Het kerkbezoek loopt terug, parochies fuseren en kerkgebouwen worden gesloten. Op diverse plekken in het land worden eigentijdse initiatieven ontplooid om nieuwe doelgroepen aan te spreken en als kerk in de samenleving aanwezig te zijn. In Oosterhout (Noord Brabant) wil THOMAS een pleisterplaats voor zinzoekers zijn. Een interview met Franck Ploum, pastor en projectleider.
(Marcel Zagers)

In het Kaski-onderzoek van begin jaren negentig in het bisdom Breda, kwam naar voren dat twee kerken voor de regio Oosterhout in de toekomst voldoende zouden zijn. In de stad Oosterhout en de drie kerkdorpen Den Hout, Oosteind en Dorst waren toen nog negen parochies met ieder een eigen kerkbestuur en kerkgebouw.
Een Regionaal Overleg Kerkbesturen, samengesteld om de resultaten van het onderzoek te vertalen, vond dit te rigoureus.
Drie dorpskerken bleven wenselijk, maar een grondige reorganisatie was wel nodig: één pastoraal team voor de hele regio, bestuurlijke samenwerking en een aantal gebouwen sluiten.
Het rapport van dit tijdelijke overlegorgaan is na presentatie in een diepe la verdwenen. Wat het opleverde was de oprichting van een interparochiële vereniging (IPV) en een regionaal pastoresberaad.

DRIE  KERKPROFIELEN.

Eind jaren negentig trok een aantal kerkbesturen opnieuw aan de bel. Sommige parochies waren pastoraal failliet, andere financieel in de knel gekomen. Zo kon het niet langer. Op verzoek van het IPV is toen door Bisdom en Dekenaat actie ondernomen. Er kwam een gespreksronde langs alle besturen, pastores en kernvrijwilligers: "Hoe schat je de situatie in en wat hebben jullie de regio Oosterhout voor de toekomst te bieden?"
Uit die gespreksronde kwam het idee om in de regio Oosterhout geprofileerd te gaan werken, drie profielen van kerk-zijn te realiseren. Eén profiel voor de traditioneel gelovigen - niet negatief te verstaan - rond de Basiliek van Oosterhout. Eén profiel gericht op familie- en gezinssituaties; een soort moderne volkskerk, ook wel het huiskamer-profiel genoemd. En één profiel voor de moderne zinzoekers - mensen die zich niet willen binden aan parochie of kerk, maar wel op zoek zijn naar verdieping en bij tijd en wijle gevoed willen worden door :
de pleisterplaats.
Alle pastores konden aangeven voor welk profiel zij kozen. "Geloof en Cultuur"- het profiel van de pleisterplaats- vond iedereen wel een goed idee, maar niemand had zin dit te gaan doen. Franck Ploum solliciteerde op deze vacature.

THOMAS
"Bestuurlijk zou Oosterhout naar één bestuur moeten groeien. Wil je goed geprofileerd werken, dan moeten alle mensen lid zijn van dezelfde parochie, zodat ze zich vrij kunnen bewegen door de profielen heen.
Toen ik op 1 januari 2003 begon, was het al snel duidelijk dat één kerkbestuur voor héél Oosterhout nog één stap te vroeg was. Eén bestuur per profiel was een goede tussenstap.
Vier van de toen nog bestaande parochies moesten opgaan in de pleisterplaats. Deze vier parochies zijn in maart 2004 gefuseerd tot één nieuwe parochie onder de naam THOMAS, een naam die past bij waarmee wij bezigwaren. Twee kerkgebouwen zijn afgestoten en de Thomasparochie heeft nu twee locaties: de Corneliuskerk in het dorp Den Hout en de Mariakerk in de stad".

EEN VERBOUWDE KERK
De Mariakerk is in feite het centrum voor Geloof en Cultuur.
De kerk is in mei 2005, geheel opnieuw ingericht, heropend. Behalve de buitenmuren en de binnenpilaren is de kerk volledig vernieuwd. Mensen van het bestuur vormden samen met een architect  en kunstenaars de kerncommissie bij de herinrichting van het gebouw.
De insteek was dit keer niet: "de kerk is te groot en er moeten banken uit", maar "wat is de doelstelling van Geloof en Cultuur en wat voor gebouw hebben we daarvoor nodig?"
De oude indeling was: entree, middenschip en absisgedeelte. Het absisgedeelte is nu liturgisch centrum geworden en het middenschip pleisterplaats, met theaterpodium, filmdoek en expositiepanelen. 
De entree bestaat uit een binnenkomst, met rechts een stiltecentrum en links een koffie/caféruimte. De kerk is 's morgens van 9 tot 12 en 's middags van half twee tot half vijf open. Ook al is de kerk een onderdeel van Thomas, toch heet ze nog steeds Mariakerk, want kerken kunnen niet van naam veranderen.

EEN PAROCHIEPLEK.
Thomas wil parochie zijn, bouwen aan een geloofsgemeenschap.
Tegelijk wordt gezocht naar vormen om pleisterplaats te zijn voor mensen die af en toe langs of binnen willen komen, van tijd tot tijd gevoed willen worden en dan weer gaan. Vanuit de vier toenmalig bestaande parochies zijn veel mensen overgegaan in de nieuwe, ene parochie Thomas. In de Mariakerk is elke zondag om half elf een viering; er zijn uitvaarten, kinderen kunnen worden gedoopt; er is ouderenpastoraat en een werkgroep diaconie.
Deze parochieplek is vernieuwend, wat vooral blijkt uit de andere manieren waarop liturgie met elkaar gevierd wordt.
"Een uitvaart doen wij op onze eigen manier. Als je een traditionele uitvaart wil, dan moet je naar de Sint-Jan of naar een parochie uit het huiskamerprofiel. Maar wie zegt: ik wil de ruimte hebben om het echt anders te doen, ik heb eigen ideeën, die kan bij ons terecht.
De zondagsvieringen zien er compleet anders uit. De eerste zondag van de maand is dit een experomentele viering, een THOMAS-viering naar Fins model, met ruimte voor experiment: beweging, discussie,dans.
De tweede zondag v.d  maand is er een woord-en communieviering.
De derde zondag een meditatieve gebedsviering zonder communie.
De vierde zondag een eucharistieviering, ook anders dan gebruikelijk.
We hebben het lezingenrooster losgelaten, per viering maar één schriftlezing en we werken in thematische reeksen voor alle vieringen.
Het kan dus zijn dat mensen in een bepaalde thematische reeks acht weken lang alleen maar oudtestamentische verhalen horen, of zes weken lang wonder- of vrouwenverhalen.

T H O M A S.

Een pleisterplaats.
Naast de vernieuwde en vernieuwende parochieplek kent Thomas het onderdeel GELOOF EN CULTUUR met concerten, lezingen, workshops, cursussen etc.  Het zijn activiteiten - ongeveer 30 per halfjaar- op het raakvlak van geloof en cultuur.
"We richten ons op mensen die hoe dan ook geïnteresseerd zijn in geloof en cultuur. Voor de een zal dat  meer met geloof, religiositeit  of spiritualiteit te maken hebben, voor de ander ligt het meer op het kunstzinnige, muzikale of informatieve vlak.
De een komt naar een concert voor dát koor of díe celliste; de ander komt vooral om wat ze zingen of spelen. Onze insteek voor concerten is óf religieuze muziek, óf een combinatie van religieus en profaan"
Hoe groot de groep "zinzoekers"precies is, valt moeilijk te zeggen, maar GELOOF EN CULTUUR heeft op dit moment een adressenbestand van ongeveer 350 mensen, allemaal adressen van mensen die niet in de ledenadministratie van de parochies zitten. Daarnaast zijn er ook mensen die als het ware doubleren: zij willen het programma van GELOOF EN CULTUUR  ontvangen maar ook het parochieblad.

COMBINATIE.
De combinatie parochie én pleisterplaats levert wel eens spanningen op, maar Franck ziet vooral voordelen. "Voor een parochie is het goed om andere mensen in huis te krijgen, omdat ze zo worden uitgenodigd over het muurtje van het eigen gelijk en wij-met-ons-clubje heen te kijken. Ze gaan zien, dat de dingen die ze gewend zijn te doen, helemaal niet zo vanzelfsprekend hoeven te zijn. Het kan ook wel anders.   Voor mensen die hun geloofsweg meer in hun eentje zoeken  -"voorbijgangers"-   is het goed om te zien dat er rondom geloven mogelijkheden zijn  om een gemeenschap te vormen, die toch anders naar de dingen kijkt dan ze misschien gewend zijn. De manier waarop hier elke zondag liturgie gevierd wordt, is toch anders dan op andere plekken. Dat kan ook hen misschien aanspreken. Veel mensen komen enkel op de activiteiten af. Ze betalen entree en zijn na afloop weer weg. Prima, daar is het aanbod ook op afgestemd. Maar er zijn ook mensen die zo'n beetje op de drempel zitten, wel iets met andere mensen willen, maar slechte ervaringen met de kerk hebben".Zo  kan het elkaar versterken. GELOOF EN CULTUUR heeft  profijt van een concrete geloofsgemeenschap die in hetzelfde gebouw actief is, al is het alleen maar vanwege het draagvlak. Het moet wel georganiseerd worden, er moeten vrijwilligers zijn die er hun schouders onder zetten, zorgen voor koffie, dat de deur open en de kerk schoon is.

LITURGIE  ANDERS.
Er zijn veel traditioneel-gelovigen die van de Mariakerk zeggen "Dit is mijn ruimte niet, dit is geen kerk".De manier van liturgie vieren is anders. Thomas is een pilot, een project met juist als opdracht om te experimenteren. Waaruit bestaat dit vernieuwende dan?
"Liturgie is méér dan een vooraf gegeven vorm, waarin je een soort monoloog houdt van de ene naar de andere kant;  het kan ook in dialoogvorm. Mensen die naar een viering komen met elkaar in gesprek laten gaan, maar ook voorganger en gelovigen.
Dan moet je wel, ik zou bijna zeggen, met de bijbel op de krant, kijken wat maatschappelijk relevante tthema's zijn waarover je met elkaar binnen een religieuze context kunt nadenken. Religiositeit kun je ook anders beleven dan alleen maar luisteren naar een preek.
We hadden een expositie over engelen. Bij een Thomasviering hebben we mensen toen een kwartier langs alle kunstafbeeldingen, beelden en schilderijen, laten wandelen: welk beeld raakt je het meest en waarom? Vertel dat aan elkaar.
Zo kun je ook met geloven en zingeving in een liturgische setting bezig zijn, in plaats van gaan zitten, je boekje pakken en meelezen wat er komt". Samen met wat mensen op dit moment bezig houdt vormen de verhalen uit de Schrift het uitgangspunt van alle vieringen. Het houdt volgens Franck op "christelijke liturgie"te zijn , wanneer de Schrift of een stukje traditie niet meer ter sprake komt. Anderhalf jaar geleden zijn de Thomasvieringen met zeventien mensen begonnen. Dat aantal is inmiddels opgelopen tot over de honderd. De gemiddelde leeftijd ligt ergens tussen de veertig en vijftig jaren.

TOEKOMST.
Is dit nu de toekomst van de kerk?
"Dat zal ik niet zeggen. We hebben allerlei vernieuwende plekken in de kerk zichzelf op een gegeven moment zien inhalen. Ze doen dingen die in hun ogen misschien wel modern zijn, maar het is vaak gebaseerd op ideeën uit de jaren zestig. En mensen die nu dertig zijn, hebben daar helemaal niks mee. Je moet niet zeggen, dat dit de toekomst van de kerk is. Dit is een vorm van kerk-zijn waarvan ik denk, zie, merk, ervaar dat het nu werkt, aansluit bij een behoefte. Die behoefte kan over tien jaar best helemaal anders zijn. Dan zul je dus weer nieuwe vormen moeten bedenken".

Het voorjaarsprogramma van de werkgroep Geloof en Cultuur van Thomas is aan te vragen bij Thomas, Wilhelminalaan 63,
4905AT  Oosterhout  ( 0162 - 45 31 13 );
www.thomasoosterhout.nl
e-mail:
geloof.cultuur@thomasoosterhout.nl