Angeltjes

Ik ken Jan Fabre persoonlijk en ik ken ook veel van zijn werk. Hij is van een kleine charlatan uit de Seefhoek uitgegroeid tot een Grote charlatan die de producten van zijn gestoorde geest heeft weten te commercialiseren als "kunst". Zelf doet hij nauwelijks wat, het zijn anderen die voor hem zijn waanzinnige ideeën uitwerken. Daarvoor ontvangt hij subsidies en tegelijk treedt hij op als een commerçant die geld vraagt voor zijn producten. Een zeer dubbelzinnige situatie. Ik weet niet of de Vlaamse Gemeenschap momenteel de VZW Helena Troubleyn nog steeds betoelaagt, maar tot voor een aantal jaren was dat het geval. Is er misschien een Vlaams parlementslid die ons daar iets wil over laten weten, na het puzzeluurtje ?

"De Macht der theaterlijke dwaasheden" was mijn eerste artistieke kennismaking met Fabre. In 1984, bijna 30 jaar geleden. Het was een totaalspektakel dat 8 uur duurde en dat een grote indruk naliet : teksten, theater, ballet, toeschouwers die heen en weer wandelden, een totale breuk met de klassieke podiumkunsten. Een late uitloper van de theaterrevolutie in de Lage Landen met de Nederlandse Actie Tomaat of Actie Notenkraker. De theaterlijke dwaasheden hebben verder nauwelijks invloed gehad op het Vlaamse theater. Fabre is in feite geen man die geïnteresseerd is in een bepaalde kunstvorm, hij is alleen bezig met zichzelf en zijn eigen wanen. En als hij daar een flinke duit kan mee opstrijken, bekend en geroemd worden, is hij een tevreden man. Zelfingenomen, dictatoriaal en zot van glorie.

In Laken heeft hij voor de vrouwelijke Eerste Ekster van het land een plafond "versierd" met kevers. Hoeveel de grap gekost heeft, weten we niet. Maar het zal niet gering zijn. De keuninklijke eksters van Laken hebben zich door Fabre op sleeptouw laten nemen en verkondigen graag de fabel dat hun keverplafond de vergelijking kan doorstaan met het plafond van de Sixtijnse Kapel door Michelangelo. Het verhaal van de kleren van de keizer heeft nog niets aan actualiteit ingeboet. In het Louvre heeft hij zich mogen uitleven met gefabriceerde "installaties" met als blikvanger een meterslange worm met het hoofd van Fabre. Een lintworm die overal geld opslokt.

Ik heb Fabre persoonlijk gekend en meegemaakt in zijn zogenaamde blauwe Bicperiode. Zijn obsessie was toen alles volhangen met stoffen die met blauwe Bic gekleurd werden. Deze gebicte textiel werd gebruikt om kostuums te maken voor de operatrilogie rond Helena Troubleyn (de naam van Fabres moeder). Fabre speelde voortdurend de grote kunstenaar, zo kwam hij op mij over : hij sprak beschaafd Nederlands met een zware Antwerpse tongval. Een erg gecrispeerd man, ontzettend moeilijk voor zijn medewerkers die met de daver op het lijf rondliepen als hij in de omgeving was. Als hij vriendelijk was, klonk hij paternalistisch, en als hij aan het werk was, schold hij iedereen verrot. Een verwend, egocentrisch, onredelijk kind met een moeder-fixatie. Een van zijn actrices was Marleen Merckx, die intussen wereldberoemd is in Vlaanderen als Simonneke van Thuis.

Fabre solt al lang met dieren. Als hij een getemde uil of een valk in een theaterzaal laat rondvliegen die steeds terugkeert naar zijn meester, is er niets aan de hand. Fabre wil graag de toeschouwer verbazen. Ik heb een van zijn producties in Brussel gezien, jaren geleden, waar een tiental katten op de scène zaten tijdens de ganse opvoering die met een korte leiband nauwelijks konden bewegen. Dat was voor mij het begin van het einde van mijn nieuwsgierigheid voor Fabre.

Wat hij nu aangevangen heeft met de katten in het stadhuis is een totaal dieptepunt. Fabre heeft zichzelf ontmaskerd voor het grote publiek, niet enkel als de charlatan die geen enkele kunstvorm beheerst maar vooral als een onmens die dieren mishandelt omdat zijn eigen excentrieke dwarrelgeest compleet verziekt is. De man is niet langer bij machte zijn faam en bekendheid in zijn leven te integreren. Hij loopt naast zijn schoenen en binnenkort gaat hij over de Schelde wandelen als een Christus.

Fabre is een typische exponent van een beschaving die aan het ontsporen is, de civilisatie die de eigen waarden enkel kan beleven door ze te ridiculiseren, die elke vorm van respect en fatsoen ontbeert. Kunst is een uiting van creatieve geesten die schoonheid, ontroering, verfijning, introspectie, emotie oproept. Fabre is enkel bezig met zijn eigen donkere Ik. Hij is beslist géén mensenvriend : hij gebruikt mensen in functie van zichzelf. Al lang droeg hij de sporen van sadisme in zich. Het wordt tijd dat deze kwakzalver ontmaskerd wordt. Fabre mishandelt dieren en de volgende stap is dat hij mensen zal laten lijden uit naam van de Kunst. Snobs, ijdeltuiten en intellectuele domoren zitten klaar om te applaudisseren en directies van musea die enkel bestaan bij de gratie van publieke fondsen maken ruimte in hun budget om onze centen te verkwanselen aan deze artsitieke lapzwans.

Ik wil Fabre graag een handje helpen. Ik verafschuw geweld. Maar soms is het nodig tegen je natuurlijke neigingen in te gaan om de mensheid een dienstje te bewijzen. Als ik Jan Fabre nog eenmaal tegenkom, sla ik zijn smoel tot moes en trap ik hem in zijn ballen. En ik zet mijn schoen op zijn adamsappel en laat hem kreunen, want kunst wordt voor mij vaak vereenzelvigd met geluid. Op en neer over die adamsappel. Het is Kunst, mijnheer. En met een klein hamertje dat ik altijd bij me heb in mijn wereld van fantasie, klop ik al zijn boventanden uit. En dan sleur ik hem bloedend en nauwelijks ademend tot bij een grote paal en bind hem vast met tape. Het is Kunst, mijnheer en iedereen mag komen zien. Gratis. De titel : "De klootzak die een kunstenaar wilde zijn".