang dat wat ze deden, niet legitiem was', zegt ze.