Hoe vier partijen zich aan elkaar vastklampen
Den Haag
Alsof hij zijn eigen oppositierol van de afgelopen jaren al vergeten is, hield CDA-leider Sybrand Buma woensdag een preekje in de Tweede Kamer. ‘Dit is iets wat we allemaal zullen moeten doordenken.’ Wat is het punt van de CDA-voorman? ‘Dat het schadevrij naar de zijlijn manoeuvreren voor veel partijen het hoogste doel lijkt te zijn.’
Alle dertien fracties in de Tweede Kamer mochten hun zegje doen over de kabinetsformatie, nu de onderhandelingen tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie beginnen. ‘Vol in de oppositie tegen Pechtold I’, sneert PVV-leider Geert Wilders. ‘Waarom denken D66 en ChristenUnie dat met VVD en CDA een akkoord over het klimaat te bereiken valt?’ vraagt Marianne Thieme (Partij voor de Dieren). En de nieuwe ronde is een ‘kansloze onderhandeling’, oordeelt Tunahan Kuzu (Denk), na uitgebreid citeren uit het beginselprogram van de ChristenUnie.
Nu de formatie zich toespitst op nog één meerderheidsvariant, wordt dus de toon van veel partijen feller. Zo spreekt PvdA-leider Lodewijk Asscher, die vorige week nog vriendelijk bedankte voor een plek aan de formatietafel, ineens over ‘rechts met den Bijbel’. Hij wil weten of de VVD kan instaan voor de NIP-test (onder andere voor downsyndroom, red.) voor zwangere vrouwen, en of het onderzoek naar ‘afschuwelijke ziekten’ niet zal worden gehinderd.
‘Ik snap de vraag’, reageert VVD-leider Mark Rutte, ‘maar dit is een discussie voor aan de formatietafel.’ Toch heeft Asscher het ‘frame’ al neergezet: in hoeverre laten VVD en D66 zich ringeloren door de kleine ChristenUnie? Maar opvallend is dat geen enkele toekomstige coalitiepartij zich laat verleiden. Zelfs Alexander Pechtold (D66) laat zich in ultrakleine stapjes telkens iets positiever uit over de ChristenUnie. ‘Een coalitie van lef’, citeert hij oud-ChristenUnie-leider Arie Slob, afgelopen zaterdag in het radioprogramma Kamerbreed. Pechtold: ‘Als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan.’
frontale botsing
CDA-leider Buma prijst omstandig de ChristenUnie. ‘Ik heb veel respect voor hun opstelling, ook gezien alles wat er in de afgelopen weken is gebeurd. En het siert D66 dat het over eerdere bezwaren is heengestapt.’ Ruim een maand geleden liep een eerste verkennend gesprek tussen D66 en ChristenUnie uit op een frontale botsing; nu gaan ze niet meer verkennen, maar meteen officieel onderhandelen.
De hoop op een positief resultaat is groot, ook omdat VVD en CDA weinig vertrouwen hebben in de slagvaardigheid van een eventueel minderheidskabinet. ‘Het CDA is zeer gemotiveerd deze formatie tot een succes te maken’, meldt Buma. Gert-Jan Segers gaat ook ‘vol overtuiging’ meepraten. ‘De rijsttafel van collega Pechtold heeft geholpen, maar we doen het vooral vanwege onze idealen.’ Segers somt er heel wat op, maar opvallend genoeg níét de bescherming van kwetsbaar leven. Medisch-ethische kwesties als ‘voltooid leven’ en onderzoek op embryo’s, staan niettemin volgende week al op de formatie-agenda.
Als SP-leider Emile Roemer stevig aangepakt moet worden, trekken Rutte en Buma samen op. ‘Waarom wilde u in 2010 en 2012 met mij lunchen over eventuele samenwerking?’, vraagt Mark Rutte – omdat Roemer nu stelt dat de ‘VVD-grondbeginselen’ een coalitie in de weg staan. Buma onthult dat hij vooral aan de SP dacht, ‘toen ik het had over partijen die schadevrij richting de zijlijn gaan’. Maar Roemer claimt dat met de VVD een grote koerswijziging op het neoliberalisme onhaalbaar is.
Toch blijft de hand uitgestoken. ‘Het gaat niet alleen om de grootste gemene deler, maar ook om te zien of we op onderdelen bredere steun kunnen krijgen’, stelt Rutte. De vorige informateur, Herman Tjeenk Willink, adviseert daarom een niet al te gedetailleerd regeerakkoord. Woensdagmiddag ging zijn opvolger Gerrit Zalm voortvarend van start met de gesprekken tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Het doel: een nieuw kabinet in september. <
