We celebreerden in de gasthuiskapel om 10u00 26 juni 2010 de openbaringsceremonie met de onthullingen omtrent de opgravingen. Neen, niet van wat er in de graven zit waar we weer zo oneerbideig hebben op rondgetrappeld...
Wat we zagen was aan de ene kant het rijk gevulde altaar met de onschatbare bronnen uit de silo's van de graanschuren "onzer stede ende jurisdictie" voorgeschoteld op de ambachtelijke sjablonen van onze stadsarchivaris en aan de andere kant de aanvulling met een keuze aan eye-openende artefacten gepresenteerd door de officialis van archeo7, Jom KORT te zijn, Jan. Het geheel werd afgerond met een klassieke nuttiging.
Uiteraard zijn we er bij om ook dit evenement in onze bloganalen vast te leggen.
Wie in Poperinge opzoekingen doet rond het stadswapen die heeft een eminente bron. Dirk Hillebrandt is dé kenner. We gaven een even eminente schrijver die met vragen zat de tip Dirk te raadplegen. De oogst was een rijpe brief. We willen die voor de eventuele speurders niet onthouden.
Het wapen van de stad
Poperinge
Dit is het
wapen van de vroegere proosdij. Poperinge is namelijk nooit een
zelfstandige stad geweest, die onafhankelijke beslissingen kon nemen; ze
was een stedelijke heerlijkheid, eigendom van de Sint-Bertijnsabdij van Sint-Omaars.
De abt had hier een gevolmachtigd vertegenwoordiger : de proost; en ook al
had Poperinge eigen schepenen, het was deze proost die de eindbeslissingen
nam. Dat is dan ook de reden waarom de stad pas zeer laat -
omstreeks 1650 - een stedelijk zegel kreeg; voordien werden de
documenten bekrachtigd met het persoonlijk zegel van de proost of deze van
de schepenen. Ter vergelijking : de oudste stadszegels in Vlaanderen
duiken op in 1200 (Brugge, Gent, Ieper, Kortrijk, Broekburg,
Sint-Winoksbergen, Rijsel, Sint-Omaars); 50 jaar later heeft zowat elke
stad van betekenis er een.
Het is de bestuurlijke situatie van
Poperinge die in het wapen wordt uitgebeeld : onder het beheer van de kromstaf
van de abt. De richting van de krul, de handschoen en de ring
worden eigenlijk verondersteld te verwijzen naar de kerkrechtelijke
positie van de abt : mag hij de mijter dragen, dat wil zeggen heeft
hij de bisschoppelijke bevoegdheid ? Is de krul open naar heraldisch rechts,
dan heeft de abt deze bevoegdheid niet, is ze open naar links, dan wel.
Op de oudste bekende afbeelding van het Poperingse wapen - eind 15e eeuw -
is de krul open naar rechts; nochtans was de eerste bevoegde abt,
Guillaume Fillastre (1451-1473), toen reeds gestorven. Pas vanaf het
begin van de 17e eeuw wendde men de staf om. Evenzo verscheen de
bisschoppelijke handschoen pas in 1557. Dit heeft niets met nonchalance
te maken; van belang was het embleem - de hand die de kromstaf houdt - de
betekenis die men achter stafrichtingen en andere dergelijke details
wenste te zoeken, deed pas lang na het ontstaan van het wapen zelf langzaam
zijn intrede, onder invloed van de vele theoretici die vanaf de 16e eeuw in de
wapens een hogere symboliek wensten te ontwaren en daar met terugwerkende
kracht vele boekwerken aan hebben gewijd. Nogal wat wapens werden daarop
volgens die theorieën 'gecorrigeerd'. Men moet dus zeer voorzichtig
zijn met de symboliek. Daarom heeft het open of dicht zijn
van de handschoen feitelijk geen belang; in elk geval heeft men vanaf 1838
bij de opeenvolgende officiële erkenningen van het wapen geen motivatie
hiervoor bijgevoegd.
Op de stadszegels wordt dit wapen af en
toe gecombineerd met dat van de Sint-Bertijnsabdij zelf : in keel (rood) een
geappelde en geleliede karbonkel van goud, de middelste staf in het hoofd
eindigend op een abtsstaf van hetzelfde. Eigenlijk moet daar nog een zoom
geblokt van sabel (zwart) en zilver bij. Een karbonkel is nog zo'n
voorbeeld van een alledaags iets dat tot heraldisch symbool is uitgegroeid : het
is gewoon schildbeslag, in dit geval van koper (vandaar het goud). In het
midden van het schild zat een zware knop (de umbo), van waaruit metalen stroken
(de stralen) vertrokken om het houten schild bijeen te houden; die stralen
werden vaak versierd, en het meest courant was de uitwerking van de uiteinden
in een lelievorm (gelelied); een verdikking halverwege leverde de term
'geappeld' op. Toen dit beslag allang verdwenen was en enkel nog als
heraldische figuur bestond, werd het ook niet meer begrepen. In de umbo
werd een edelsteen (karbonkel) gezien, van waaruit schitterende stralen
vertrokken.
Het zegel van het Zwijnland :
Het is niet zo dat aan een bepaalde
heerlijkheid noodzakelijk een bepaald wapen verbonden was; het gebeurde
natuurlijk wel, maar dan enkel bij de domeinen van de grote geslachten, en daar
was het Zwijnland lang niet belangrijk genoeg voor. Gewoonlijk zette men
op de schepenzegels van de heerlijkheden het wapen van de man die er op dat
moment de heer van was. De Belgische regering heeft vanaf 1830 deze
redenering doorgetrokken en gaf aan de gemeentes die een wapen wilden dat van
hun laatste heer. Dit verklaart waarom bijvoorbeeld de voormalige
gemeente Stavele niet het wapen van de familie Van Stavele voerde, maar wel dat
van het huis van Hoorne (eigenlijk van Horn), die er de laatste dorpsheren
leverden.
In deze verkiezingskoorts is er vaker geklaagd over te laat te zullen NOETEN/mogen op pensioen gaan. Het doorsnee publiek van de archieven is gepensioneerd. Zo denk je. Maar het hoeft echt niet. We merkten dat niet gepensioneerden vaak hele stapels te doorploegen opvragen. Het spreekt voor zich dat de vrienden van het stadsarchief (VPA) hier een foto moesten van nemen..... We vergeten ook de gepensioneerde habitué niet. Joseph le bienvenu.
Als de lente komt dan kan de natuurliefhebber zich extra verheugen in de botten van de magnolia.
De habitué, de stadsarchiefbezoeker van het 'tresoor' van de erfgoedtuinen ter stede, onze schatkamer 'patrimonium der patromnia', mag zich niet alleen verheugen in de geen-stoel-vrijlatende bezetting van de tafels der vorsers, we mogen hem ook melding maken van het uitbotten van de muur van de schande, de 'rollen' en de 'pampieren' van de vierschare. Inderdaad in het 'secreet' van het sacrum', de 'ghebannen', zeldzaam 'geslaakte' hoorn des 'paleografischen'overloeds zijn er tekenen van barensweeën.
We deden beroep op een specialist. En.. de consultatie kon met ieders voldoening doorgaan. Prof. Georges Gentil Gilbert Michel Marcel Martyn van de UGent deskundige in recht en... zangtalent is onze prenatale verzorger. Hij prees met kundige blik en vlotte 'echotherapie' het residu van de 'lites poperinghanae'. Daar komt iets van.
We mogen dus met de gehele meute aan 'paleografische diggers' in het najaar een creatie verwachten dat toegang zal verlenen tot de in alle opzichten 'ghebannen vierschare'. Het opus is verwekt onder auspiciën van het stadsarchief, onder de 'verloskundige leiding' van de in beeld gebrachte prof., 'bovengenoemd' en wordt weer een product 'à la VPA'.
We worden voor het ogenblik in de contreien geteisterd door extreme koude, extreme neerslag... en in het archief door een onovertroffen drukte sinds het nieuwe tijdperk.
Het verheugt de bezoeker dat zoveel fervente vorsers tot het onverdroten speurdersconvent is toegetreden. De vrienden van het Poperings archief zijn er uiteraard als de kippen bij om hulp te bieden. Dat is het diadeem van de club.
De statistici van de instelling hebben nagerekend en als we zo verder gaan wordt het een 'reuze'-score. Ad multiplicem!
Weerom hebben we het gelukt. Een lijvig nummer van SAPpig is klaar
gestoomd. De getrouwen hebben er weer de lauwerkrans verdiend. Opnieuw
een keur aan artikels. We blijven onuitputtelijk schrijven over
Poperinge.We blijven grondig originele teksten ter hand nemen en
vooral.. we proberen ze te ontsluiten. We houden vooral niet van
afschrijfwerk.....
Af en toe probeert iemand 'ne keer entwat anders'. We wachten af wat de lezer ervan vindt.
Het mag ter gelegenheid ook wel even gezegd. Als er iemand zich
geroepen voelt om te schrijven - ook al zou het zijn van 'over de
Schreve' aan de ene of de andere kant meld het ons. Je hoeft helemaal
geen academicus te zijn. Op ons originele democratische non-profit
systeem maken we er iets van.
Ondertussen is er structureel ook wel al wat gewisseld. We hebben een
semi-professionele lay out man. Hij stoelde zich in dank op de
professionaliteit van zijn voorganger. We hebben drie officiële
correctors.
In de pijplijn zit een uitgave van croonestucken waar we het over de
Franse Revolutie zullen hebben. Onze voorzitter pleegt daar binnenkort
een korte 'sluiertip oplichting' over.
In in 't-ijs-loze' tijdperk trekt olv. Tijs, de stadsarchivaris, de
paleografische ijsbreker, doorheen de processen. Een trendbreuk het
archief zal zelf een 'ontsluiter' uitgeven. Dat is dan toekomstmuziek.
Ook dit jaar organiseren de
Vrienden van het Poperings Archief in de leeszaal van het stadsarchief de
cursus paleografie. Deze lessen oud schrift maken zowel ervaren als nieuwe
lezers wegwijs in de verschillende 17de tot 19de-eeuwse
handschriften.
De eerste kennismakingsles is
gratis en vindt plaats op dinsdag 2 februari om 20u00 in het stadsarchief. Voor
de volledige reeks van 8 lessen betaalt u 12. Wie daarnaast ook het
tijdschrift SAPpig wil krijgen en zo automatisch lid wordt van de Vrienden van
het Poperings Archief betaalt 20.
De data van de overige lessen: 2
maart, 6 april, 4 mei, 1 juni, 7 september, 5 oktober en 9 november.
C07 nam het initiatief vlaggen te inventariseren. Al dadelijk is de VPA geïnteresseerd de werkzaamheden gaan in ogenschouw nemen. Een behoorlijke afvaardiging stapte af op de locatie.
Wie signalementen heeft over vlaggen in onze contreien graag melding. We kunnen alvast noteren. Wie weet is de interesse van het Poperings cultuurplatform binnenkort niet even strijdlustig als dat van Ieper. Als het indertijd over textiel ging dan hebben ze zich in Poperinge toch niet laten doen.
'Cokkedunen' en 'cockerellen' in deze tijd waar het woord 'goesting' een reclamewoord wordt ... geen historische goestingen die terugkeren. Onze vlaggen zijn toch even prijzenswaardig....???
In het stadsarchief is er de laatste tijd
drukke activiteit. De laatste bezoekers van verleden jaar (doodsbrieven
klasseren) en de eerste bezoekers van 2010 gaven de indruk van het ene
in het
andere jaar in het archief te blijven zitten.
De oudere vrienden van het stadsarchief
herinnerden zich de tijd dat ze een archiefbezetting wilden plannen. Ook zonder
die bezetting is het stadsarchief zoals je ziet een place to be geworden: de
woestijntijd voorbij.
De bezoekersaantallen liegen er niet om.
Zelfs de eerste dag van het jaar was het bingo. Hadden de bezoekers het geroken
dat er een drankje bij hoorde?
Het wordt niet iedere werkdag
zo" aldus de voorzitter van de VPA.
En .. voor herhaling vatbaar?.. ja! (inside
information, afspraak 2011)
Zoals gebruikelijk waren er terug enthousiaste vrijwilligers die met ijver het alfabet aan het oefenen waren in het stadsarchief. Enkel beelden tonen hoe groot hun inzet wel is. Meer dan een dozijn hielden het twee volle dagen uit. Wat voor vele wellicht een saaie bedoening lijkt was voor de deelnemers een leuk entertainment. Af en toe een gevatte oneliner ... het geritsel van de snelle aanvulling, .. het gepiep van de 'klasseurs'.. af en toe een ontdubbeling.. lukken voor Nieuwjaar ... 'truffels' en pralines... Niet één die er volgend jaar niet weer wil bij zijn.
Veertien vrijwilligers van de VPA en van CO7 (dank!) dienden op deze specifieke manier het culturele patrimonium van de stad de genealogen kunnen op deze manier terug anderhalve meter doodsbrieven meer doornemen.
Croonestucken VII, Daghijnghe XVIIde eeux, Indices op de
verweerders en de heeschers in de daghijnghen van 1641 - 1649.Indices op
materie en naam, HVdb
Croonestucken XI, Ontleding van de oudste bundel processen
1585-1590 (Poperinge) . Geboorten St.-Bertinuskerk tot 1595, 1988, 165p. HVdb-
Croonestucken XIII, Processen tot 1600 (Poperinge), 87p. HVdb
Croonestucken XV,
Processen 1736-1738 en stadsrekeningen 1598-1599 .1991 HVdb
Croonestucken XVI, Halmen van het Zwynland HVdb, inl. K. Papin,
Croonestucken XVIII, SAP 236 (verkeerdelijk 623), Pandingen
17-1800, HVdb
Croonestucken XIX, Afkortingen in de Latijnse taal, HVdb, 1994,
100 blz.
Croonestucken XX, Uitgebreide Latijnse Woordenlijst ten
behoeve van de genealoog, HVdb
Croonestucken XXI, Beroepen, HVdb, Nederlands, Frans en Latijn.
Twee delen, 1998, Deel I: 234 blz. Deel II: Index: 234 blz.
Croonestucken XXII, Persoonsnamen, HVdb, Twee
delen, 1998; Twee delen . Nederlans-Frans-Latijn
Croonestucken XXIV, Boevenbendes aan de Schreve, HVdb.
Croonestucken XXVI, Processen 1600-1609, HVdb.
Croonestucken XXIX, Gelovige ziele, bidprentjes voor 1900, MS, inl. HVdb
Croonestucken XXX, Gewijd of vervlogen, kwijnende
woordenschat uit het Rijke Roomse leven, HVdb, 761 blz.
Croonestucken XXXI,
Boeten, SR
Croonestucken XXX
Gewijd of vervlogen?: kwijnend of gebenedijd: woordenschat uit het rijke roomsche leven. -
Poperinge, 2002 HVdb
Croonestucken XXXIII Zwijnlandprocessen, , HVdb,
Croonestucken XXXVII Toponomie van Groot Poperinge, 2008 Hvdb
Afkortingen in het Oud Schrift, K. Papin en HVdb, 1994,
100 blz. herdruk, in A4 formaat.
Al enkele jaren is het een toegejuichd gebruik dat we de 1000ste bezoeker vieren. In de loop der jaren zijn er zo al enkele mensen met een aandenken naar huis gegaan.
De fles is echt. Het gebruik dateert reeds van 2005.
De bezoeker was uit Oudenburg. Statistisch waren we toen heel sterk. We haalden gemiddelden die heel sterk het stadsarchief van de geburen overstegen.
Onze ere voorzitter
krijgt de trofee voor cultuur 2004 op 24 06 2005 Cultureel Poperinge was ten
stadhuize om hun celebrandus 2004 te vieren. Germain SCHOONAERT werd
gelauwerd.Twee verenigingen hadden hem voorgedragen. Het had amper, volgens de
officiele woordvoerder, cubeco Bart Wemaere, de canonieke weg van nominatie en
acclamatie nodig om beslecht te worden. Germain kreeg van de kunstkring en van
de Vrienden van het Poperings archief de krans. Germain SCHOONAERT heeft
inderdaad voozitter Gilbert Reniere opgevolgd in de kunstkring en werd ook
voorzitter van de VPA. Zelf geen schilder behartigde hij met passie de kunst
en via paleografische en archivalische pelgrimmages lauwerde hij zelf de
geschiedenis van Poperinge. In zijn narede wees hij erop dat het Poperings
Archief wacht op vorsers, dat de stad daar impuls kan aan geven en dat hij door
zoveel mensen op weg is gezet. Germain is en blijft de eenvoud, de rust en het
evenwicht in cultureel Poperinge.
Toen de dieren nog spraken. Neen, een tijdje later toen de dieren (muizen, ratten en andere ongedierte) verdrongen werden door zonderlinge individuen zoals Juliaan, Oscar en Guido... werd het stadsarchief van Poperinge geregeld wat onder handen genomen.
Wanneer stadssecretaris Verstraete Willy Tillie engageerde als stadsarchivaris werden de kelderruimtes wat van hun muffe lucht ontdaan. De gestrenge ambtenaar werd vervangen door ee, snorloze - geef toe - veel minzamer uitziende bediende. En als het stadsarchief de lokalen met inbegrip van de cellen van het oude politiebureau innam groeide het plan om met lessen oud schrift iets meer te doen aan de archivistiek in Poperinge.
Paul Dereckx en Henri Vandenberghe stichten de feitelijke vereniging met goedkeuring van de dienstdoende stadsarchivaris: De Vrienden van het Poperings Archief ontloken in de Guido Gezellestraat, de oude ieperdamcouter. Een kwart eeuw geleden toen de geschiedkundigen gilde en het dito landschap sluimerde kwamen enkele paddestoelen in beweging.
Aan de Schreve zong zijn heemkunde-aria, Carzeele Journaal zong een familiesong en De Vrienden van het Poperings Archief spelden het ABC, gaven leesles en publiceerden toegangen tot het stadsarchief.
De croonestucken dateren van iets later. De eerste ontsluiting van de oude archiefstukken waren: de weezerie SAP 321 en de ommestellingen. Ze werden evenals het kalender van Vervot en de greffie van Reningelst nog niet in de reeks uitgegeven. Ze waren echter wel de trendsetters van de lijn die door de vrienden van het stadsarchief zou worden uitgezet. Het zijn opera die ons mega-rijke en barstens-volle archief ontsluiten en toegang geven. Dat zal tot op heden de core business zijn van de VPA.
De uitgaven hebben altijd de kas gespijsd zodat we konden overleven. Het product zette altijd maar meer mensen aan om de stap te zetten en de les te leren, genealogieën vlees te geven. Het was een refrein dat we telkens weer hoorden herhalen door de gangmakers van ons bedrijf. Paleografie leren en zelf de boom in klimmen, vruchten plukken en de graat-genealogie vaarwel zeggen voor een levend verhaal, vlees en bloed, lief en leed.
Hieronder de afkorting "sverweerderes".
Een van de effectieve hefbomen van ons systeem was en is de zoeker te doen geloven dat hij dat oud schrift ook kan lezen. Het croissantje dat in de incubatie tijd van de stamboomkoorts, de genea-griep of de stamboomverslaving activeert is ons pakketje"paleografische pixels". Voor wie dat nog niet kent die heeft genealogische deficiëntie.
'Cokkedunen' en 'cockerellen' in deze tijd waar het woord 'goesting' een reclamewoord wordt ... geen historische goestingen die terugkeren. Onze vlaggen zijn toch even prijzenswaardig....???
