Jan Vermeer wil koeienboer blijven
Kootwijkerbroek
‘Hier in de omgeving begrijpt niemand dat ik vertrekken wil. Jij bent toch een echte Kootwijkerbroeker, zeggen ze. Terecht, mijn wortels liggen in deze streek. Mijn ouders hadden in Barneveld een gemengd bedrijf met koeien, varkens en kippen. Door mijn huwelijk kwam ik op mijn huidige boerderij in Kootwijkerbroek terecht. In 2002 zijn we gescheiden en ben ik gestopt met varkens en kippen. Ik zag meer toekomst in de melkveehouderij.
Toen duidelijk werd dat de melkquotering zou worden afgeschaft, besloot ik een nieuwe stal te bouwen. Die is er in 2010 gekomen. Een prachtige stal, die helemaal voldoet aan de nieuwste eisen op het gebied van milieu en dierenwelzijn. Ruim een half miljoen euro heeft hij gekost. Natuurlijk heb ik hem gebouwd op de uitbreiding. Je wilt zo’n investering immers terug kunnen verdienen. Op 1 april 2015 verdween het quotum, dan zouden we los kunnen gaan. Ik ben geleidelijk meer jonge koeien gaan houden, die in het voorjaar van 2015 zouden afkalven en melk gaan geven. In 2010 had ik 60 melkkoeien, nu 85.
Ik had gedacht de komende jaren verder te groeien tot de stal vol staat. Maar twee jaar geleden kwam staatssecretaris Dijksma (Economische Zaken, red.) met haar Melkveewet, en kort daarna met een aanvulling, een Algemene maatregel van bestuur. Die regelt grondgebondenheid. Dat betekent dat meer koeien houden alleen mag als je ook extra grond koopt. Voor mij is dat een strop. Ik heb een intensief bedrijf, met een behoorlijk fosfaatoverschot, want ik heb maar 20 hectare land. Ik moet nu al veel mest afvoeren. De kosten daarvan stijgen snel. Vorig jaar betaalde ik 15 euro per ton, nu al 17,50 euro en straks misschien wel 20 euro. Maar nu zou ik dus ook nog grond bij moeten kopen.
knop omgegaan
Vorig jaar zomer, op 2 juli 2015, kondigde Dijksma een nieuwe maatregel aan: fosfaatrechten. Omdat alle Nederlandse melkveehouders samen te veel fosfaat uit mest produceren, moet de veestapel inkrimpen. De nieuwe staatssecretaris Van Dam heeft laten weten dat we als melkveehouders in januari 2017 horen voor hoeveel koeien we rechten krijgen. Dat zijn er misschien wel 8 procent minder dan we vorige zomer hielden. Als ik wil groeien moet ik dus niet alleen grond kopen, maar straks ook fosfaatrechten, van boeren die stoppen. Hoeveel die gaan kosten is nog niet bekend, maar het gaat zeker om duizenden euro’s per koe. Dat is financieel niet haalbaar, ook al omdat de banken moeilijker doen dan voorheen.
De stal staat nog steeds voor een derde leeg, terwijl ik alle vergunningen voor uitbreiding binnen heb. Maar die zijn niets waard als ik geen grond en fosfaatrechten kan kopen. Ik reken er niet op dat ik als knelgeval word aangemerkt. Van Dam geeft daar heel weinig ruimte voor want anders wordt hij overspoeld met knelgevallen. Maar ik ben koeienboer in hart en nieren, ik wil boer blijven.
Vorige zomer waren mijn vriendin Simone en ik een weekje in Duitsland op vakantie. Toen zijn we gaan vergelijken. In Duitsland zijn minder strenge regels dan hier. De bevolking staat veel positiever tegenover boeren. Er is ruimte genoeg, er staan genoeg boerderijen te koop en je kunt overal grond bijpachten. De prijzen liggen op een derde van wat je in Nederland betaalt.
Een mestprobleem? Dat hebben ze niet. Het is in Duitsland al jaren verplicht om voor elke twee melkkoeien minimaal 1 hectare land in gebruik te hebben. Dat is in onze ogen heel extensief, maar omdat de grond er goedkoop is, is dat goed te doen. En de mest mag je gewoon bovengronds uitrijden, met een giertank, zoals wij dat vroeger ook deden.
Na onze vakantie is bij ons de knop omgegaan. We hebben contact gezocht met Interfarms, een bedrijf dat bemiddelt bij aankoop van boerderijen in het buitenland. Die krijgen veel aanvragen, sinds vorig jaar is het aantal verdubbeld. We gaan nu regelmatig naar Duitsland om ons te oriënteren en hebben verschillende boerderijen op het oog. En ik ben op taalles gegaan.
bedrijfsplan
Ik wil niet verder dan vier uur van Kootwijkerbroek zitten. Mijn vader van 91 woont hier, die wil ik kunnen blijven bezoeken. En hier zitten familie en kennissen. Waarschijnlijk wordt het Noord-Duitsland. Daar heb je prima grond en genoeg ruimte. We zullen alles aan moeten kopen, ook het vee. De koeien meenemen is erg lastig, die zouden een tijd in quarantaine moeten. Bovendien is onze huidige boerderij met vee makkelijker te verkopen, verwacht ik.
Het mooie in Duitsland is dat je weet waar je aan toe bent. Een heel verschil met Nederland, hier moet je maar afwachten wat de regering volgend jaar weer voor de melkveehouderij in petto heeft. Ik heb er vertrouwen in dat het goed komt. Interfarms blijft ons nog een jaar intensief begeleiden, via een makelaar die al twintig jaar in Duitsland actief is. Die kent het land en de cultuur. Want daar zullen we wel aan moeten wennen: Duitsers zijn formeler dan Nederlanders. Hier wil de loonwerker nog wel een paar uurtjes in het donker doorgaan als we aan het inkuilen zijn, maar daar zeggen ze: ‘‘Morgen ben je de eerste.’’
Ons ideaal is dat we over een jaar in Duitsland 200 koeien melken op een bedrijf van 100 hectare. De melk gaan we waarschijnlijk leveren aan het Duitse zuivelbedrijf DMK. De melkprijs ligt er een paar cent per liter lager dan in Nederland, maar de kostprijs ligt nog lager, dat scheelt wel 10 cent per liter. Volgens ons bedrijfsplan draaien we daar met een melkprijs van 26 cent nog steeds positief. Onze boerderij staat te koop. Vooral voor de stal is veel animo. Zodra ik een goed bod krijg, zijn we weg.’ <
